Loạn thông tin về thiết bị phòng, chống dịch COVID-19

Thời gian gần đây, trước mối lo ngại dịch COVID-19, không ít gia đình đã chi nhiều tiền vì tin vào lời quảng cáo "thần thánh" của một số cá nhân, cửa hàng kinh doanh để mua các sản phẩm phòng, chống dịch như thẻ đeo, máy lọc không khí diệt 99,9% vi-rút. Tuy nhiên theo giới chuyên môn, hiện chưa có nghiên cứu nào chứng minh thẻ đeo hay máy lọc không khí thông thường có thể dùng để bảo vệ sức khỏe con người khỏi COVID-19.

Trước diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, những ngày qua, chị Lê Thị Phương Lan, trú phường Bạch Ðằng (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) rất lo lắng về việc tìm các biện pháp phòng tránh dịch bệnh. Theo đó, chị luôn hạn chế đến khu vực đông người, đeo khẩu trang ở những nơi công cộng, thường xuyên rửa tay bằng xà-phòng... Bên cạnh đó, nghe theo sự chia sẻ của nhiều bạn bè trên mạng xã hội, nhiều ngày qua chị đã đến các trung tâm điện máy, cửa hàng điện tử để tìm mua sản phẩm máy lọc không khí kháng khuẩn, diệt vi-rút vì tin rằng, sản phẩm này sẽ giúp cải thiện chất lượng không khí trong nhà và ngăn chặn được sự lây lan của dịch COVID-19. Sau một thời gian tìm hiểu, chị Lan quyết định mua chiếc máy lọc không khí đời mới nhất của thương hiệu Panasonic mã F-VXK70A có tính năng diệt khuẩn và nấm mốc, tạo ion âm, lọc bụi mịn PM2.5 với giá sau khi trừ khuyến mại còn gần 12 triệu đồng. Theo lời chị Lan, loại máy nêu trên có tính năng diệt khuẩn và ion có thể tiêu diệt vi-rút cho nên giá cao hơn các máy lọc không khí thông thường từ hai đến ba triệu đồng/chiếc. Ðáng chú ý, trong thời điểm dịch COVID-19 đang diễn biến phức tạp, các loại máy lọc không khí có thêm chức năng diệt khuẩn, diệt vi-rút thậm chí còn "cháy" hàng.

Theo anh Tiến Hiếu, nhân viên bán hàng tại Siêu thị điện máy Media Mart Trường Chinh (Hà Nội), trước đây, khi ứng dụng đo lường chất lượng không khí AirVisual (Mỹ) đưa ra cảnh báo chất lượng không khí tại TP Hà Nội nhiều thời điểm ở mức xấu, gây nguy hại cho sức khỏe con người thì cũng rất ít người đến hỏi mua máy lọc không khí. Thế nhưng, trong khoảng một tháng trở lại đây, số người đến hỏi mua các sản phẩm lọc không khí tăng mạnh. Loại có tính năng diệt khuẩn, diệt vi-rút có ngày bán được cả chục chiếc. Một số dòng sản phẩm máy lọc không khí với giá bình dân từ ba đến năm triệu đồng/chiếc hiện đang trong tình trạng "cháy" hàng. Theo lời tư vấn của anh Hiếu, hầu hết các loại máy này, cơ bản đều có ba lớp lọc, trong đó, lớp lọc thô bên ngoài để lọc các loại bụi vải, lông động vật; tiếp theo là lớp màng lọc HEPA có các tính năng kháng khuẩn, diệt khuẩn, lọc sạch không khí, loại sạch bụi bẩn, tạp chất, mùi hôi trong không khí, bụi siêu mịn PM2.5; cuối cùng là lớp than hoạt tính để ức chế và giữ lại vi khuẩn, vi-rút gây hại cho con người nhằm lọc không khí trong lành cho người sử dụng.

Cũng "ăn theo" dịch COVID-19, lợi dụng sự lo lắng của người dân, không ít người bán hàng đã chớp thời cơ quảng bá một sản phẩm có tên gọi thẻ đeo kháng khuẩn, thẻ đeo diệt vi-rút, trong đó còn diệt được cả COVID-19. Theo những người bán hàng thì loại "bùa thần thánh" này là mặt hàng được xách tay từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Nga… Họ khẳng định chắc nịch rằng, đây là những mặt hàng được ngành y tế các nước trên thế giới khuyên dùng khi có dịch bệnh. Loại thẻ này chỉ cần đeo vào bất kể chỗ nào trên người đều có công dụng làm sạch không khí chung quanh, ngăn chặn vi khuẩn, vi-rút có hại xâm nhập. Theo quảng cáo, cơ chế hoạt động của loại thẻ trên phát ra khí Clo dioxit (ClO2) với hàm lượng an toàn để tiêu diệt vi-rút và vi khuẩn gây bệnh trong không khí. Giá cho loại thẻ này cũng khá "loạn", mỗi nơi một giá, với mức từ 150 đến 450 nghìn đồng/sản phẩm.

Trước thông tin thị trường có bán loại thẻ đeo diệt vi-rút, vi khuẩn, PGS, TS Nguyễn Duy Thịnh thuộc Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm (Trường đại học Bách khoa Hà Nội) khẳng định: Thẻ chống vi-rút không hề có tác dụng phòng, chống dịch Covid-19 như người bán hàng giới thiệu. Ðây chỉ là những lời quảng cáo đánh vào tâm lý người tiêu dùng nhằm trục lợi. Hiện trên thế giới cũng chưa có quốc gia nào khuyên người dân sử dụng sản phẩm này để phòng dịch COVID-19 bởi việc tạo nên vùng không khí trong lành bao quanh cơ thể chỉ với biện pháp đeo thẻ diệt vi-rút là điều không thể xảy ra. Nếu có tác dụng thật sự thì các bác sĩ, y tá chỉ cần đeo loại thẻ này và không cần dùng đến đồ bảo hộ y tế khi tiếp xúc với những người bệnh nhiễm Covid-19. Người dân cần thận trọng, bình tĩnh làm theo các khuyến cáo của ngành y tế về cách phòng, chống dịch bệnh, không nên tin vào những lời chia sẻ vô căn cứ trên mạng xã hội để tránh "tiền mất, tật mang" vì chủ quan khi đeo thẻ mà lơ là phòng bệnh.

Ðối với sản phẩm máy lọc không khí có tính năng diệt khuẩn, diệt vi-rút, theo lời của một số kỹ sư trong lĩnh vực điện máy, hiện có nhiều công nghệ lọc không khí, phổ biến nhất hiện nay là sử dụng công nghệ màng lọc HEPA - bộ lọc hạt không khí tiêu chuẩn cao gồm một tấm lưới các sợi thủy tinh có đường kính từ 0,5 đến 2 micromet, được sắp xếp một cách ngẫu nhiên và đan xen lẫn nhau. Cơ chế hoạt động của các loại máy lọc khi sử dụng loại màng lọc này có thể giữ lại một số vi khuẩn bám trên bụi lơ lửng trong không khí, nhưng hầu hết đó chỉ là bụi thô có kích thước lớn. Còn với vi-rút gây ra dịch COVID-19 là một loại vi-rút có kích thước nhỏ hơn cả vi khuẩn, tương đương 0,1 đến 0,3 micromet, nghĩa là vượt qua khả năng lọc của màng lọc HEPA. Vì vậy, việc sử dụng máy lọc không khí thông thường với màng lọc HEPA, không có tác dụng lọc cho nên quảng cáo máy lọc không khí có thể tiêu diệt vi-rút, vi khuẩn, thậm chí diệt tới 99% là chuyện hết sức viển vông. Còn với một số loại máy trang bị thêm công nghệ ion âm, khi hoạt động, sẽ phóng ra các ion âm vào không khí để sản sinh ra các hạt điện tích, phản ứng với vi khuẩn và vi-rút để phá vỡ cấu trúc hoặc bao kín và cô lập các vi sinh vật này, khiến các loại vi sinh vật bị tiêu diệt hoặc nhanh chóng lắng xuống, giúp loại bỏ nguy cơ lây bệnh. Nhưng các công nghệ này phần lớn chỉ đúng trên lý thuyết quảng cáo, chưa có khuyến cáo cụ thể, cũng như kết quả kiểm định của cơ quan chuyên môn.

Chính vì vậy, để phòng tránh dịch COVID-19, đừng cực đoan hóa bất cứ phương pháp nào và nên tuân thủ thực hiện theo khuyến cáo của Bộ Y tế bằng cách đơn giản và hiệu quả nhất là rửa tay bằng xà phòng và nước sạch thường xuyên, đeo khẩu trang ở nơi đông người, khi tham gia phương tiện giao thông công cộng. Luôn mở cửa phòng thoáng gió, không khí lưu thông, có ánh nắng tự nhiên sẽ khiến vi-rút tự chết mà không cần đến các loại máy móc công nghệ hiện đại.