"Nợ lời xin lỗi" đã 70 năm

Người dân bán đảo Triều Tiên và Trung Quốc đều cho rằng: Nhật Bản vẫn còn nợ họ lời xin lỗi. Vì trong chiến tranh thế giới thứ II, đội quân phát xít Nhật đã xâm lược lãnh thổ của họ và đã gây ra nhiều tội ác, bắt phụ nữ phục vụ cho lính Nhật mua vui.

Tháng 8-1945, phát xít Nhật chính thức đầu hàng đồng minh vô điều kiện. Sau hơn nửa thế kỷ kết thúc chiến tranh, Nhật Bản với Trung Quốc và hai nước Hàn Quốc, Triều Tiên vẫn còn rào cản từ quá khứ, chưa bao giờ bình thường hóa quan hệ ngoại giao.

Mặc dù quan hệ chính trị đôi bên vẫn luôn căng thẳng (cả về tranh chấp chủ quyền biển đảo) nhưng về phương diện kinh tế, họ là đối tác rất quan trọng của nhau. Hiện nay buôn bán song phương rất lớn, bình quân mỗi năm kim ngạch thương mại giữa Nhật với Trung Quốc đạt khoảng 350 tỷ USD, Nhật với Hàn Quốc khoảng gần 300 tỷ USD.

Nhân 70 năm kết thúc chiến tranh thế giới thứ II, cả người Trung Quốc và người Triều Tiên đều mong muốn chứng kiến chính quyền Nhật Bản nói một lời xin lỗi, thừa nhận những việc làm tồi tệ trong quá khứ, nhưng Thủ tướng Nhật Bản Shin zu Abe đã né tránh giống như những người tiền nhiệm. Từ trước đến nay, Nhật Bản chưa bao giờ chính thức thừa nhận và có lời xin lỗi về hành vi của quân nhân Nhật đối với phụ nữ Trung Quốc và Triều Tiên.

Trong Lễ tưởng niệm kết thúc chiến tranh thế giới thứ II tổ chức mới đây tại đất nước Phù Tang, Nhật Hoàng Akichito lần đầu tiên bày tỏ về những hành vi của quân đội Nhật đã làm trong quá khứ, ông nói: "Tôi tham dự buổi lễ tưởng niệm này với nỗi niềm ân hận sâu sắc, tôi thiết tha hy vọng sự tàn phá của chiến tranh sẽ không bao giờ lặp lại".

Trong lịch sử, từ thế kỷ 17 Nhật Bản đã nhiều lần đưa quân đi xâm lược nước ngoài. Trong nửa đầu thế kỷ 20, Nhật cũng đã xâm lược hầu hết các nước châu Á, xâm lược Trung Quốc từ năm 1937 đến 1945, xâm lược Triều Tiên từ năm 1910 đến 1945. Theo sự cáo buộc của Trung Quốc và Triều Tiên, trong thời gian quân đội Nhật ở tại hai nước này, chúng đã bắt hàng triệu phụ nữ để cưỡng hiếp, làm nô lệ tình dục tại các đồn bốt và trại lính của Nhật. Về vấn đề trên, theo như dư luận phía Nhật Bản cho đến nay vẫn còn có hai luồng ý kiến trái ngược nhau: Một là thừa nhận hành vi quân đội Nhật gây ra trong lịch sử (như sự tố cáo của Trung Quốc, Triều Tiên, Hàn Quốc), hai là không thừa nhận sự cáo buộc.

Vì sao Nhật Bản không xin lỗi về những việc làm của quân đội Nhật trong quá khứ? Dư luận cho rằng Nhật vốn là một cường quốc mạnh nhất châu Á,  đến nay họ vẫn còn ảnh hưởng tư tưởng của nước lớn, tư tưởng cực đoan dân tộc, nên bất cứ ai đứng đầu chính quyền cũng không muốn hạ mình xin lỗi nước khác.

Hàng năm, thường đến dịp tưởng niệm kết thúc chiến tranh, hễ có quan chức cấp cao của Nhật đi viếng Đền thờ Yasukuni (thờ những người đã hy sinh vì nước Nhật, trong đó có 12 người bị liệt vào tội phạm chiến tranh thế giới thứ II, đặc biệt nguy hiểm) là thêm một lần quan hệ giữa Nhật với Trung Quốc, Hàn Quốc lại nổi cơn sóng gió, vì các nước vốn là thù địch không chấp nhận chính quyền Nhật tôn sùng những kẻ đã từng xâm lược nước họ.

Khác với quan hệ giữa Trung Quốc và Hàn Quốc, người Nhật vốn là thù địch của người Mỹ trong chiến tranh thế giới thứ II. Nhật đã đánh úp trận Trân Châu cảng (năm 1941), làm 2.400 binh sĩ Mỹ thiệt mạng, hàng trăm máy bay, tàu ngầm, tàu nổi bị phá hủy. Năm 1945, Mỹ thả hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản. Nhưng sau khi kết thúc chiến tranh, họ đã khép lại quá khứ, hai cựu thù địch trở thành đồng minh chiến lược, thậm chí Nhật Bản còn được bảo vệ bằng cái ô an ninh của Mỹ.