Với tổng số hơn 800 di tích lịch sử văn hoá, danh lam thắng cảnh đã được kiểm kê, bảo vệ theo quy định của Luật Di sản văn hoá, trong đó có 233 di tích tín ngưỡng, 16 di tích kiến trúc nghệ thuật, 39 di tích danh thắng, 510 di tích lịch sử và 12 di tích khảo cổ học, Thái Nguyên được coi là vùng đất có nhiều thuận lợi để ngành Du lịch phát triển.
Ông Hoàng Văn Quý, Trưởng Phòng Nghiệp vụ Du lịch (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết: Hầu hết các di tích, danh thắng trên địa bàn của tỉnh đều đã được ngành Du lịch khai thác, nhưng chưa thực hấp dẫn du khách. Khách chủ yếu đến tham quan các điểm như: Hồ Núi Cốc, Di tích Quốc gia đặc biệt an toàn khu (ATK) Định Hoá và một số điểm du lịch mới hình thành như: Khu Bảo tồn làng nhà sàn du lịch sinh thái Thái Hải (T.P Thái Nguyên); Trung tâm thương mại - Du lịch Dũng Tân (T.P Sông Công).
Một thực tế là hầu hết nguồn tài nguyên du lịch chưa thực sự được khai thác hiệu quả. Ví như Di tích khảo cổ học thời kỳ đồ đá cũ Thần Sa (Võ Nhai), điểm đến mang dấu ấn của một nền văn hóa khảo cổ đá cũ, quê hương của người Việt cổ. Đến đây, du khách được thỏa thích ngắm nhìn từng từng đỉnh núi đá cao vời, ngắm dòng sông Thần Sa nước trong leo lẻo và thích thú khi chạm chân trước cửa hang, thấy đầy tiếng gió hú gọi về từ vời vợi xa xăm cổ tích. Từng hang lại có tên riêng, lạ lẫm khuyến khích du khách bước vào khám phá là: Phiêng Tung, Miệng Hổ, mái đá Ngườm, Thắm Choong, Nà Ngùn. Rồi một hệ thống hàng trăm các di tích kiến trúc nghệ thuật chùa chiền, đình, đền như: Chùa Hang, chùa Phủ Liễn, đền Xương Rồng, đền Đội Cấn (T.P Thái Nguyên); Đền Đuổm (Phú Lương); đình, đền chùa Cầu Muối (Phú Bình)… cũng thường thu hút được một lượng du khách ngoài tỉnh đến dâng hương, vãn cảnh vào các ngày lễ chính đầu năm.
Về các di sản văn hoá phi vật thể quốc gia là: Lễ cấp sắc của người Dao; Lễ hội Cầu Mùa của người Sán Chí; Rối cạn Thẩm Rộc của người Tày; hát Soọng Cô của người Sán Dìu… được tôn vinh, song cũng dường như dừng lại ở công tác bảo tồn, gìn giữ, chưa khai thác hiệu quả cho ngành Du lịch. Ví như Làng Văn hóa dân tộc Tày, xóm Bản Quyên, xã Điềm Mặc (Định Hoá). Chỉ trong thời gian 2 năm (2016, 2017), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã triển khai Dự án xây dựng, vận hành mô hình du lịch cộng đồng tại đây, với số vốn đầu tư hơn 1,5 tỷ đồng để xây dựng nhiều hạng mục công trình như đường vào xóm Bản Quyên và di tích lịch sử Đồi Khau Tý, xã Điềm Mặc (Định Hoá); công viên cọn nước, hỗ trợ kinh phí cho người dân sửa nhà ở, làm mới công trình phụ và vận động bà con tham gia làm du lịch, nhưng vẫn chưa thật sự hấp dẫn đối với du khách.
Còn vùng chè Tân Cương, một điểm du lịch được khai thác phục vụ du khách từ năm 2011 đến nay. Với “tham vọng” giúp người dân vùng chè có thể làm giàu được từ tham gia làm du lịch, một số các cơ quan chức năng của tỉnh đã tổ chức cho người dân tham gia các lớp tập huấn về kỹ năng làm du lịch, như mở lớp dạy tiếng Anh giao tiếp cấp tốc; tập huấn kỹ năng về lễ tân, buồng, phòng, nấu ăn và kỹ năng giới thiệu, quảng bá về vùng đất, con người, sản phẩm quê hương đến với du khách. Nhưng các vườn chè cũng không nhiều du khách trong, ngoài nước ghé thăm, và cũng rất ít người mua chè cho các gia đình.
Ra đường gặp di tích, danh thắng, đó là niềm tự hào của người dân Thái Nguyên. Nhưng cơ bản các di tích, danh thắng hiện chưa thực sự là điểm đến hấp dẫn. Nhiều di tích được xây bia ghi nhớ; xây tường rào bao quanh bảo vệ và “năm thì mười họa” mới có người ghé thăm. Với Thái Nguyên, ngành Du lịch “nằm trên một miền di sản”, nhưng có thể nói là “lẻ tẻ, nhỏ nhắn” chưa đủ lực hấp dẫn du khách. Đây là một trong những nguyên do để các cơ quan chức năng của tỉnh xác định từng bước đưa du lịch Thái Nguyên trở thành ngành kinh tế quan trọng. Nhưng để du lịch thật sự quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, thì tỉnh cần xác định rõ đâu là điểm nhấn cho ngành. Đó là việc đầu tư, mời gọi đầu tư xây dựng một điểm đến lý tưởng, thật sự hấp dẫn đối với du khách trong nước, quốc tế. Và từ điểm đến lý tưởng này, các đơn vị làm du lịch mở rộng kết nối, xây dựng tuor tuyến đến các điểm di tích, danh thắng khác trong tỉnh.