Rực rỡ những bông hoa núi

Trong bức tranh văn hóa đa sắc của Thái Nguyên, trang phục phụ nữ các dân tộc hiện lên như những bông hoa núi rực rỡ. Mỗi bộ trang phục không chỉ mặc thường ngày, mà còn trở thành biểu tượng văn hóa, nuôi dưỡng niềm tự hào và làm nên bản sắc bền vững của Thủ đô gió ngàn.

Trang phục dân tộc Dao Đỏ

Dân tộc Dao được biết đến là cộng đồng sở hữu kho tàng trang phục truyền thống rực rỡ và đa dạng bậc nhất. Mỗi nhóm Dao, mỗi vùng cư trú lại có những nét đặc sắc riêng về sắc vải, cách phối màu chỉ thêu, tạo nên sự phong phú, độc đáo. Từ quần, áo, váy, đến khăn, mũ đội đầu… tất cả đều được làm nên từ đôi tay khéo léo và sự nhẫn nại của người phụ nữ Dao, để rồi mỗi bộ trang phục không chỉ là vật dụng mặc thường ngày, mà còn là nơi gửi gắm tâm hồn, thẩm mỹ và bản sắc.

Ấn tượng với trang phục công phu của cô dâu Dao Đỏ.

Trong số đó, trang phục truyền thống đám cưới phụ nữ Dao Đỏ nổi bật với sắc màu rực rỡ, tượng trưng cho sự may mắn, ấm no. Bộ lễ phục thường được may từ vải chàm, nổi bật bởi các chi tiết thêu tỉ mỉ. Áo dài không chỉ ôm gọn dáng người mà còn rực rỡ bởi hoa văn thêu tay, trước ngực gắn hai hàng bạc trắng xen cùng những chùm bông len đỏ, vừa duyên dáng vừa mang ý nghĩa chúc phúc. Thắt lưng dài, hai đầu được thêu cầu kỳ như nét chấm phá hoàn thiện tổng thể. Quần ống rộng cũng không đơn điệu, từ đầu gối trở xuống phủ kín những đường thêu sặc sỡ. Bên trong lớp áo là chiếc yếm với hoa văn thêu chỉ đỏ, xanh, vàng, hòa vào nhau như khúc hát mùa xuân.

Điểm nhấn đặc biệt nhất, làm nên vẻ đẹp riêng của cô dâu Dao Đỏ chính là khăn đội đầu. Lớp khăn phía trong được nhuộm chàm đen, quấn nhiều vòng, bên ngoài là chiếc “Trùm Phả” (cách gọi của người Dao) chiếc khăn vải tự dệt, thêu hoa văn mô phỏng cây cỏ, chim chóc, dấu chân hổ, cây thông… Diềm khăn đính hàng tua rua len nhiều màu, buông rủ xuống che kín khuôn mặt cô dâu, tạo nên sự huyền bí và trang nghiêm.

Cùng với đó, là các trang sức bạc: vòng cổ, vòng tay, khuyên tai… từ đó càng tôn thêm vẻ đẹp kiêu hãnh, duyên dáng của người phụ nữ Dao trong ngày trọng đại. Nhìn tổng thể, bộ trang phục cô dâu Dao Đỏ không chỉ phô diễn kỹ thuật may thêu tinh xảo, mà còn là biểu tượng của tình yêu, hạnh phúc và niềm tin bền chặt vào cuộc sống.

Trang phục phụ nữ Sán Chỉ

Với dân tộc Sán Chỉ, trang phục phụ nữ mang vẻ đẹp riêng, giản dị mà hài hòa. Không cầu kỳ thêu thùa sặc sỡ, phụ nữ Sán Chỉ trung thành với gam màu chàm làm chủ đạo. Áo được may dài bốn thân, cổ thấp, ống tay nhỏ, cài khuy lệch sang trái hoặc phải. Áo thường đi thành cặp: áo trong tùy sở thích, thường là màu sáng; áo ngoài bằng vải chàm, có hai mảnh khâu chéo sang phải, viền đỏ ở mép, chiều dài ngang váy. Đi cùng với áo là quần ống rộng, không pha màu, tạo nên sự kín đáo, cân đối.

Phụ nữ dân tộc Sán Chỉ trong trang phục mang đặc trưng riêng. Ảnh: Ngô Đức Mích

Mặc trang phục truyền thống, phụ nữ Sán Chỉ thường kết hợp thêm phụ kiện để làm nổi bật dáng vóc và phong cách. Vào ngày thường, họ đeo vòng cổ, vòng tay bằng bạc. Trong những dịp lễ, Tết, mỗi cô gái sẽ thắt dải lưng được dệt từ sợi len, sợi vải nhuộm nhiều màu sắc, có gắn bông bạc hoặc kim loại, tạo điểm nhấn sinh động. Vòng cổ cũng được tô điểm bằng một dải trang trí nhiều màu sắc buộc phía sau gáy, làm tăng thêm sự duyên dáng và nét riêng của trang phục.

Trong các dịp trọng đại, mái tóc và cách trang điểm luôn được phụ nữ Sán Chỉ chăm chút. Kiểu tóc truyền thống rất đặc sắc: tóc được chụm về phía trước, chia làm đôi, rồi dùng cặp ba lá kẹp tròn quanh đầu. Trên đỉnh đầu đặt miếng bạc mỏng hình tròn, bề mặt chạm khắc hình vũ trụ, mặt trăng, mặt trời hoặc các ngôi sao. Bên phải đầu thường cài thêm ba cây châm bạc, vừa giữ tóc, vừa làm đồ trang sức.

Trong lễ cưới, hình ảnh cô dâu Sán Chỉ càng thêm rực rỡ. Họ đội hai đến ba chiếc khăn được thêu công phu, kết nhiều sợi bông màu sắc, kết hợp cùng vòng cổ, vòng tay, xà tích bạc trắng. Sự phối hợp hài hòa ấy không chỉ làm tôn lên vẻ đẹp đằm thắm, dịu dàng mà còn phản chiếu tâm hồn thẩm mỹ và khát vọng hướng về vũ trụ, thiên nhiên.

Trang phục phụ nữ Sán Chỉ, từ gam màu chàm giản dị đến phụ kiện bạc tinh tế, từ thắt lưng sặc sỡ đến mái tóc búi độc đáo, đã trở thành dấu ấn văn hóa đặc trưng. Không chỉ để mặc, trang phục ấy còn là nơi gửi gắm ký ức, niềm tin và niềm tự hào dân tộc, làm nên vẻ đẹp bền vững của người phụ nữ nơi miền sơn cước.

Trang phục dân tộc Tày

Trong đời sống văn hóa của người Tày ở Thái Nguyên, trang phục không chỉ đơn thuần để che thân, giữ ấm, mà còn phản chiếu ký ức và tâm hồn cộng đồng. Nét đặc trưng dễ nhận thấy nhất là sắc chàm, gam màu chủ đạo bao phủ từ áo, quần đến khăn đội đầu. Sắc chàm mộc mạc, bền bỉ như màu núi rừng, suối nguồn, gắn bó thân thiết với cuộc sống bao đời.

Thiếu nữ dân tộc Tày trong trang phục truyền thống. Ảnh: Đăng Hải

Theo truyền thống, phụ nữ Tày mặc áo dài dây thắt bằng vải chàm, mặc quần sa tanh, đầu vấn khăn vải chàm và đi giầy vải. Khăn vải chàm rộng khoảng 80cm, có cái cuốn bên trong gọi là “pén chẩu”. Để tăng thêm vẻ đẹp của bộ quần áo chàm, phụ nữ thường đeo thêm đồ trang sức bằng bạc, gồm vòng cổ, vòng tay, hoa tai. Cái “slỏi” bằng bạc trắng, thường là một chùm nhỏ gồm một cái tăm, một cái ngoáy tai, một cái giã trầu, được dắt ở thắt lưng. Chiếc thắt lưng vừa giữ cho áo thêm gọn gàng vừa làm điểm nhấn, tôn dáng thiếu nữ.

Điều đặc sắc trong trang phục Tày không nằm ở sự cầu kỳ mà ở tính thẩm mỹ hài hòa: nền chàm chủ đạo, áo trắng điểm xuyết, thắt lưng tạo nhấn, vòng bạc làm duyên. Tất cả kết hợp thành phong cách thanh lịch, phản ánh quan niệm sống hòa hợp với thiên nhiên, trọng sự giản dị và duyên ngầm.

Ngày nay, nhiều phụ nữ Tày đã quen mặc quần áo may sẵn. Nhưng trong lễ hội, Tết hay những đêm hát Then, lượn, hình ảnh áo dài năm thân, khăn mỏ quạ và vòng bạc vẫn hiện lên như một biểu tượng bản sắc. Trang phục ấy không chỉ là dấu ấn của quá khứ mà còn là nhịp cầu nối truyền thống với hiện tại, nuôi dưỡng niềm tự hào và ý thức gìn giữ văn hóa trong thế hệ hôm nay.

Trang phục phụ nữ Mông trắng

Trong bức tranh văn hóa đa sắc màu của các dân tộc sinh sống trên địa bàn Thái Nguyên, trang phục của người phụ nữ Mông trắng như một điểm nhấn độc đáo, vừa bình dị, vừa cầu kỳ, chứa đựng tinh hoa thẩm mỹ và sự khéo léo của đôi bàn tay. Khác với nhiều dân tộc, người Mông chọn sợi cây lanh làm chất liệu chính để dệt nên vải vóc. Từ những sợi lanh mộc mạc, qua công đoạn se, nhuộm, dệt, người phụ nữ đã tạo nên những tấm vải bền chắc, làm nền cho bộ nữ phục, đặc biệt là trang phục cưới của cô dâu người Mông trắng. Một bộ lễ phục truyền thống thường gồm váy, áo, khăn đội đầu, thắt lưng, tạp dề, xà cạp và nhiều đồ trang sức bằng bạc.

Phụ nữ dân tộc Mông với váy áo lấp lánh. Ảnh: Đăng Hải

Váy cô dâu thường được may bằng vải lanh trắng, xếp nếp tỉ mỉ để tạo độ xòe rộng, gợi vẻ đẹp tinh khôi mà mạnh mẽ của hoa núi. Cạp váy ôm gọn vòng bụng, phía trước phủ thêm mảnh vải trang trí cầu kỳ như một điểm nhấn. Áo ngắn là phần được chăm chút nhiều nhất: vạt áo xẻ ngực, hai bên hơi lượn eo, cổ áo và cổ yếm phía gáy thường được thêu thùa công phu, gắn hạt cườm lấp lánh. Cùng với thắt lưng, xà cạp và khăn vấn đầu được trang trí cầu kỳ, bộ trang phục vừa tôn vóc dáng, vừa thể hiện gu thẩm mỹ tinh tế của chủ nhân.

Điểm đặc sắc nhất trong trang phục của phụ nữ Mông chính là những đường thêu, những hạt cườm đính kết cầu kỳ, tỉ mỉ đến từng chi tiết nhỏ. Mỗi bộ trang phục là kết tinh của công sức và sự kiên nhẫn: phần may thô đã mất 2 – 3 ngày, phần thêu cũng phải 2 tuần, có bộ cầu kỳ kéo dài cả tháng mới hoàn thiện. Chính vì thế, mỗi chiếc váy, là đều gửi gắm tình yêu trong từng đường kim mũi chỉ.

Không chỉ dừng ở quần áo, phụ nữ Mông trắng còn đặc biệt chú trọng đến trang sức. Những chiếc vòng cổ, vòng tay, nhẫn hay khuyên tai bằng bạc trắng không chỉ làm đẹp, mà còn phản chiếu ánh sáng núi rừng, tôn thêm vẻ khỏe khoắn mà dịu dàng của người con gái Mông. Đó là nét đẹp vừa gắn bó với đời sống thường ngày, vừa thiêng liêng trong lễ cưới, lễ hội.

Trang phục của người phụ nữ Mông vì thế không đơn thuần là tấm áo che thân, mà còn là thông điệp văn hóa, là “cuốn sách” kể lại câu chuyện về sự khéo léo, đức tính cần mẫn và khát vọng làm đẹp của cộng đồng. Giữa đời sống hôm nay, trong dòng chảy hiện đại, bộ nữ phục ấy vẫn giữ nguyên sức hút, như bông hoa trắng tinh khôi trên triền núi, góp phần làm rạng rỡ bức tranh văn hóa đa dạng của quê hương Thái Nguyên.