Lệnh xây dựng công trình khẩn cấp: Giải pháp quyết liệt với tình trạng ngập úng đô thị Thái Nguyên

Trước tình trạng ngập úng cục bộ thường xảy ra tại khu vực trung tâm tỉnh khi mưa lớn ngày càng gia tăng về cường độ, đặc biệt là trên địa bàn phường Phan Đình Phùng, UBND tỉnh Thái Nguyên đã ban hành Lệnh xây dựng công trình khẩn cấp. Giải pháp này nhằm xử lý trước mắt các điểm ngập úng, hạn chế thiệt hại do thiên tai gây ra, đồng thời từng bước triển khai các giải pháp căn cơ, lâu dài, bảo đảm an toàn đô thị và ổn định đời sống nhân dân.

Thi công cống thoát nước tại tổ 1 (phường Gia Sàng).

Nhiệm vụ cấp bách từ yêu cầu thực tiễn

Theo phân tích chuyên môn của Sở Xây dựng, các đợt mưa lớn xảy ra trong thời gian ngắn, với lượng mưa phổ biến từ 50 đến 100mm chỉ trong thời gian ngắn, thậm chí tập trung cao trong khoảng 20-40 phút, đã vượt ngưỡng thiết kế của hệ thống thoát nước đô thị hiện hữu. Trong khi đó, nhiều tuyến cống, mương và suối tiêu thoát chính được xây dựng từ nhiều năm trước đã bộc lộ rõ hạn chế về tiết diện, bị bồi lắng và lấn chiếm hành lang, làm suy giảm nghiêm trọng khả năng tiêu thoát nước.

Thực tế cho thấy, tại thời điểm mưa lớn, nước có thể ngập sâu từ 20-40cm tại các điểm trũng, ảnh hưởng trực tiếp đến giao thông và sinh hoạt của người dân. Tuy nhiên, khi mưa giảm, nước rút khá nhanh, cho thấy hệ thống thoát nước vẫn vận hành nhưng không đủ năng lực đáp ứng các trận mưa cực đoan, đặt ra yêu cầu phải xử lý khẩn cấp song song với việc nâng cấp đồng bộ trong thời gian tới.

Trong buổi kiểm tra thực địa tại phường Phan Đình Phùng, đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh Vương Quốc Tuấn đã yêu cầu Sở Xây dựng tham mưu ban hành tình huống khẩn cấp và lệnh xây dựng công trình khẩn cấp, đẩy nhanh tiến độ thi công, tránh lặp lại tình trạng chờ dự án trong khi nước đã vào nhà.

Để bảo đảm tiến độ, đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh yêu cầu tăng cường vận động người dân tự giác tháo dỡ các công trình vi phạm, trả lại không gian thoát nước, đồng thời huy động lực lượng thi công theo chế độ liên tục nhiều ca trong mùa mưa.

Người dân dỡ bỏ công trình phụ lấn chiếm mặt cống trên phố Đầm Xanh (phường Phan Đình Phùng).

Trước yêu cầu cấp bách, ngày 5/12/2025, UBND tỉnh Thái Nguyên ban hành Quyết định số 2132 về Lệnh xây dựng công trình khẩn cấp khắc phục tình trạng ngập úng khu vực phường Phan Đình Phùng, với tổng mức đầu tư trước mắt khoảng 60 tỷ đồng.

Theo kế hoạch, tỉnh sẽ tổ chức ra quân đồng loạt từ ngày 20/12/2025, tập trung giải tỏa hành lang các mương, suối và cống thoát nước bị lấn chiếm, nạo vét và khơi thông các tuyến tiêu thoát chính, cải tạo và bổ sung cửa thu, hố ga, cống hộp tại các điểm thường xuyên ngập úng, đồng thời hoàn thiện quy trình vận hành các hồ điều hòa, đặc biệt là hồ Xương Rồng, nhằm nâng cao hiệu quả trữ và điều tiết nước mưa.

Vận động nhân dân đồng thuận giải phóng mặt bằng

Một trong những yếu tố then chốt để dự án khẩn cấp triển khai đúng tiến độ là sự đồng thuận và phối hợp của người dân trong công tác giải phóng mặt bằng. UBND tỉnh, Sở Xây dựng và chính quyền các địa phương xác định rõ, việc giải tỏa hành lang mương, suối không chỉ đáp ứng yêu cầu kỹ thuật trước mắt mà còn là giải pháp căn cơ nhằm khơi thông dòng chảy, bảo vệ môi trường sống và an toàn đô thị lâu dài.

Hiện nay, các địa phương đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân tự giác tháo dỡ công trình lấn chiếm, dọn dẹp phế thải, đẩy mạnh phong trào “Nhà nước và nhân dân cùng làm”. Quá trình triển khai có sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, lực lượng Quân sự, Công an và các tổ chức đoàn thể ở cơ sở, tạo sự thống nhất cao trong nhận thức và hành động.

Một công trình nằm trên hành lang suối Mỏ Bạch (ở tổ 3, phường Quan Triều) đã được người dân tự tháo dỡ.

Tại phường Phan Đình Phùng, 2 tổ công tác đã được thành lập, phối hợp với các tổ dân phố kiểm tra thực trạng các công trình vi phạm, lấn chiếm suối, cống và hành lang thoát nước. Qua kiểm tra, chính quyền địa phương đã tuyên truyền, vận động các hộ dân có công trình vi phạm tự giác tháo dỡ, bàn giao mặt bằng phục vụ dự án nạo vét, mở rộng hệ thống thoát nước.

Đồng thời, người dân được vận động thực hiện nghiêm các quy định về bảo vệ hành lang suối, cống thoát nước, không lấn chiếm, không đổ rác, không gây ách tắc dòng chảy. Các hộ gia đình, cá nhân có công trình vi phạm đã ký cam kết hoàn thành việc tự tháo dỡ trước ngày 7/12/2025.

Ông Nguyễn Văn Kiên, tổ dân phố 36, phường Phan Đình Phùng, cho biết: Gia đình hoàn toàn nhất trí với chủ trương của tỉnh và đã khẩn trương di chuyển toàn bộ đồ đạc trên mặt mương thoát nước, hoàn thành việc di dời trước ngày 5/12/2025.

Còn bà Nguyễn Thị Minh Lý, Tổ trưởng tổ dân phố số 3, phường Quan Triều, chia sẻ: Sau khi được tuyên truyền, vận động, đa số người dân đều đồng thuận và tự giác tháo dỡ các công trình xây dựng trên hệ thống cống, đường thoát nước, bàn giao mặt bằng cho chính quyền.

Từ thực tiễn cho thấy, ở những nơi người dân đồng thuận và bàn giao mặt bằng sớm, việc thi công được triển khai thuận lợi, nhanh gọn, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến sinh hoạt và đi lại. Đây cũng là cơ sở quan trọng để các giải pháp kỹ thuật được triển khai đồng bộ, đúng tiến độ và sớm phát huy hiệu quả bền vững trong công tác phòng, chống ngập úng đô thị...

Hướng tới giải pháp căn cơ, bền vững cho đô thị

Theo ông Phạm Quang Anh, Giám đốc Sở Xây dựng Thái Nguyên: Phương án trước mắt cần bố trí nguồn lực khoảng 60 tỷ đồng, thời gian thực hiện dự kiến hoàn thành trước Tết Nguyên đán năm 2026. Trọng tâm là giải tỏa hành lang mương, suối và cống bị lấn chiếm, nạo vét và khơi thông các tuyến cống, hố ga, hố thu nước tại những khu vực thường xuyên ngập úng, đồng thời xây dựng và cải tạo bổ sung một số hạng mục của hệ thống thoát nước khu vực trung tâm.

Phường Gia Sàng tập kết vật tư thi công hệ thống cống thoát nước.

Song song với các nhiệm vụ trước mắt, tỉnh Thái Nguyên đang chuẩn bị triển khai các giải pháp dài hạn trong giai đoạn 2026-2030, với tổng nhu cầu vốn dự kiến khoảng 450 tỷ đồng. Các giải pháp trọng tâm gồm kiên cố hóa các tuyến suối tiêu thoát chính, nâng cấp và mở rộng các tuyến cống lớn, xây dựng các hồ điều hòa và trạm bơm cưỡng bức tại khu vực trũng thấp, đồng thời tích hợp đồng bộ định hướng thoát nước trong Quy hoạch tỉnh và quy hoạch đô thị.

Bên cạnh đó, chính quyền các địa phương cần thường xuyên triển khai mô hình dân phố tự quản tại các tổ dân phố, vận động người dân thực hiện vệ sinh môi trường, không lấn chiếm hành lang thoát nước, không xả rác xuống hệ thống thoát nước và không che lấp miệng thu nước.

Công tác kiểm tra, rà soát hệ thống thoát nước và các vị trí dễ phát sinh ngập úng cần được thực hiện định kỳ hằng tháng, kịp thời phát hiện và xử lý các điểm tắc nghẽn, bồi lắng.

Cùng với đó là tăng cường xử lý nghiêm các hành vi vi phạm như đổ thải trái phép, lấn chiếm lòng đường và vỉa hè, xây dựng cản trở dòng chảy hoặc ảnh hưởng đến hoạt động thoát nước. Các địa phương cũng cần xây dựng phương án ứng trực khi mưa lớn, phân công lực lượng tại chỗ sẵn sàng hỗ trợ mở miệng thu nước, khơi thông dòng chảy và xử lý tình huống khi xảy ra ngập úng, đồng thời hướng dẫn người dân kỹ năng ứng phó với mưa lớn bất thường, bảo đảm an toàn cho người và tài sản, góp phần giảm thiểu thiệt hại...

Có thể khẳng định, việc ban hành và triển khai Lệnh xây dựng công trình khẩn cấp chống ngập úng vừa đáp ứng yêu cầu xử lý tình huống trước mắt, vừa là bước đi quan trọng trong lộ trình xây dựng đô thị Thái Nguyên an toàn, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Thành công của nhiệm vụ này phụ thuộc lớn vào sự chung tay và đồng thuận của nhân dân, nhất là trong công tác giải phóng mặt bằng và bảo vệ hệ thống thoát nước đô thị, vì lợi ích chung và vì chất lượng sống bền vững của cộng đồng dân cư đô thị hôm nay và mai sau.