Mùa lịch bloc năm 2011 đang vào hồi rục rịch. Mới đây, Cục Xuất bản, Hội Xuất bản Việt Nam đã có nhiều văn bản gửi các nhà xuất bản về vấn đề này. Tinh thần chung là mùa lịch này, các NXB sẽ ngồi lại với nhau thành 4 nhóm xuất bản số lượng 16,2 triệu bản. Tuy nhiên hoạt động này sẽ được tiến hành ra sao để thực sự hiệu quả là một vấn đề đáng bàn.
Vì sao cần phương thức mới
Không thể phủ nhận việc liên kết xuất bản lịch bloc những năm qua đã tạo ra sự vận động của các nguồn lực trong xã hội góp phần cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng sản phẩm lịch. Không ít NXB đã tạo được thương hiệu qua những mùa lịch với sự nỗ lực trong tất cả các khâu thiết kế mẫu, đặt in, phát hành… Tuy nhiên, tình trạng trăm hoa đua nở đã dẫn đến việc số lượng đăng ký xuất bản tăng vọt (hàng trăm triệu bản một năm), không tương xứng với nhu cầu xã hội, năng lực đơn vị xuất bản. Đã có hiện tượng hụt hơi khi lịch ế khiến nhiều đơn vị lao đao. Một số NXB không kiểm soát được đối tác liên kết nên một số loại lịch chưa nộp lưu chiểu đã "ngồi" ngoài hàng. Tình trạng in sai ngày tháng, thậm chí thông tin sai quy định còn tồn tại…
Tại hội nghị đánh giá cơ chế liên kết rộng rãi trong xuất bản lịch bloc do Hội Xuất bản tổ chức tháng 3-2010, các ý kiến còn nêu tình trạng mất cân đối trong xuất bản các loại lịch khi các đơn vị chỉ tập trung vào các mẫu siêu đại, cực đại có lợi nhuận cao. Đặc biệt, đã có biểu hiện chuẩn bị nhập khẩu lịch vào thị trường trong nước. Nguy cơ bị cạnh tranh là rất lớn.
Một phương thức mới đã được đơn vị quản lý và số đông các NXB thống nhất thực hiện đó là thỏa thuận liên kết xuất bản với số lượng ấn định. Tuy nhiên, để phương thức này thực sự hiệu quả cần cái nhìn thấu đáo.
Khi các "nhà" ngồi lại
Theo văn bản của Cục Xuất bản thì số lượng lịch bloc năm 2011 theo phương thức trên sẽ là 16,2 triệu bản. Và 58 NXB (trên tổng số hơn 60 NXB) sẽ ngồi lại với nhau theo 4 nhóm nhằm xuất bản các nhóm lịch: bloc tiểu và bloc trung poluya; bloc trung màu và đại; bloc siêu đại và cực đại. Trả lời ý kiến cho rằng vấn đề này có thể trở lại tình trạng độc quyền xuất bản lịch của các NXB như trước đây, ông Lý Bá Toàn, Phó Cục trưởng Cục Xuất bản cho rằng: Cần phải khẳng định lại rằng theo quy định của pháp luật, xuất bản lịch là do Nhà nước thực hiện. Việc liên kết xuất bản lịch bloc nhằm phát huy các nguồn lực xã hội, nhưng trách nhiệm chính vẫn phải là các NXB. Hơn thế, bản thân các đơn vị liên kết xuất bản cũng đã có lúc phải bắt tay nhau để tính cách làm lịch cho hiệu quả. Vậy, việc các NXB ngồi lại cùng nhau trong mùa lịch này là đúng nhiệm vụ, đồng thời tạo ra phương thức mới nhằm hạn chế khủng khoảng thừa.
Ông Lý Bá Toàn cũng khẳng định: Mặc dù mẫu mã đã được cải tiến một bước qua hoạt động các mùa lịch, song cuộc cạnh tranh khốc liệt do chiết khấu lịch bloc cao khiến các NXB và người dùng không được lợi. Trong khi đó, nguồn lợi (nếu có) đã rơi vào các nhà phân phối, bán lẻ.
Về vấn đề ban hành tem chống giả, thông báo ngày 24-5 của Hội Xuất bản Việt Nam nêu: để bảo đảm kiểm soát số lượng, chống in lậu, Hội đã đề nghị Bộ TT-TT ủy quyền cho Cục Xuất bản ban hành 3 loại tem chống giả dán trên tất cả các loại lịch bloc năm 2011. Ba loại tương ứng với số lượng và chủng loại của 3 nhóm lịch đã nói ở trên. Phí thiết kế, sản xuất và quản lý tem do các NXB thanh toán (100đ/tem). Có một số ý kiến cho rằng việc này có thể gây lãng phí vì các đơn vị làm lịch đã có tem riêng của mình. Nhưng theo ông Lý Bá Toàn, các NXB hoàn toàn có thể sử dụng mẫu tem chung do Cục Xuất bản ban hành mà không cần phải dùng tem riêng để tránh lãng phí.
Tuy nhiên, trong thời điểm này, các đơn vị làm lịch tư nhân cũng đang xôn xao. Bởi lẽ chuẩn bị cho mùa lịch 2011, nhiều doanh nghiệp đã nhập nguyên liệu đầu vào (giấy, mực…) từ đầu năm; thiết kế sẵn mẫu; thậm chí đã ký kết những hợp đồng cung cấp lịch độc quyền cho đối tác. Nhưng đến nay, với quyết định này, họ sẽ gặp không ít khó khăn. Nhiều đơn vị cũng cho biết phương thức mới có thể dẫn đến tình trạng tăng giá giấy phép xuất bản lịch của các NXB đối với doanh nghiệp tư nhân…
