Lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn

Theo nghệ nhân Sình Văn Phong (Hà Giang), Lễ nhảy lửa của người Pà Thẻn là một trò chơi thường được tổ chức vào khoảng giữa tháng 10 âm lịch cho tới cuối năm, khi tiết trời đang bước vào thời kỳ khắc nghiệt nhất của mùa đông. Đống lửa sẽ giúp mang lại sự ấm áp, đồng thời mang ý nghĩa mừng cho một vụ thu hoạch hoa màu và cầu thần linh phù hộ xua đuổi tà ma, bệnh tật và cho cuộc sống no đủ.  

[embed][VIDEO-BAOTHAINGUYEN][/embed]

Để bắt đầu một lễ hội nhảy lửa, nghệ nhân Sình Văn Phong là một thày mo của người Pà Thẻn đến làm lễ cầu thần linh trước khi lễ hội diễn ra từ 1 đến 2 tiếng. Đồ cúng được các nghệ nhân chuẩn bị trước bao gồm thịt gà, cơm nếp và rượu. Lúc này, một đống lửa to cũng được đốt lên để sau đó người chơi nhảy vào khi tham gia trò chơi. Khi bắt đầu làm lễ cúng, nghệ nhân Sình Văn Phong ngồi ở một đầu chiếc ghế dài, thấp và bắt đầu rì rầm đọc lời cúng. Tiếng rì rầm phát ra từ miệng thày cúng đồng thời với tiếng “tanh, tanh, tanh” từ chiếc dùi tre vót cẩn thận được ông gõ lên thanh kim loại đều đều vang lên suốt cả tiếng đồng hồ. Nghi lễ này có nghĩa rằng thày mo đang báo cáo tổ tiên về cuộc vui chơi này, sau đó đi tìm thần lửa và thần nước để xin phép vui chơi. Nếu hai thần đồng ý hợp tác với nhau thì người chơi có thể nhảy vào lửa bằng chân trần. Nếu các thần không đồng ý, ông phải đi mời lại từ đầu.

Những người đàn ông trẻ tuổi dần tụ lại xung quanh thày cúng, mặt họ ngoảnh về phía đống lửa, đầy vẻ phấn khích. Lửa cháy mỗi lúc một lớn, giọng thay cúng gấp gáp, hối hả, tiếng “tanh tanh tanh” nhanh dần, hối thúc. Khi đã nhận được sự đồng ý của các vị thần, thày gõ vào đàn và làm lễ cúng, từng thanh niên sẽ ngồi đối diện với thầy mo. Đó chính là lúc “nhập đồng” cho người nhảy lửa. Sau đó, anh ta có thể nhảy vào đống lửa mà không có cảm giác đau đớn hay sợ hãi gì. Mỗi người thường nhảy lửa trong vòng vài ba phút, sau đó tiếp tục làm lại nghi lễ “nhập đồng”. Những thanh niên khỏe mạnh có thể tham gia nhảy nhiều lần, qua đó thể hiện sức mạnh, sự khéo léo và nhanh nhẹn của mình.

Nghệ nhân Sình Văn Phong đã ngoài 50 tuổi và là đời thứ ba trong dòng tộc làm thày cúng nhảy lửa cho biết: Khi đã nhập “ma” thì nhảy sẽ không thấy nóng và nhảy rất “say”. Khi đó, người nhảy lửa sẽ cảm thấy như ngọn lửa chính là thứ khiến mình phải chiến đấu để bảo vệ đồng loại và đây là động lực thôi thúc người chơi nhảy vào than hồng dập tắt ngọn lửa. Tuy nhiên, theo ông nếu “ma” không nhập thì người chơi không thể nhảy được và có thể bị bỏng bởi than hồng và lửa.

Lần lượt các thanh niên Pà Thẻn đang tụ tập xung quanh thày mo thay nhau ngồi lên đầu chiếc ghế dài và làm một số động tác tương tự như thày mo. Trong phút chốc, họ rung lên bần bật, người cúi xuống và bắt đầu nhảy lên cùng lúc bằng cả hai chân. Họ bắt đầu từ việc đưa tay bới đống lửa. Bất ngờ hơn nữa, họ đã nhảy hẳn vào đống lửa và lại nhảy ra trong tiếng hò reo cuồng nhiệt của mọi người. Than đỏ văng tứ tung, ngọn lửa lại bốc cao ngùn ngụt bởi những tàn than đỏ đang bay lên.

Theo quan niệm của người Pà Thẻn, chỉ có nam giới mới được tham gia nhảy lửa, còn phụ nữ thì không. Người Pà Thẻn tin rằng, một khi nhảy vào lửa, phụ nữ sẽ nhảy nhót suốt bảy ngày đêm không dừng lại được. Không chỉ riêng người Pà Thẻn, bất cứ người đàn ông nào cũng có thể nhảy vào lửa miễn là thày mo đã cúng và nhập cho họ một sức mạnh nào đó. Sức mạnh của thần linh sẽ che chở và bảo vệ họ không bị bỏng. Lễ hội nhảy lửa đạt đến độ vui nhất khi mà tất cả những người đứng xem đều bị cuốn theo, tự nhiên cảm thấy mình có sức mạnh và cứ thế, nhảy vào đống lửa mà không hề cảm thấy cái nóng.

Trong khi những người chơi đang nhảy lửa, thày mo vẫn tiếp tục làm lễ với tiếng nhạc đều đều huyền bí lẫn với lời khấn rì rầm. Người Pà Thẻn cho rằng, thời gian nhảy trên lửa của họ tùy theo sức mạnh được thần linh ban cho. Khi hết sức mạnh, họ tự bị đẩy ra khỏi đống lửa, trở về ngồi lễ và lại lắc lư trong tiếng nhạc, chờ thần linh ban sức mạnh cho đợt nhảy mới. Tuy còn mang màu sắc tâm linh huyền bí nhưng lễ hội nhảy lửa truyền thống của người Pà Thẻn là một nét văn hoá hết sức đặc trưng và độc đáo, chứa đựng những giá trị tinh thần và đậm nét nhân văn.