Đề xuất chưa áp dụng cách tính lương hưu mới cho lao động nữ

Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2014, từ ngày 1-1-2018, sẽ bắt đầu áp dụng lộ trình thay đổi cách tính tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu. Tuy nhiên, cách tính này sẽ khiến hàng triệu lao động nữ bị giảm lương hưu…  

Lao động nữ hụt 10% tiền lương với cách tính mới

Theo quy định hiện nay, người lao động (NLĐ) đóng BHXH 15 năm được hưởng lương hưu bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Sau khi đạt tỷ lệ 45%, cứ mỗi năm đóng BHXH, NLĐ nữ được tính thêm 3%, NLĐ nam được tính thêm 2%. Nhưng, từ ngày 1-1-2018 theo khoản 2, điều 56, Luật BHXH năm 2014 sẽ bắt đầu áp dụng lộ trình thay đổi cách tính tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu. Cụ thể, từ năm 2018 trở đi, NLĐ nữ đóng BHXH 15 năm được tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Sau đó, mỗi năm đóng BHXH, NLĐ nữ được tính thêm 2%. Với lộ trình này, NLĐ nữ đủ 55 tuổi về hưu, thay vì chỉ cần có đủ 25 năm đóng BHXH là được hưởng tỷ lệ tối đa 75% như trước, thì từ năm 2018 trở đi phải có đủ 30 năm đóng BHXH mới được hưởng tối đa 75%.

Đối với NLĐ nam, nếu trước đây chỉ cần có đủ 30 năm đóng BHXH là được hưởng tỷ lệ tối đa 75%, thì từ năm 2018 để được hưởng mức 45% phải đóng đủ 16 năm. NLĐ nam về hưu trong năm 2018 phải đủ 31 năm đóng BHXH và về hưu từ năm 2022 trở đi phải đủ 35 năm đóng BHXH mới được hưởng tỷ lệ tối đa là 75%.

Với cách tính nêu trên, từ năm thứ 16 trở đi thay vì được cộng 3% như trước đây, NLĐ nữ chỉ được cộng 2% và NLĐ nữ sẽ bị hụt mất 10% tổng quỹ tiền lương hưu. Như vậy, NLĐ nữ về hưu trong năm 2018 sẽ hưởng lương hưu thấp tới 10% so với người có cùng thời gian đóng BHXH và về hưu năm 2017. Phó Giám đốc BHXH Việt Nam Phạm Lương Sơn thừa nhận, với quy định này, ngay cả NLĐ có ngày sinh trong tháng 12, khi đã đủ 25 năm đóng BHXH đối với nữ và 30 năm đối với nam sẽ bắt đầu về hưu từ 1-1-2018, họ phải chịu cách tính tiền lương hưu từ năm 2018 là quá thiệt thòi.

Nguyên Thứ trưởng Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB và XH) Phạm Minh Huân cho biết, tại thời điểm trình dự án Luật BHXH sửa đổi năm 2014, Bộ LĐ-TB và XH đã trình phương án giãn lộ trình thay đổi cách tính lương hưu cho cả nam và nữ theo hướng giảm từ từ. Tuy nhiên, phương án giãn lộ trình cho nữ đã không được lựa chọn. Theo ông Phạm Minh Huân, khi nhìn vào thực tiễn, cách làm này không bình đẳng giữa nam và nữ, với cách giảm đột ngột như hiện nay, chắc chắn là gây “sốc” đối với NLĐ nữ.

PGS, TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Khoa học - Lao động - Xã hội cũng cho rằng, việc cắt giảm tỷ lệ hưởng lương hưu đối với NLĐ nữ quá đột ngột là sự bất bình đẳng. Đối với NLĐ nữ trong khu vực hành chính, có biên chế hoặc hợp đồng dài hạn sẽ ít chịu tác động, nhưng với NLĐ khu vực ngoài nhà nước, ký hợp đồng ngắn hạn hoặc phải thường xuyên thay đổi chỗ làm việc sẽ chịu tác động nhiều nhất của chính sách này.

Đề xuất giãn lộ trình

Theo thống kê của Bộ LĐ-TB và XH, từ ngày 1-1-2018, sẽ có khoảng 110.000 lao động về hưu, trong đó có khoảng 60.000 lao động nam và 50.000 lao động nữ. Theo cách tính tại khoản 2, điều 56, Luật BHXH 2014, thì NLĐ nam thiệt ít hơn vì họ có lộ trình 5 năm, còn NLĐ nữ thì tính ngay. Đặc biệt, trong 50.000 lao động nữ về hưu sẽ có khoảng 21.000 lao động nữ bị thiệt (do số năm đóng BHXH dưới 30 năm), trong số đó có khoảng 4.000 lao động nữ thiệt nhiều nhất (khoảng 5- 10% lương hưu).

Trước những bất cập nêu trên, trả lời báo chí tại buổi họp Quốc hội ngày 2-11, Bộ trưởng LĐ-TB và XH Đào Ngọc Dung cho biết, Bộ LĐ-TB và XH đã báo cáo Chính phủ về cách tính lương hưu từ ngày 1-1-2018 và đã trình phương án hoãn lộ trình thực hiện khoản 2, điều 56, Luật BHXH 2014 đến năm 2022. Vấn đề này cũng đã đưa ra trước đó tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội bàn về bình đẳng giới (tháng 9-2017) và phiên họp của Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội. Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết thêm, bên cạnh đó, cũng đang diễn ra tình trạng sa thải người làm việc ở độ tuổi sau 35, trong đó phần lớn là lao động nữ. Mà nguyên nhân chính là do doanh nghiệp cơ cấu lại sản xuất, ứng dụng dây chuyền sản xuất hiện đại nên dùng ít công nhân; tuyển dụng lao động trẻ tuổi hơn, hoặc do chính NLĐ tự nghỉ để chuyển sang chỗ làm mới, nghỉ do không chịu được điều kiện làm việc khắc nghiệt... Vì vậy, Bộ sẽ có trách nhiệm tham mưu cho Chính phủ tính toán các giải pháp về việc tạm hoãn thực hiện khoản 2, điều 56, Luật BHXH 2014. Trong đó, các giải pháp phải bảo đảm các nguyên tắc: Không để lao động nữ thiệt thòi; thực hiện có lộ trình; bảo đảm có đóng - có hưởng; tạo điều kiện cho quỹ BHXH ổn định và phát triển bền vững, không tạo ra những bức xúc trong xã hội.

Tại phiên thảo luận về kinh tế xã hội và ngân sách ngày 1-11, nhiều đại biểu Quốc hội cũng đề nghị lùi thời gian thay đổi cách tính lương hưu từ ngày 1-1-2018 để bảo đảm quyền lợi cho lao động nữ. Đại biểu Bùi Sĩ Lợi cho rằng, khi xây dựng Luật BHXH năm 2014, với tinh thần bình đẳng giới, nên đã quy định nam và nữ đều tăng 2% mỗi năm. Tuy nhiên, theo đánh giá, nếu kéo dài chính sách hiện hành thêm 5 năm để NLĐ nữ được hưởng theo tỷ lệ 3% như trước đây thì tác động đến Quỹ BHXH không lớn. Vì vậy, Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội ủng hộ phương án kéo dài thêm mấy năm tính theo công thức cũ để phụ nữ không bị quá thiệt thòi so với nam giới. Đồng thời, đề nghị Quốc hội ủng hộ, Thường vụ Quốc hội có ý kiến xem xét giãn lộ trình thực hiện quy định này.

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, trong bốn năm trở lại đây, thời gian đóng BHXH bình quân của NLĐ nam là hơn 32 năm, còn NLĐ nữ là 29 năm; có khoảng 68% số người về hưu được hưởng trợ cấp một lần khi về hưu. Với cách tính thay đổi trên có thể ảnh hưởng đến 32% số người về hưu (chủ yếu là NLĐ về hưu sớm).