Kinh tế Âu, Mỹ xuất hiện nguy cơ mới

Châu Âu và Mỹ trở thành căn nguyên đối với những rủi ro lớn nhất của kinh tế thế giới, mâu thuẫn giữa Đức với nhóm các nước “khủng hoảng nợ công” châu Âu càng trở nên gay gắt, nguy cơ giải thể khu vực đồng tiền chung châu Âu đang gia tăng từng ngày.

Bên cạnh đó, Ngân hàng dự trữ Liên bang Mỹ (FED) tự biết rằng liều thuốc kích thích kinh tế là hết sức hạn chế, không dễ gì đưa ra một đợt QE3 (gói giải cứu thị trường thông qua công cụ của FED), cộng thêm nguy cơ “vách đá tài chính” kề cận, có thể kéo Mỹ theo gót châu Âu rơi vào suy thoái “hai đáy” trong năm tới. Kinh tế thế giới hiện đã xuất hiện nguy cơ mới.

Cuộc khủng hoảng nợ châu Âu đã kéo dài hơn 2 năm, đến nay vẫn chưa có cách giải quyết, thậm chí ngày càng trở nên trầm trọng. Tây Ban Nha và Italia đã bị vùi trong cơn bão nợ. Với mức lãi suất kỳ hạn 10 năm lên tới 7,5% - mức cao nhất trong lịch sử, Tây Ban Nha về cơ bản khó có thể gánh nổi giá thành tài chính cao như vậy, cuối cùng sẽ yêu cầu châu Âu cứu trợ hoàn toàn. Châu Âu hiện có cơ chế cứu trợ, nhưng chưa hẳn đã có đủ lực tài chính để cứu Tây Ban Nha với tổng nợ công lên đến gần 1.000 tỷ euro. Thị trường tài chính đến lúc đó sẽ xuất hiện chấn động lớn.

Đối mặt với cuộc khủng hoảng nợ châu Âu, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Draghi kêu gọi tìm mọi phương án bảo vệ đồng euro, đề xuất khởi động lại kế hoạch ECB mua nợ của các nước khủng hoảng, nhằm giảm lãi suất nợ công và làm nhẹ giá thành tài chính của các nước này, đồng thời kiến nghị cấp giấy phép ngân hàng cho Cơ chế ổn định châu Âu (ESM) để cơ quan này có thể vay tiền vô hạn từ ECB, tăng cường năng lực đối phó với khủng hoảng nợ châu Âu… Những điều này đã khơi lên mâu thuẫn càng lớn trong nội bộ khu vực đồng tiền chung châu Âu.

Đức luôn phản đối phát hành trái phiếu chung của khu vực đồng euro, bác bỏ việc toàn bộ khu vực phải bảo lãnh nợ công của các nước khủng hoảng nợ, và cũng chống lại biện pháp ECB bắt chước FED in lượng lớn tiền giấy để cứu các nước này, cho rằng biện pháp này đẩy lạm phát tăng vọt và vi phạm nguyên tắc bảo vệ tính độc lập của ECB. Nói cách khác, các cường quốc kinh tế trong khu vực đồng euro (như Đức, Hà Lan và Phần Lan) và các nước thuộc nhóm khủng hoảng nợ đang từng bước hình thành cục diện đối lập - điều hoàn toàn bất lợi đối với việc giải quyết khủng hoảng nợ và có thể dẫn tới sự giải thể của khu vực đồng euro, khiến cho cuộc suy thoái của khu vực này càng thêm trầm trọng.

Cuộc khủng hoảng nợ châu Âu diễn biến như thế nào hiện vẫn khó dự liệu, tình hình tồi tệ nhất có thể vẫn còn đợi ở phía trước. Trong khi đó, Mỹ không thể liều lĩnh hành động để cứu thị trường, huống hồ liều thuốc kích thích kinh tế của FED không còn nhiều, QE3 được cho là biện pháp “sát thủ” cuối cùng để cứu thị trường, nếu chưa đến “cửa tử” thì FED cũng không dám liều sử dụng.

FED mới đây chỉ ra rằng, động lực kinh tế giảm nhanh, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức cao, lạm phát đang trở lại cùng giá dầu tăng cao, tất cả đã phản ánh kinh tế Mỹ thực sự yếu kém, GDP quý này chỉ tăng trưởng 1,5%, giảm nhiều so với mức tăng 2% của quý trước, tình hình kinh tế cuối năm có khả năng còn tồi tệ hơn. Thực tế, có đưa ra QE3 hay không thì nó cũng chỉ có tác dụng hạn chế đối với kích thích kinh tế Mỹ, hai đợt QE trước với tổng giá trị hơn 2.000 tỷ USD đã chứng minh không thể chấn hưng nền kinh tế Mỹ, nếu thêm một đợt QE3, “liều thuốc” sẽ phải lớn hơn, song tác dụng nhiều nhất cũng chỉ có thể kéo dài thời gian Mỹ tái rơi vào suy thoái mà thôi.

Điều khiến người ta lo ngại nhất là kinh tế Mỹ đã cảm nhận được nguy cơ “vách đá tài chính”. Do “siêu ủy ban liên đảng” (được thành lập bởi hai đảng Dân chủ và Cộng hòa) chưa thể đạt được thỏa thuận về giảm thâm hụt, đầu năm sau sẽ khởi động cơ chế tự động giảm thâm hụt, thắt chặt chi tiêu của chính phủ với mục tiêu là giảm thâm hụt 1.200 tỷ USD trong 10 năm tới.

Đồng thời, chính sách ưu đãi thuế sẽ kết thúc vào cuối năm nay và sẽ không được kéo dài. Giảm thâm hụt tài chính và tăng thuế sẽ tạo thành lỗ hổng tài chính lớn đối với tư nhân và các doanh nghiệp, hình thành cái gọi là “vách đá tài chính”. Sự tấn công của nó đối với nền kinh tế Mỹ không thể xem nhẹ, tăng trưởng GDP của Mỹ được dự báo sẽ giảm mạnh, Mỹ lúc đó khó thoát khỏi suy thoái và sẽ theo gót châu Âu. Dự trữ tiền mặt của các doanh nghiệp lớn ở Mỹ hiện đạt khoảng 5.000 tỷ USD, song do chính sách tài chính không rõ ràng, doanh nghiệp không dám đầu tư và tuyển dụng quy mô lớn, đây chính là nguyên nhân nền kinh tế Mỹ không thể vực dậy được.

Do đó, khủng hoảng nợ châu Âu cộng thêm “vách đá tài chính” Mỹ, kinh tế thế giới sẽ đối mặt với khó khăn và nguy cơ càng lớn./.