Băn khoăn từ việc thẩm định sách giáo khoa tiếng Anh lớp 1

Ngày 22-11, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD và ĐT) họp báo công bố quyết định danh mục 32 sách giáo khoa (SGK) lớp 1 trong tổng số 38 sách được các hội đồng thẩm định đánh giá “đạt”. Sáu SGK tiếng Anh lớp 1 còn lại chưa được công bố.  

Theo Bộ GD và ĐT, trong số 38 SGK các môn học, hoạt động giáo dục được Hội đồng thẩm định thông qua thì môn tiếng Anh chiếm ưu thế tuyệt đối khi tất cả sáu bản thảo SGK đều được đánh giá “đạt”. Tuy nhiên, Bộ GD và ĐT mới chỉ phê duyệt 32 SGK của các môn và hoạt động giáo dục mà không có môn tiếng Anh. Lý giải vấn đề nêu trên, Vụ trưởng Giáo dục tiểu học (Bộ GD và ĐT) Thái Văn Tài cho biết, danh mục 32 SGK đã được phê duyệt, công bố là sách của môn học, hoạt động giáo dục bắt buộc; sáu bản thảo SGK tiếng Anh là môn học tự chọn sẽ được công bố phê duyệt sau.

Cách giải thích này khiến dư luận thật sự khó hiểu. Bởi môn tiếng Anh cũng giống như các môn học, hoạt động giáo dục khác, đều nằm trong thiết kế của Chương trình giáo dục phổ thông mới, được thẩm định theo cùng một quy định, một hệ thống tiêu chí của Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT (Thông tư 33), do Bộ GD và ĐT ban hành thì sao lại phải công bố phê duyệt sau? Mặt khác, tại hội nghị các giám đốc sở GD và ĐT triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới, ngày 22-11 vừa qua, Bộ GD và ĐT yêu cầu các nhà xuất bản phải tổ chức tập huấn sử dụng SGK cho tất cả giáo viên giảng dạy lớp 1; bảo đảm in, phát hành kịp tiến độ để nhà trường, giáo viên và học sinh trang bị cho năm học mới trước ngày 30-7-2020. Như vậy, sáu SGK tiếng Anh lớp 1 chưa được công bố đồng nghĩa với việc chậm tập huấn giáo viên, in, phát hành sách thì khác nào Bộ GD và ĐT đang làm khó các nhà xuất bản (NXB) cũng như các nhà trường và giáo viên?

Đáng chú ý, việc chưa công bố SGK tiếng Anh lớp 1, trên thực tế có nhiều vấn đề trái ngược với giải thích của Bộ GD và ĐT. Một số đơn vị làm SGK cho biết, sau khi Hội đồng thẩm định đánh giá “đạt” thì xảy ra vướng mắc về tính pháp lý bởi phần lớn bản thảo SGK tiếng Anh lớp 1 do các tác giả người nước ngoài biên soạn. Vì vậy, Bộ GD và ĐT đã yêu cầu các NXB bổ sung chủ biên sách là người Việt Nam, dự kiến hoàn thành trong đầu tháng 12 này. Cũng theo một số đơn vị làm SGK, lý do Bộ GD và ĐT yêu cầu chủ biên SGK là người Việt Nam vì Thông tư 33 quy định người biên soạn SGK phải “có đầy đủ quyền công dân, phẩm chất đạo đức, tư tưởng tốt”.

Quá trình tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy, một số SGK tiếng Anh được các NXB giới thiệu sau khi thẩm định là sách nhập khẩu hoàn toàn do tác giả người nước ngoài đứng tên. Điển hình, trong bộ SGK “Chân trời sáng tạo” của NXB Giáo dục Việt Nam, SGK tiếng Anh là cuốn “Family and Friends (National Edition), “Student book” của tác giả Nao-mi Xim-mân (Naomi Simmons) (Nhà xuất bản Đại học Oxford, Anh). Đây là sách được bán khá nhiều trên thị trường hiện nay, được các trung tâm ngoại ngữ sử dụng hoặc dùng để liên kết dạy thêm trong trường học. Đáng chú ý, theo giới thiệu của NXB Giáo dục Việt Nam thì SGK tiếng Anh nêu trên: “Giúp học sinh có những hiểu biết ban đầu về đất nước, con người và nền văn hóa của một số nước nói tiếng Anh và các quốc gia khác trên thế giới…”, trong khi đó, Thông tư 33 yêu cầu nguyên tắc biên soạn SGK là phải “gắn với điều kiện cụ thể của Việt Nam…”.

Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, nếu Bộ GD và ĐT không chấp nhận SGK tiếng Anh nhập khẩu do chủ biên, tác giả người nước ngoài đứng tên thì nên “tuýt còi” ngay từ khi nhận bản mẫu. Còn nếu chấp nhận SGK do người nước ngoài biên soạn thì vì sao thẩm định xong rồi lại “tuýt còi”?

Trả lời những vấn đề nêu trên, Chủ tịch Hội đồng thẩm định SGK môn tiếng Anh cấp tiểu học (lớp 1) Phạm Thị Hồng Nhung cho biết, Hội đồng thẩm định chỉ chịu trách nhiệm về chuyên môn SGK do đơn vị tổ chức thẩm định của Bộ GD và ĐT chuyển đến. Những vấn đề liên quan khác là trách nhiệm đơn vị tổ chức thẩm định của Bộ GD và ĐT. Trong khi đó, Vụ trưởng Giáo dục tiểu học (đơn vị tổ chức thẩm định SGK) Thái Văn Tài cho rằng, các bản SGK tiếng Anh chỉ tham vấn chuyên gia nước ngoài, chứ chủ biên, tác giả là người Việt Nam. Tuy nhiên, khi chúng tôi đặt câu hỏi thời điểm thẩm định các SGK đã có chủ biên là người Việt Nam hay chưa, thì ông Tài lại vòng vo: “Khi thẩm định chỉ là bản thảo, vấn đề tác giả là liên quan đến hồ sơ của các NXB”. Ngoài ra, khi được hỏi: Thông tư 33 quy định người biên soạn SGK phải “có đầy đủ quyền công dân” thì có phải chỉ quy định đối với người Việt Nam hay không? Ông Thái Văn Tài cho rằng, Thông tư không quy định là “quyền công dân Việt Nam”. Tuy nhiên, khi chúng tôi đặt vấn đề nếu không quy định cụ thể là “quyền công dân Việt Nam” thì liệu người nước ngoài có thể chủ biên SGK hay không, ông Tài lại cho biết, đó là câu chuyện dài và chưa trả lời.

Có thể nói, nhiều cuốn sách của các tác giả nước ngoài được sử dụng trong dạy học tiếng Anh ở nước ta khá tốt, phù hợp bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay. Tuy nhiên, việc biến sách nhập khẩu thành SGK hay không phải có quy định cụ thể, rõ ràng, đúng pháp luật. Bởi quy trình biên soạn, xuất bản SGK với quy trình nhập sách, mua bản quyền nước ngoài là rất khác nhau. Mặt khác, sách nhập khẩu phải cụ thể hóa được nội dung, yêu cầu Chương trình giáo dục phổ thông mới...

Tất cả đang đặt ra đòi hỏi Bộ GD và ĐT sớm công khai các hoạt động và kết quả cụ thể trong quá trình tổ chức thẩm định, phê duyệt SGK từng môn học và hoạt động giáo dục.