Ngăn chặn hàng nước ngoài "đội lốt" hàng Việt sang Mỹ

Chính phủ sẽ tăng nặng việc xử phạt để răn đe tình trạng hàng hóa nước ngoài lấy danh nghĩa hàng Việt Nam để vào thị trường khác.  

Trước cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung ngày càng leo thang, có tác động lớn đến tình hình phát triển kinh tế của Việt Nam, nhiều chuyên gia dự báo sẽ có khả năng hàng hóa từ các nước bị áp thuế suất cao sẽ tìm cách chuyển tải bất hợp pháp vào Việt Nam sau đó xuất khẩu vào thị trường Mỹ, châu Âu, Nhật Bản…

Trước tình hình này, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn Cẩn cho biết, Tổng cục Hải quan đang chỉ đạo quyết liệt các cục hải quan tỉnh, thành phố tăng cường công tác kiểm tra, xác định chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), nhãn mác hàng hóa để tránh trường hợp hàng hóa nước ngoài “đội lốt” là hàng Việt.

Hành vi giả mạo xuất xứ, thực hiện chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp, theo ngành hải quan thường xảy ra đối với hàng dệt may, thuỷ sản, nông sản, gạch men, mật ong, sắt, thép, nhôm, gỗ ép... Điển hình là nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc về Việt Nam, sau đó thay bao bì hoặc bỏ bao bì, ghi “Made in Việt Nam”, xin cấp giấy chứng nhận xuất xứ để xuất khẩu sang Mỹ, châu Âu, Nhật Bản…

Phía Tổng cục Hải quan đang xây dựng quy trình kiểm tra, giám sát hàng hóa có nguy cơ chuyển tải bất hợp pháp, gian lận C/O nhằm ngăn chặn tình trạng gian lận, xác định hành vi vi phạm để xử lý theo quy định, đồng thời bảo vệ sản xuất trong nước.

Theo bà Hoàng Thị Thủy - Trưởng phòng Giám sát quản lý C/O và sở hữu trí tuệ, Cục Giám sát quản lý, Tổng cục Hải quan, thủ đoạn gian lận C/O thường thấy nhất là doanh nghiệp Việt Nam (gồm cả doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài) sản xuất, gia công hàng hóa xuất khẩu chỉ trải qua công đoạn gia công, chế biến hoặc lắp ráp đơn giản chưa đáp ứng quy tắc C/O nhưng vẫn khai C/O Việt Nam; hợp lý hóa bộ hồ sơ để xin cấp giấy chứng nhận C/O của Việt Nam hoặc giấy chứng nhận xuất khẩu. Đây không phải là giấy chứng nhận xuất xứ nhưng có thể là cơ sở để doanh nghiệp làm giả C/O.

Đến nay, Tổng cục Hải quan đã phát hiện, xử lý hàng chục vụ gian lận C/O, chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp. Trường hợp điển hình như: Năm 2017, Cục Hải quan thành phố Hải Phòng phát hiện Công ty TNHH Xuất nhập khẩu INTERWYSE đã nhập khẩu mặt hàng theo khai báo là “củ loa, sạc điện thoại mới, C/O Trung Quốc” có xuất trình C/O mẫu E nhưng khi kiểm tra thực tế trên hộp đựng sản phẩm hàng hóa và trên hàng hóa thể hiện chữ đúc chìm “Made in Vietnam”.

Hải quan Mỹ cũng từng phát hiện Công ty FINEWOOD Việt Nam có hành vi nhập khẩu mặt hàng gỗ dán từ Trung Quốc, sau đó đưa về nhà xưởng để thay đổi nhãn mác và xuất khẩu sang Mỹ với xuất xứ Việt Nam. Doanh nghiệp có hành vi làm giả C/O do Việt Nam cấp nhưng thực tế hàng hóa không được nhập khẩu vào Việt Nam hoặc hàng hóa đã xuất khẩu ra khỏi lãnh thổ Việt Nam (làm giả C/O từ bên ngoài lãnh thổ Việt Nam).

Trước tình hình này, Tổng cục Hải quan chỉ đạo các cục hải quan tỉnh, thành phố tăng cường công tác kiểm tra, xác định C/O, nhãn mác hàng hóa. Đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, công chức hải quan thực hiện kiểm tra cụ thể tên hàng, mã số HS, xuất xứ hàng hóa, nhãn hàng hóa; đảm bảo phải phù hợp với tên hàng, mã số HS xuất xứ hàng hóa trong bộ hồ sơ lô hàng nhập khẩu, giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa.

Trường hợp có căn cứ xác định hàng hóa nhập khẩu có chỉ dẫn giả mạo về nguồn gốc hàng hóa, nơi sản xuất, đóng gói, lắp ráp hàng hóa thì tùy theo hành vi vi phạm cụ thể, tính chất, mức độ, hành vi vi phạm để xử lý theo thủ tục tố tụng hình sự hoặc xử phạt vi phạm hành chính theo khoản 2 Điều 13 Nghị định số 185/2013/NĐ-CP.

Doanh nghiệp Việt cũng cần thận trọng

Trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội, các đại biểu Quốc hội cũng khuyến cáo các doanh nghiệp trong nước cần cẩn trọng khi liên kết với doanh nghiệp nước ngoài, phải đảm bảo minh bạch, không nên lợi dụng cơ hội bắt tay với doanh nghiệp nước ngoài để lách luật, xuất hàng sang Mỹ, bởi có thể sẽ phải gánh chịu hậu quả.

Đại biểu Đỗ Văn Sinh, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nhắc đến khả năng khi khó đưa hàng trực tiếp vào Mỹ, có những quốc gia có thể chọn Việt Nam làm điểm trung chuyển, từ đó xuất hàng sang Mỹ. Nếu không cẩn thận thì có thể Mỹ lại trừng phạt Việt Nam bởi mặc dù gắn nhãn “made in Vietnam” nhưng bản chất vẫn là hàng của nước khác.

"Mỹ sẽ xem xét kĩ hàng hóa ta xuất sang có bao nhiêu phần trăm nguyên liệu của Việt Nam, bao nhiêu phần trăm nguyên liệu nhập, và chỉ chấp nhận ở mức độ nào thôi, không phải cứ "đội lốt" hàng Việt là được miễn thuế", đại biểu Đỗ Văn Sinh nhận định.

Mở rộng vấn đề, đại biểu Đỗ Văn Sinh cho rằng đây không chỉ là vấn đề với Mỹ và Trung Quốc mà Việt Nam đã tham gia Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), trong đó các nước chỉ ưu tiên thuế với những mặt hàng bảo đảm quy tắc xuất xứ. 

Trong phần chất vấn, các đại biểu Quốc hội cũng đặt câu hỏi về vấn đề hàng hóa không rõ nguồn gốc, sản xuất bên ngoài nhưng lấy nhãn hiệu Việt Nam đang gây bức xúc.

Trả lời câu hỏi này, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cho biết, vừa qua lực lượng chức năng đã bắt giữ nhiều vụ việc mà các đối tượng kinh doanh hàng hóa dán sẵn tem ở nước ngoài rồi nhập lậu vào Việt Nam.

“Hiện tượng này gây ảnh hưởng đến thương hiệu của doanh nghiệp, hàng hóa Việt Nam, và ảnh hưởng đến cả người tiêu dùng. Chúng ta có thể bị các nước xem xét việc nhập khẩu hàng hóa, ảnh hưởng đến cả nền kinh tế”, Phó Thủ tướng nhận định.

Ông cũng cho rằng thương hiệu hàng hóa của Việt Nam ngày càng có chất lượng, được sự tin dùng của nước ngoài. Do đó, nhiều đối tượng sử dụng việc này để bán hàng hóa kém chất lượng.

Về biện pháp xử lý, Phó Thủ tướng cho rằng cần tăng cường nhiều giải pháp hạn chế tình trạng này. Trong đó, đẩy mạnh tuyên truyền để nhân dân, doanh nghiệp không bao che, tiếp tay cho hàng hóa không rõ nguồn gốc, chủ động tố giác các hành vi vi phạm.

“Chính phủ đã giao cho Bộ Công Thương nhiệm vụ chống gian lận xuất xứ hàng hóa. Bộ cũng được yêu cầu xây dựng nghị định để xử lý hành vi vi phạm về xuất xứ hàng hóa. Chúng ta sẽ tăng nặng việc xử phạt để răn đe tình trạng hàng hóa lấy danh nghĩa hàng Việt Nam vào thị trường khác”, ông nêu biện pháp.

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải, có tình trạng hàng hóa đội lốt của hàng hóa của Việt Nam nhưng không chỉ xuất khẩu sang nước thứ 3 mà còn tiêu thụ ngay tại thị trường trong nước.

Ông Hải cho rằng, hàng hóa “bị đội lốt” ở một khía cạnh nào đó cũng là điều đáng mừng cho hàng hóa và các doanh nghiệp Việt Nam, bởi hàng hóa Việt Nam đã dần có chất lượng tốt, có sự cải tiến mẫu mã cũng như giá cả cạnh tranh hợp lý. Khác với trước kia, chỉ có hàng Việt Nam đội lốt hàng nước ngoài bán tại Việt Nam và các nước khác.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải, việc giả mạo xuất xứ hàng hóa của Việt Nam để xuất khẩu sang nước thứ 3 với mục đích tận dụng ưu đãi về thuế tại thị trường Việt Nam, nhất là khi vừa qua thế giới xảy ra cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc nên điều này khiến các cơ quan quản lý cũng như các doanh nghiệp Việt Nam hết sức phải quan tâm.

“Bộ Công Thương cũng đã có cảnh báo về việc này và cho rằng đây là điều cần hết sức lưu ý. Nếu cộng đồng doanh nghiệp không cẩn thận, chỉ vài doanh nghiệp được hưởng lợi nhưng nhiều ngành nghề khác và tất cả các doanh nghiệp khác sẽ bị nhiều quốc gia xuất khẩu áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại, hạn chế nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam như đối với một số ngành thép, nhôm…”, Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải cho biết.

Để có thể hạn chế tối đa và đối phó với tình trạng này, Bộ Công Thương cũng đã phối hợp rất chặt chẽ với các Bộ, ngành có liên quan và đặc biệt là các chính quyền địa phương để ngăn chặn hai chiều, hàng hóa từ nước ngoài vào Việt Nam và từ Việt Nam xuất đi nước ngoài để đảm bảo quyền lợi chung của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, không làm ảnh hưởng hình ảnh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường thế giới.