Công tác khôi phục, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống gắn với phát triển du lịch được cấp ủy, chính quyền huyện Định Hóa xác định là nhiệm vụ quan trọng, mang tính chiến lược lâu dài. Tuy nhiên, thực tế thời gian qua cho thấy, việc bảo tồn chưa được gắn kết được với phát triển du lịch, chưa phát huy được với tiềm năng, lợi thế của địa phương. Chính vì vậy, huyện Định Hóa đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để khôi phục, bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử thông qua phát triển du lịch cộng đồng.
Trên địa bàn huyện Định Hóa có hàng trăm di tích lịch sử gắn với thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp. Đây là tiềm năng, lợi thế lớn để phát triển du lịch cộng đồng. Hơn nữa, Định Hóa là nơi sinh sống của nhiều đồng bào dân tộc thiểu số như người Tày, Dao, Sán Chí.... với những phong tục tập quán, văn hóa đa dạng, đặc sắc. Cùng với đó, huyện Định Hóa có các danh lam thắng cảnh có giá trị cao về lịch sử, khoa học, nhiều địa điểm sinh thái còn giữ nguyên được vẻ đẹp hoang sơ.
Cụ thể, trên địa bàn huyện có 182 điểm di tích, trong đó có 28 di tích cấp Quốc gia, 28 di tích cấp tỉnh; 13 di tích nằm trong quần thể di tích Quốc gia đặc biệt được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định xếp hạng. Bên cạnh đó, huyện Định Hóa còn có 5 di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia gồm: Nghi lễ Then của dân tộc Tày; múa rối cạn dân tộc Tày ở xã Đồng Thịnh, Bình Yên; lễ hội Lồng tồng; Lượn Cọi của người Tày; Pả Dung của người Dao. Tuy nhiên, trong những năm qua, lĩnh vực du lịch của huyện Định Hóa phát triển chậm, chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế trên.
Từ thực tế đó, tại Đại hội Đảng bộ huyện Định Hóa lần thứ XXIV, nhiệm kỳ 2020-2025, Ban Chấp hành Đảng bộ huyện đã thống nhất đưa Phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống các dân tộc là một trong những đột phá trong nhiệm kỳ này. Để cụ thể hóa mục tiêu đột phá này, ngay từ những tháng đầu của nhiệm kỳ này, địa phương đã xây dựng và triển khai Đề án “Phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống các dân tộc huyện Định Hóa”.
Theo đó, huyện Định Hóa dự kiến sẽ hình thành 3 sản phẩm du lịch gồm: Du lịch cộng đồng gắn với văn hóa dân tộc thiểu số tại xóm Bản Quyên (xã Điềm Mặc) với các hoạt động: Tham quan các di tích lịch sử trên địa bàn, trải nghiệm hoạt động văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, tham quan trải nghiệm hoạt động gắn với văn hóa trà, làm đàn tính, đan nón Tày; du lịch cộng đồng gắn với di tích lịch sử, danh thắng, di sản văn hóa, sinh thái, văn hóa trà thực hiện tại các xóm Phú Ninh, Khuôn Tát, Đồng Kệu (xã Phú Đình) với các hoạt động như: Tham quan các di tích lịch sử, tham quan di tích danh thắng thác và hồ Khuôn Tát, tham gia các hoạt động văn hóa tại làng du lịch Khuôn Tát; Du lịch cộng đồng gắn với di tích lịch sử, văn hóa, tâm linh, sinh thái, nghỉ dưỡng tại các địa điểm: Nhà tù Chợ Chu - chùa Hang - hồ Bảo Linh (xã Bảo Linh) - hồ Thâm Bây (xã Quy Kỳ) với các hoạt động tham quan các di tích lịch sử, trải nghiệm, nghỉ dưỡng...
Theo ông Nguyễn Minh Tú, Chủ tịch UBND huyện Định Hóa: Thông qua Đề án sẽ xác định rõ được tiềm năng, lợi thế, thực trạng và phương hướng phát triển cho du lịch cộng đồng tại địa phương. Đồng thời, đưa ra được những cơ chế, chính sách phù hợp để phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương trong những năm tới. Huyện cũng đang đưa ra và thảo luận một số cơ chế, chính sách hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp như: Hỗ trợ lãi suất ngân hàng cho các hộ dân đầu tư phát triển du lịch; tổ chức các lớp bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về phát triển du lịch cộng đồng cho người dân địa phương; đào tạo ngoại ngữ cho người lao động trực tiếp... Đồng thời, khuyến khích các tổ chức, cá nhân đến đầu tư phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn huyện theo định hướng sử dụng nguồn nhân công tại chỗ, phát triển du lịch theo hướng bền vững; phối hợp với các đơn vị truyền thông, trung tâm xúc tiến du lịch hỗ trợ quảng bá hoạt động du lịch địa phương… Qua đó, từng bước tạo sự gắn kết giữa phát triển du lịch cộng đồng và bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa - lịch sử trên địa bàn.
