Miền di sản Việt Bắc - mảnh đất huyền thoại

Nằm trọn trong vùng trung du miền núi Bắc Bộ, quê hương cách mạng Việt Bắc có tổng diện tích tự nhiên trên 37.200km2, dân số hơn 4,5 triệu người, trước khi sáp nhập thuộc 6 tỉnh: Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang (nay là 4 tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang). Ngoài những địa danh lịch sử gắn với truyền thống hào hùng của dân tộc, Việt Bắc còn có hàng nghìn di sản văn hóa vật thể, phi vật thể. Kế thừa cội nguồn lịch sử, phát huy những giá trị tương lai, các tỉnh trong vùng đều xác định phát triển du lịch thành ngành kinh tế quan trọng, là khâu đột phá để phát triển kinh tế - xã hội tại mỗi địa phương...

“Những đường Việt Bắc của ta”

Trong phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc những thập niên đầu thế kỷ XX, các tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang là những địa bàn chiến lược quan trọng. Năm 1941, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, chiến khu Cao - Bắc - Lạng đã được thành lập, trở thành nơi khởi nguồn cho sự lan tỏa sức mạnh giải phóng dân tộc.

Ảnh: Ngọc Hải

Ảnh: Ngọc Hải

Trong cuộc kháng chiến 9 năm trường kỳ chống thực dân Pháp, căn cứ địa Việt Bắc trở thành nơi che chở, bảo vệ cho Bác Hồ, Trung ương Đảng, Chính phủ, Quốc hội và các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, là nơi đồng bào cả nước hướng về “mà nuôi chí bền”. Với tầm nhìn chiến lược, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cách mệnh đã do Việt Bắc mà thành công, thì kháng chiến sẽ do Việt Bắc mà thắng lợi”.

Là vùng đất hội tụ đủ những yếu tố “Thiên thời, địa lợi, nhân hòa”, Việt Bắc vinh dự được Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh lựa chọn làm căn cứ địa cách mạng, lãnh đạo toàn dân tiến hành khởi nghĩa giành chính quyền và kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp. Mỗi một địa danh lịch sử tại các tỉnh thuộc khu vực Việt Bắc đều gắn liền với những sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc. Rất đỗi thiêng liêng và đầy niềm tự hào….

Cao Bằng là mảnh đất vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về nước sau hơn 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước. Cũng từ nơi đây, các vị lãnh tụ của Đảng ta đã cùng Bác Hồ trực tiếp chỉ đạo phong trào cách mạng thời kỳ tiền khởi nghĩa. Từ những cánh rừng của Cao Bằng, Bắc Kạn, nhiều lớp tập huấn chính trị và luyện tập quân sự đã diễn ra. Chiến thắng Phai Khắt - Nà Ngần (Cao Bằng) như hiệu lệnh báo hiệu cao trào cách mạng đã đủ sức khởi đầu cho một làn sóng vĩ đại.

Ngày 4/6/1945, Tổng bộ Việt Minh triệu tập Hội nghị tuyên bố thành lập Khu giải phóng gồm 6 tỉnh: Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang. Tuyên Quang được lựa chọn làm Thủ đô khu giải phóng. Xã Tân Trào, huyện Sơn Dương được chọn là nơi đặt “đại bản doanh”.

Tại Tân Trào, Hội nghị toàn quốc của Đảng (13 - 15/8/1945), Quốc dân Đại hội Tân Trào (16/8/1945) được tổ chức. Nhiều quyết sách quan trọng quyết định vận mệnh của dân tộc Việt Nam được ban hành. Hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước từ Bắc chí Nam đã tiến hành tổng khởi nghĩa. Cách mạng Tháng Tám giành thắng lợi, mở ra trang sử vàng cho lịch sử cách mạng Việt Nam.

Cũng tại Tuyên Quang, đã diễn ra nhiều sự kiện chính trị mang ý nghĩa lịch sử gắn liền với vận mệnh của toàn dân tộc, như: Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ hai của Đảng, Đại hội thống nhất Việt Minh - Liên Việt, phong trào phát động quần chúng giảm tô và thí điểm cải cách ruộng đất, phong trào tòng quân lên đường giết giặc, chi viện sức người, sức của, lập nên kỳ tích cho cách mạng Việt Nam…

Gắn với cuộc kháng Pháp trường kỳ, đây là vùng đất có nhiều di tích lịch sử, di tích cách mạng nhất so với các vùng đất khác của miền Bắc nước ta. Trong tổng số 128 di tích quốc gia đặc biệt trong toàn quốc thì Việt Bắc đã đóng góp nhiều di tích, tiêu biểu như: Pác Bó (Cao Bằng); Khu di tích Tân Trào, Khu di tích lịch sử Kim Bình, Danh thắng Na Hang - Lâm Bình (Tuyên Quang); ATK Định Hóa (Thái Nguyên); Danh lam thắng cảnh Hồ Ba Bể (Thái Nguyên)... Trong hơn 20 di sản của Việt Nam được UNESCO vinh danh, Việt Bắc cũng là khu vực có nhiều di sản được công nhận, như: công viên địa chất toàn cầu cao nguyên đá Đồng Văn (Tuyên Quang); Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam...

Cùng với vẻ đẹp của thiên nhiên hùng vĩ mà không kém phần thơ mộng và những nét văn hóa đặc sắc của hàng chục cộng đồng dân tộc ít người trên địa bàn là nhiều sản vật cùng hương vị ẩm thực đặc sắc, mang đậm chất núi rừng. Những điều đó hòa quyện với nhau làm nên một miền di sản Việt Bắc phong phú, đa dạng, đậm đà bản sắc và khác biệt, là tiềm năng thế mạnh để các địa phương phát triển kinh tế du lịch với nhiều loại hình phong phú.

Hành trình “Qua những miền di sản Việt Bắc”

Với nhiều điểm tương đồng về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội, đồng thời có truyền thống giao lưu gắn kết tình cảm và phối hợp với nhau trong nhiều lĩnh vực, việc liên kết hợp tác phát triển du lịch giữa các tỉnh vùng Việt Bắc có ý nghĩa quan trọng, là bước đi vững chắc trong việc thúc đẩy tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá về mảnh đất, con người, tiềm năng văn hóa, du lịch của các tỉnh vùng chiến khu Việt Bắc.

Để thực hiện khát vọng phát triển du lịch tương xứng với tiềm năng, thế mạnh, thực sự trở thành ngành kinh tế quan trọng, mũi nhọn của mỗi tỉnh, từ năm 2009, được tổ chức lần đầu tại tỉnh Hà Giang, Chương trình “Qua những miền di sản Việt Bắc” được tổ chức định kỳ hằng năm.

Mỗi tỉnh đều chú trọng tổ chức quảng bá, có chương trình kế hoạch cụ thể gắn kết các chuỗi sự kiện của tỉnh và của các tỉnh trong khu vực, tạo ra hiệu ứng tích cực trong công tác tuyên truyền quảng bá; các nội dung được dàn dựng công phu, thể hiện những đặc trưng văn hóa, thế mạnh du lịch vùng miền các tỉnh và khu vực Việt Bắc.

Đặc biệt năm 2022, lần đầu tiên, 3 tour du lịch liên tuyến của 6 tỉnh Việt Bắc được ra mắt trong chương trình “Qua những miền di sản Việt Bắc”. Các tour được chọn lọc dựa trên những dấu ấn đặc trưng của từng địa phương để giới thiệu cho du khách và gắn kết các điểm thông qua một chủ đề xuyên suốt như: “Hành trình kết nối di sản UNESCO Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Hà Giang - Cao Bằng - Lạng Sơn”; “Huyền thoại sông Gâm và con đường di sản cách mạng Việt Bắc” và tour du lịch “Từ chiến khu Cách mạng Tân Trào đến Mặt trận biên giới Vị Xuyên”. Các sản phẩm du lịch chuyên biệt đầu tiên do 6 tỉnh trong vùng phối hợp thực hiện, góp phần khẳng định thương hiệu chung của du lịch Việt Bắc đối với du khách trong và ngoài nước.

Theo kế hoạch, Chương trình du lịch “Qua những miền Di sản Việt Bắc” lần thứ XVI sẽ diễn ra tại Cao Bằng vào đầu tháng 11-2025, điểm nhấn là Lễ khai mạc và chương trình đón nhận danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng sau lần tái thẩm định thứ hai. Cùng với đó là nhiều hoạt động đặc sắc như: Hội nghị xúc tiến điểm đến các tỉnh Việt Bắc gắn với truyền thông về sự kiện, giới thiệu, quảng bá văn hóa du lịch, giới thiệu văn hóa, sản phẩm OCOP, du lịch của 4 tỉnh Việt Bắc; Triển lãm 200 ảnh đẹp về du lịch, con người, văn hoá của mỗi địa phương với chủ đề “Sắc màu Việt Bắc”; giao lưu nghệ thuật dân tộc; trình diễn trang phục dân tộc các tỉnh Việt Bắc mở rộng; hội thi hướng dẫn viên du lịch giỏi 4 tỉnh Việt Bắc; không gian trưng bày ấn phẩm du lịch, sản phẩm ẩm thực, quà tặng, sản phẩm OCOP của các tỉnh cùng nhiều địa phương trong nước và quốc tế…

Dấu ấn Chương trình "Du lịch qua những miền di sản Việt Bắc" lần thứ 15 năm 2024 được tổ chức tại Bắc Kạn chưa phai mờ đối với công chúng thông qua chủ đề nghệ thuật “Một vòng Việt Bắc” và “Mê mẩn hồ Ba Bể”, hành trình tại Cao Bằng tiếp tục tôn vinh, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa - lịch sử đặc sắc của các tỉnh Việt Bắc, mở ra cơ hội tăng cường kết nối, giao lưu giữa các địa phương trong vùng. Đây cũng là dịp đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất và người Cao Bằng, bản sắc văn hóa cùng các sản phẩm du lịch Non nước Cao Bằng tới đông đảo du khách trong nước, quốc tế; đồng thời giới thiệu tiềm năng, sản phẩm du lịch nổi bật tới các doanh nghiệp lữ hành, nhà đầu tư và các đơn vị liên kết để khai thác, phát triển, góp phần thúc đẩy du lịch vùng chiến khu Việt Bắc phát triển bền vững.

Không chỉ là vùng đất thiêng lưu giữ những giá trị lịch sử văn hóa truyền thống quý báu, Việt Bắc còn được thiên nhiên ban tặng cảnh quan hùng vĩ, những giá trị văn hóa truyền thống được nhân dân các dân tộc Việt Bắc luôn gìn giữ và phát huy.

Nhờ vậy, “Hành trình qua những miền di sản Việt Bắc” đã tạo nên thương hiệu du lịch, góp phần hiện thực hóa Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, Việt Bắc trở thành 1 trong 7 vùng du lịch của cả nước (được phê duyệt tại Quyết định số 2473/QĐ-TTg, ngày 30/12/2011 của Thủ tướng Chính phủ).

Xứ trà đậm đà bản sắc

Tỉnh Thái Nguyên hiện có trên 1.000 di tích đã được kiểm kê, trong đó có 01 di tích được xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt với 13 điểm di tích; 59 di tích được xếp hạng cấp quốc gia; 242 di tích xếp hạng cấp tỉnh; gần 300 làng nghề; 51/54 dân tộc với các giá trị di sản văn hóa được các thế hệ người dân gìn giữ, lưu truyền và luôn hiện hữu trong đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân; 23 di sản được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Thái Nguyên cũng nổi tiếng là vùng đất non xanh, nước biếc, được thiên nhiên và lịch sử ban tặng nhiều danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử văn hóa độc đáo.

Nổi bật như: Khu di tích quốc gia đặc biệt An toàn khu Định Hóa, Khu di tích Lý Nam Đế, Khu di tích lịch sử quốc gia địa điểm lưu niệm các thanh niên xung phong Đại đội 915, Đội 91 Bắc Thái là những địa chỉ đỏ có ý nghĩa lớn trong công tác giáo dục truyền thống cách mạng; Khu di tích khảo cổ học Thần Sa, Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam, Khu bảo tồn Làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải được Tổ chức Du lịch thế giới công nhận là một trong 32 “Làng du lịch tốt nhất thế giới” và là một trong hai sản phẩm du lịch OCOP 5 sao cấp quốc gia.

Những điểm đến tiêu biểu này góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống độc đáo của các dân tộc trên địa bàn tỉnh.

Theo Đề án Phát triển Du lịch Thái Nguyên giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2025, xây dựng ít nhất 5 điểm du lịch cộng đồng gắn với văn hóa chè, du lịch về nguồn. Thời gian qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tích cực phối hợp với Hiệp hội Du lịch kết nối với nhiều tỉnh, thành trên cả nước để quảng bá du lịch cộng đồng gắn với vùng chè như một sản phẩm du lịch đặc trưng, tổ chức Liên hoan ẩm thực hơn 150 món ăn với chủ đề: “Trải nghiệm xứ Trà, đậm đà bản sắc”.

Phát biểu khai mạc mùa du lịch Thái Nguyên năm 2025 với chủ đề “Trải nghiệm xứ trà đậm đà bản sắc” (ngày 26/4/2025), lãnh đạo tỉnh nhấn mạnh: Hiện nay, tỉnh Thái Nguyên đang tập trung phát triển các sản phẩm du lịch, nghỉ dưỡng chất lượng cao nhằm khai thác hiệu quả Khu du lịch hồ Núi Cốc và khu vực sườn Đông Tam Đảo, với điểm nhấn là Khu nghỉ dưỡng 6 sao quốc tế đầu tiên tại miền Bắc đang được Tập đoàn Flamingo tích cực triển khai; hai dự án sân golf Glory và sân golf Tân Thái sẽ đi vào hoạt động trong năm 2025. Ngoài ra, là vùng đất được mệnh danh "Đệ nhất danh trà", Thái Nguyên cũng chú trọng phát huy giá trị văn hóa - kinh tế của cây chè gắn với phát triển du lịch, tập trung xây dựng 04 dòng sản phẩm du lịch gắn với văn hóa trà gồm: Du lịch văn hóa, tâm linh, lịch sử, về nguồn; du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng; du lịch cộng đồng, nông thôn; du lịch MICE, thể thao, khám phá hang động mạo hiểm.

Thực hiện nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy phát triển du lịch, hướng tới mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng, tỉnh Thái Nguyên đã tích cực triển khai xây dựng các kế hoạch, chương trình hành động cụ thể để tăng tốc phát triển du lịch với phương châm “Sản phẩm đặc sắc - dịch vụ chuyên nghiệp - Thủ tục thuận tiện và đơn giản - Giá cả cạnh tranh - Môi trường vệ sinh sạch và đẹp - Điểm đến an toàn, văn minh, thân thiện”. Mùa du lịch và Tuần văn hóa, thể thao và du lịch tỉnh Thái Nguyên năm 2025 sẽ mang đến cho du khách và Nhân dân một hành trình trải nghiệm ấn tượng, thú vị, trọn vẹn với đầy đủ sắc màu về vùng đất và con người Thái Nguyên.

Năm 2025, Thái Nguyên đặt mục tiêu đón 6,2 triệu lượt khách, trong đó có 250.000 khách quốc tế, với tổng doanh thu du lịch đạt khoảng 6.120 tỷ đồng. Để thực hiện mục tiêu này, tỉnh triển khai đồng bộ nhiều hoạt động kích cầu du lịch.

Dưới trời thu trong xanh, mảnh đất Việt Bắc huyền thoại- cái nôi của cách mạng, là đầu não kháng chiến, nơi từng “nuôi chí bền” cho cả dân tộc, nay đang đổi thay từng ngày. Những di tích lịch sử cách mạng vẫn đang hiện diện, vẫn xanh thắm “rừng xưa núi cũ”, nhưng miền núi đã rõ nét diện mạo của nông thôn hiện đại. Việt Bắc đang “bật sáng như ngày mai lên”, làm nức lòng quân và dân với “tin vui chiến thắng trăm miền” trong công cuộc bảo vệ và dựng xây đất nước hôm nay.