Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng: Vùng lõi đa dạng sinh học được bảo vệ nghiêm ngặt

Tại Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng, nơi những dãy núi trùng điệp nối nhau như bức tường xanh thẳm, sự sống đang âm thầm hồi sinh từng ngày. Trong hành trình gìn giữ “lá phổi xanh” quý giá ấy, Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên luôn khẳng định vai trò nòng cốt trong công tác bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học, đặc biệt là bảo vệ động vật hoang dã và phục hồi các quần thể loài quý hiếm.

Lãnh đạo, cán bộ Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên tuần tra, bảo vệ rừng.

Giữ sự sống giữa đại ngàn

Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng được thành lập theo Quyết định số 4143/QĐ-UBND ngày 28/12/2021 của UBND tỉnh Thái Nguyên, với tổng diện tích 18.704,89ha, trải rộng trên địa bàn các xã Võ Nhai, Sảng Mộc, Nghinh Tường, Thần Sa và La Hiên. Đây là khu vực có hệ sinh thái rừng núi đá vôi đặc trưng, hiếm gặp, chứa đựng giá trị bảo tồn cao cả về cảnh quan lẫn sinh học.

Các kết quả điều tra cho thấy, hệ thực vật nơi đây vô cùng phong phú với 6 kiểu thảm thực vật, 1.234 loài thuộc 660 chi, 171 họ, 5 ngành và 2 lớp thực vật, trong đó ghi nhận 56 loài trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới - đối tượng cần phải bảo tồn. Hệ động vật cũng không kém phần đa dạng với 348 loài, 89 họ, 25 bộ, trong đó có 60 loài nguy cấp, quý hiếm cần được bảo tồn.

Nhận thức rõ nguy cơ mai một đa dạng sinh học, thời gian qua, Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên tập trung triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm đẩy mạnh công tác bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học tại Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng, từng bước nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị hệ sinh thái rừng đặc dụng.

Điều tra hiện trạng và đề xuất giải pháp bảo tồn, phát triển thực vật quý hiếm tại Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng.

Ông Nguyễn Văn Tuyên, Giám đốc Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên: Công tác quản lý, bảo vệ rừng được tăng cường thông qua việc duy trì thường xuyên hoạt động tuần tra, kiểm tra rừng; kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi xâm hại tài nguyên rừng và động vật hoang dã. Việc phối hợp giữa lực lượng Kiểm lâm, chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư vùng đệm ngày càng chặt chẽ, góp phần giữ vững ổn định diện tích rừng được giao quản lý.

Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên xác định rõ: Muốn bảo vệ rừng bền vững thì không thể thiếu vai trò của cộng đồng dân cư sống gần rừng. Công tác khoán bảo vệ rừng vì thế được triển khai bài bản, minh bạch và hiệu quả.

Trong năm 2025, Ban Quản lý đã ký hợp đồng khoán bảo vệ 2.448,08ha rừng đặc dụng cho 23 cộng đồng dân cư tại các xã trong khu vực. Thông qua các hợp đồng khoán, người dân không chỉ có thêm thu nhập ổn định mà còn trở thành “tai mắt” của rừng, kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi xâm hại tài nguyên rừng.

Song hành với đó là nhiệm vụ lập hồ sơ phân định ranh giới rừng, cắm mốc, bảng ngoài thực địa, một công việc thầm lặng nhưng có ý nghĩa nền tảng, giúp quản lý rừng minh bạch, hạn chế tranh chấp và vi phạm pháp luật lâm nghiệp.

Thông điệp bảo tồn từ thả động vật hoang dã về rừng

Một trong những hình ảnh để lại nhiều xúc cảm nhất trong công tác bảo tồn tại Thần Sa - Phượng Hoàng chính là những đợt thả, tái thả động vật hoang dã về môi trường tự nhiên. Phối hợp với Chi cục Kiểm lâm tỉnh Thái Nguyên, Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên đã tổ chức thả nhiều cá thể động vật nguy cấp, quý hiếm.

Cụ thể, các đơn vị đã phối hợp thả 1 cá thể rắn Hổ Mang Chúa, 4 cá thể Culi nhỏ, 1 cá thể Tê tê vàng, 1 cá thể Khỉ mặt đỏ, 1 cá thể Khỉ đuôi lợn vào rừng đặc dụng Thần Sa - Phượng Hoàng theo đúng quy định của pháp luật.

Lực lượng chức năng thả động vật hoang dã về rừng.

Mỗi cá thể được thả không chỉ là một sinh mạng được cứu hộ, mà còn là một mắt xích được nối lại trong hệ sinh thái. Việc tái thả đúng quy trình, đúng sinh cảnh góp phần phục hồi quần thể các loài hoang dã, đồng thời gửi đi thông điệp mạnh mẽ về cam kết bảo vệ thiên nhiên.

Lãnh đạo Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên chia sẻ: Thả động vật hoang dã về rừng không chỉ là một hoạt động mang tính nhân văn, mà còn là giải pháp khoa học để khôi phục cân bằng sinh thái. Mỗi cá thể trở về đúng môi trường sống sẽ góp phần duy trì đa dạng sinh học, bảo đảm sự vận hành bền vững của hệ sinh thái rừng.

"Phòng nghiên cứu khoa học ngoài trời"

Nhờ giá trị nổi bật về sinh học và cảnh quan, Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng ngày càng trở thành điểm đến hấp dẫn, được ví như "phòng nghiên cứu khoa học ngoài trời" đối với các nhà khoa học, sinh viên, học viên trong và ngoài nước. Nhiều đoàn nghiên cứu đã được Ban Quản lý phối hợp tiếp đón, tạo điều kiện khảo sát, thu thập dữ liệu và triển khai các đề tài khoa học.

Những kết quả nghiên cứu không chỉ làm giàu thêm cơ sở dữ liệu về đa dạng sinh học, mà còn góp phần quảng bá hình ảnh Thần Sa - Phượng Hoàng như một địa chỉ tin cậy cho giáo dục môi trường và phát triển du lịch sinh thái bền vững.

Lãnh đạo Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên và đoàn nghiên cứu đến nhà người dân bản địa để điều tra, thu thập dữ liệu, thông tin về Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng.

Minh chứng cho nỗ lực đó, tháng 5-2025, Ban Quản lý đã đón tiếp và làm việc với Đoàn công tác của Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học (Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Qua khảo sát thực địa và trao đổi chuyên môn, nhiều sáng kiến, đề xuất của địa phương đã được ghi nhận, mở ra cơ hội để Thần Sa - Phượng Hoàng hướng tới các danh hiệu di sản thiên nhiên cấp quốc gia và quốc tế trong tương lai.

Ban Quản lý cũng phối hợp với các nhà khoa học triển khai nhiệm vụ điều tra, đánh giá thực trạng các loài động vật hoang dã, thực vật quý hiếm tại Khu dự trữ thiên nhiên Thần Sa - Phượng Hoàng.

Những chuyến đi rừng kéo dài nhiều ngày, bám theo các sườn núi đá vôi hiểm trở, đã giúp lực lượng chuyên môn ghi nhận lại thành phần loài, vùng phân bố, quy mô quần thể và các đặc điểm sinh thái học của động vật hoang dã, thực vật quý hiếm. Trên cơ sở đó, chương trình giám sát dài hạn được xây dựng, đồng thời xác định rõ các mối đe dọa, đề xuất giải pháp quản lý, bảo vệ, phục hồi loài một cách khoa học và khả thi.

Bảo vệ rừng cho hôm nay và mai sau

Giữa những thách thức về nguồn lực, áp lực phát triển và biến đổi khí hậu, công tác bảo tồn tại Thần Sa - Phượng Hoàng vẫn đang được kiên trì thực hiện từng bước, bền bỉ và trách nhiệm. Từ điều tra khoa học, bảo vệ động vật hoang dã, đến gắn kết cộng đồng và hợp tác quốc gia, quốc tế, tất cả đang tạo nên một "bức tranh" bảo tồn đa chiều.

“Bảo vệ rừng là bảo vệ sự sống, không chỉ cho hôm nay mà cho cả thế hệ mai sau. Chúng tôi xác định đây là nhiệm vụ lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị, của cộng đồng và xã hội.” - Giám đốc Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên Nguyễn Văn Tuyên chia sẻ.

Cán bộ Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên tuyên truyền tới người dân về công tác bảo vệ rừng.

Khi những cánh rừng Thần Sa - Phượng Hoàng tiếp tục xanh, khi tiếng động vật hoang dã còn vang vọng giữa các dãy núi đá vôi, đó cũng là lúc những nỗ lực thầm lặng của Ban Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tỉnh Thái Nguyên đang được thiên nhiên hồi đáp bằng sự sống được gìn giữ và hồi sinh.