Quê hương ta núi sông lộng lẫy*

Là vùng đất có vị trí chiến lược về các mặt chính trị và quân sự, sáu tỉnh thuộc khu vực Việt Bắc được xây dựng thành một chiến khu cách mạng. Tại đây, Bác Hồ và Trung ương Đảng cùng Chính phủ kháng chiến đã thành lập Mặt trận Việt Minh, chuẩn bị lực lượng vũ trang cho cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám thành công và sau này tiến về tiếp quản Thủ đô, lập lại hòa bình trên miền Bắc.

Trong kháng chiến chống Pháp, Việt Bắc là một chiến khu vững chãi, nơi đóng các cơ quan của Đảng và Nhà nước. Nằm tại trung tâm của Chiến khu Việt Bắc, Thái Nguyên được coi là Thủ đô gió ngàn. ATK Thái Nguyên chứng kiến biết bao nhiêu chiến công oanh liệt của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến trường kỳ.

Sau 80 năm giành độc lập, tiếp tục phát huy lợi thế, đồng bào các dân tộc vùng ATK nói riêng, Nhân dân Thái Nguyên nói chung luôn đoàn kết đồng lòng xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc trên khắp các bản làng. Các di tích lịch sử cách mạng trên địa bàn cũng đã được bảo tồn, phát huy trở thành những “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cho nhiều thế hệ.

Vui lên Việt Bắc đèo De, núi Hồng **

Vẫn theo con đường kháng chiến năm xưa, đi qua rất nhiều địa danh quen thuộc nằm dọc Quốc lộ 3 Hà Nội - Thái Nguyên, như Bờ Đậu, Giang Tiên, Đu, Đuổm để đến ATK Định Hóa, Thái Nguyên. Câu thơ chỉ đường được nhiều người ngâm nga suốt dọc đường: Qua Đu, tới Đuổm, sang Trào. Đến cây ba mốt rẽ vào chiến khu…

Bộ Tổng Tham mưu (Bộ Quốc phòng) tặng Trường THCS Hoàng Ngân (xã Phú Đình) công trình nhà đa năng.

Theo dòng lịch sử, Định Hóa cùng với Võ Nhai là một trong những địa phương giành chính quyền sớm nhất của tỉnh. Vào thời điểm cuối tháng 3 và đầu tháng 4 năm 1945, hầu hết các châu, huyện thuộc Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang đã khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi, mở ra một vùng giải phóng liên hoàn, rộng lớn giữa núi rừng Việt Bắc. Cuối tháng 4 đầu tháng 5, các đơn vị Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và Cứu quốc quân đã tập trung về Định Hóa, sẵn sàng chờ lệnh tiến về các tỉnh miền xuôi phát động nhân dân vũ trang khởi nghĩa giành chính quyền. 

Ngày 15 tháng 5 năm 1945, tại xã Định Biên, hơn 1.000 cán bộ chiến sĩ Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và Cứu quốc quân hợp nhất thành Việt Nam Giải phóng quân. Định Hóa trở thành căn cứ của Tổng bộ Việt Minh, đại bản doanh đầu tiên của Việt Nam Giải phóng quân, trụ cột của cuộc Tổng khởi nghĩa.

Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, với tầm nhìn xa trông rộng, Bác Hồ đã chỉ đạo đồng chí Phạm Văn Đồng ở lại Việt Bắc một thời gian để củng cố căn cứ địa cách mạng.

Các huyện Sơn Dương (Tuyên Quang), Bắc Sơn (Lạng Sơn), Định Hóa, Đại Từ, Phú Lương, Võ Nhai (Thái Nguyên) và Chợ Đồn (Bắc Kạn) được chọn làm khu an toàn của Trung ương, gọi tắt là ATK. Hồ Chủ tịch, Trung ương Đảng, Chính phủ, Bộ Tổng tư lệnh, Tổng bộ Việt Minh… đóng tại Định Hóa. 

Ngày 20 tháng 5 năm 1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển từ xã Hợp Thành (huyện Sơn Dương, Tuyên Quang) về xã Điềm Mặc (Định Hóa, Thái Nguyên). Từ năm 1947 đến năm 1954, dù thường xuyên thay đổi nơi ở, có khi ở Tuyên Quang, Chợ Đồn, Võ Nhai… nhưng phần lớn thời gian Người làm việc tại Định Hóa.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp luôn coi mảnh đất này là quê hương thứ hai của mình, lúc sinh thời từng nói: “Rõ ràng, Thái Nguyên là Thủ đô của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta chống thực dân Pháp. Nhiều chủ trương, đường lối kháng chiến kiến quốc được quyết định ở đây và từ đây Trung ương Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Chính phủ đã lãnh đạo nhân dân tiến hành thắng lợi sự nghiệp kháng chiến và kiến quốc. Cùng với nhân dân các dân tộc căn cứ địa Việt Bắc, ATK Bắc Kạn, Tuyên Quang, đặc biệt là ATK Thái Nguyên đã không chỉ che chở, đùm bọc Người và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, mà còn có quyền tự hào đã trực tiếp đóng góp sức người, sức của, góp phần vào chiến thắng vĩ đại của dân tộc".

Nhiều thập kỷ đã trôi qua, hòa cùng hành trình phát triển, dựng xây đất nước, vùng đất chiến khu đã có nhiều đổi thay đáng kể. Đường đi lối lại đều được trải nhựa những tuyến chính, đường bê tông không chỉ nối các thôn xóm mà kéo lên tận đỉnh đồi chè, đến mọi điểm di tích đều có đường ô tô.

Trên đỉnh đèo De (xã Phú Đình), Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh dựa vào dãy núi Hồng, ba mặt có núi non che chở, nhìn xuống cánh đồng và các làng bản.

Nếu như Thái Nguyên là trung tâm của Chiến khu Việt Bắc thì hai xã Phú Đình và Điềm Mặc (mới đây sáp nhập thành xã Phú Đình) là trung tâm của an toàn khu. Từ đây, vượt qua đèo De theo hướng Tây là sang đến Tân Trào, các hướng còn lại kết nối với ATK Chợ Đồn, Đại Từ, Võ Nhai. Những căn lán nơi Bác ở và làm việc cách đèo De không xa. Lán Khuôn Tát có dòng suối và thác nước đẹp

Lán Khau Tý là địa điểm đầu tiên Bác Hồ đặt chân về mảnh đất ATK Định Hóa vào ngày 20/5/1947 để chỉ đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Bác Hồ đã ở và làm việc tại đây trong thời gian từ 20/5 đến 10/11/1947.

Bác đã chọn địa điểm này vì từ nơi đây có con đường mòn đi Sơn Dương xuống Đại Từ, lên Chợ Đồn, ra Phú Lương và nhiều đường tắt đi lại kín đáo, thuận tiện.

Lán Khau Tý là nơi ra đời tác phẩm "Sửa đổi lối làm việc" dùng làm tài liệu tu dưỡng tư tưởng, đạo đức và tác phong cho cán bộ đảng viên, cũng là nơi Bác viết bài thơ “Cảnh khuya” như một bức tranh tuyệt mỹ về cảnh sắc thiên nhiên Thái Nguyên.

Cô giáo Lưu Ngọc Lãm (phường Phan Đình Phùng, tỉnh Thái Nguyên) đứng lặng trước những căn lán đơn sơ, xúc động tâm sự: Gần ba mươi năm là giáo viên Ngữ văn, tôi đã giảng rất nhiều về văn thơ cách mạng, đặc biệt là thơ Hồ Chí Minh và thơ Tố Hữu viết về Việt Bắc. Mặc dù thời kháng chiến đã lùi xa rất nhiều năm nhưng hôm nay đến với vùng đất ATK lịch sử, tôi vẫn ngỡ ngàng bởi vẻ đẹp nguyên lành của thiên nhiên và sự tĩnh lặng, trang nghiêm ở nơi đây. Tôi gặp lại những hình ảnh thân thuộc trong các tác phẩm, rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt, những tiếng suối trong như tiếng hát xa. Người dân các xóm bản tôi gặp đều để lại tình cảm ấm áp, nồng hậu, mến thương.

Cô giáo Lưu Ngọc Lãm cũng chia sẻ, qua tham quan các di tích và Bảo tàng ATK, cô cảm nhận rõ hơn về những địa danh lịch sử gắn liền với tên tuổi và hoạt động cách mạng của Bác Hồ cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng, những tên núi, tên sông, tên đất… đã đi vào thi ca với hình ảnh sâu đậm trong tâm trí người Việt.

Khu di tích ATK Định Hóa không chỉ lưu giữ những dấu ấn lịch sử hào hùng của dân tộc trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp mà còn có vẻ đẹp thiên nhiên yên bình, hoang sơ và hùng vĩ. Nơi đây là sự kết hợp hoàn hảo giữa giá trị lịch sử thiêng liêng và cảnh quan đặc sắc của núi rừng Việt Bắc, mang đến cho du khách nhiều trải nghiệm sâu lắng và đáng nhớ.

Quê hương cách mạng hôm nay

Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, từ một tỉnh nghèo, các điều kiện phát triển còn hạn chế, hiện Thái Nguyên đã vươn lên trở thành tỉnh có bước phát triển nhanh trong khu vực và cả nước.

Thực hiện chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động theo chỉ đạo của Trung ương, Thái Nguyên đã có những bước đi quyết liệt và bài bản, là một trong những tỉnh đi đầu cả nước trong việc thực hiện đầy đủ, đúng tiến độ các bước sắp xếp đơn vị hành chính, hoàn thành trước thời hạn dự thảo Đề án sáp nhập tỉnh và dự thảo Đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, có sự chuẩn bị bài bản để vận hành thử nghiệm chính quyền cấp xã sau sắp xếp.

Hiện nay, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại Thái Nguyên vận hành ổn định, thông suốt và hiệu quả.

Lán Tỉn Keo, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì Hội nghị Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Thái Nguyên cũng thuộc nhóm dẫn đầu cả nước về thu ngân sách, thu hút đầu tư nước ngoài FDI và thuộc nhóm đầu khu vực về giá trị xuất khẩu, giá trị công nghiệp, đạt nhiều thành tựu trong xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. Đồng thời, tiên phong, đột phá về chuyển đổi số, sớm triển khai các nền tảng số phục vụ quản lý Nhà nước, phát triển chính quyền số, kinh tế số, xã hội số trên địa bàn. Song song với ổn định tổ chức bộ máy, sắp xếp đội ngũ cán bộ, đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị, tỉnh tiếp tục phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng năm 2025 đạt 8,5% trở lên.

Hòa chung nhịp phát triển, ATK Định Hóa nói riêng và các địa phương của tỉnh nói chung đã có nhiều khởi sắc, thực sự chuyển mình mạnh mẽ.

Phát huy nội lực từ ý chí tự lực, tự cường và sức mạnh đoàn kết của đồng bào các dân tộc trên địa bàn, cùng với sự giúp đỡ của Trung ương, của tỉnh và các tập đoàn kinh tế, doanh nghiệp lớn, ATK Định Hóa đã bứt phá trong phát triển kinh tế - xã hội.

Trước khi thực hiện sắp xếp lại đơn vị hành chính, Định Hóa đạt chuẩn huyện NTM với 100% xã đạt chuẩn xã NTM, 03 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, Chợ Chu đạt chuẩn đô thị văn minh, thu nhập bình quân đạt gần 46 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 5,42%, giá trị sản phẩm trên 1ha đất nông nghiệp trồng trọt đạt khoảng 110 triệu đồng. Những năm gần đây trên địa bàn đã xuất hiện mô hình sản xuất nông nghiệp sạch, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, hình thành các làng nghề chè đặc sản.

Bắt kịp xu thế mới, ATK Định Hóa đang tích cực triển khai việc số hóa các di tích lịch sử, để mang đến cho du khách cơ hội tiếp cận thông tin một cách dễ dàng và có những trải nghiệm tương tác thú vị. Công nghệ thực tế ảo và video 360 đã được ứng dụng tại 16 điểm di tích trên địa bàn, trên 100 điểm di tích cũng đã được định vị, số hóa bằng bản đồ 2D.

Đồng chí Lê Ngọc Linh, Bí thư Đảng ủy xã Phú Đình, nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chia sẻ: Thời gian qua, tỉnh Thái Nguyên có nhiều nỗ lực quảng bá hình ảnh đất và người Thái Nguyên đến với du khách trong và ngoài nước, góp phần tạo nên những cú kích cầu du lịch. Khu di tích quốc gia đặc biệt ATK Định Hóa với giá trị lịch sử, văn hóa, cảnh quan thiên nhiên đặc sắc, không chỉ là nơi ghi dấu mốc lịch sử quan trọng của dân tộc Việt Nam, có giá trị giáo dục truyền thống cách mạng mà còn mang trong mình nhiều giá trị tiềm năng cho phát triển du lịch.

Địa phương đã làm tốt công tác phối hợp khai thác phát huy giá trị Khu Di tích Quốc gia đặc biệt ATK Định Hoá gắn với thu hút phát triển du lịch lịch sử, truyền thống, du lịch cộng đồng nông nghiệp nông thôn và bảo tồn bản sắc văn hoá truyền thống các dân tộc. Đến nay, xã có 02 điểm du lịch cộng đồng đã được công nhận tại xóm Khuôn Tát và xóm Bản Quyên.

Để phát triển du lịch bền vững, trong thời gian tới xã tập trung thực hiện có hiệu quả các cơ chế, chính sách của Nhà nước và vận dụng linh hoạt vào tình hình thực tế của địa phương để khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp, các cơ sở sản xuất, làng nghề, hợp tác xã mở rộng đầu tư sản xuất, kinh doanh, phát huy có hiệu quả các điểm du lịch cộng đồng, mở rộng các điểm du lịch gắn với sản xuất nông nghiệp tại các xóm, du lịch trải nghiệm khám phá rừng đặc dụng và thăm cây chè cổ thụ...

Đối với phát triển du lịch lịch sử, sinh thái, cộng đồng, xã phát triển liên kết, hình thành các tour du lịch trải nghiệm, du lịch lịch sử về nguồn, du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn bản sắc văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số; phát huy khai thác tốt các giá trị lịch sử cách mạng, các làng nghề truyền thống, làng văn hoá, di sản văn hóa truyền thống của dân tộc Tày, dân tộc Sán Chay và dân tộc Dao. Phát triển các mô hình lưu trú, nghỉ dưỡng homestay, farmstay trên nền tảng xây dựng các làng nghề, làng văn hoá dân tộc bản địa có tính đặc thù cao để có thể giữ chân khách dài ngày, thường xuyên.

Đồng thời, xã tập trung lập quy hoạch, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch hình thành và xây dựng khu dân cư tập trung, khu thương mại, điểm du lịch... để thu hút đầu tư; nghiên cứu đề xuất các cơ chế ưu đãi đặc thù của tỉnh để mời gọi các nhà đầu tư.

Rừng xưa núi cũ yêu thương lại về ***

Thái Nguyên - Thủ đô gió ngàn, Chiến khu Việt Bắc, nơi Bác Hồ, Trung ương Đảng từng gắn bó trong suốt 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, luôn là biểu tượng của lòng kiên trung, nghĩa tình với Đảng, với cách mạng. Khi trở thành trung tâm ATK, tất cả 24 xã của Định Hóa đều có cơ quan của Trung ương, Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng tư lệnh và các cơ quan trực thuộc, cơ quan báo chí... những cơ quan đã gắn bó máu thịt với Thái Nguyên ngay từ buổi đầu thành lập và trong suốt những năm tháng kháng chiến gian khổ.

Hôm nay, đây lại là địa điểm thân thương để các thế hệ trở về nguồn cội.

Hằng năm, ATK Định Hóa đón trên 700 nghìn khách du lịch, trong đó có nhiều người là con cháu của những gia đình từng được đồng bào Định Hóa nhường cơm sẻ áo, nhiều cơ quan, đơn vị vào mỗi dịp truyển thống đều tổ chức đoàn về nguồn và tri ân địa phương.

Đơn cử Bộ Tổng tham mưu (Bộ Quốc phòng), từ năm 2005 đến nay đã hỗ trợ trên 60 tỷ đồng để làm mới trên 15km đường giao thông, xây dựng hơn 100 ngôi nhà tình nghĩa, nhà văn hóa, phòng khám bệnh, trường học…

Các nhà báo về nguồn tại di tích nơi ra đời Hội Nhà báo Việt Nam (xã Phú Đình).

*: Trong bài thơ “Quê hương Việt Bắc” của Nguyễn Đinh Thi

**, *** : Trong bài thơ “Việt Bắc” của Tố Hữu