Mối nguy hiểm từ béo phì

Liên đoàn đái tháo đường thế giới (IDF) cho biết, cứ mỗi giờ có thêm hơn một nghìn bệnh nhân đái tháo đường (ĐTĐ) mắc mới, và cứ mỗi tám giây có một người chết do ĐTĐ. Hiện nay trên toàn thế giới, có hơn 425 triệu người đang sống chung với bệnh ĐTĐ. Tỷ lệ trẻ béo phì, thừa cân gia tăng như hiện nay đang là dấu hiệu cảnh báo cho tình trạng trẻ hóa bệnh nhân mắc đái tháo đường.  

Béo phì, thừa cân là nguyên nhân gây ra bệnh đái tháo đường

Trẻ hóa ĐTĐ là vấn đề đáng lo ngại do thời gian gần đây tỷ lệ trẻ béo phì gia tăng. Việc điều trị cho nhóm tuổi trẻ mắc ĐTĐ khó khăn hơn vì các thuốc uống hạ đường huyết thường ít được nghiên cứu ở trẻ em, và trẻ thường tuân thủ điều trị kém, duy trì chế độ ăn uống, sinh hoạt không thể giống như người lớn. Các nghiên cứu gần đây cũng cho thấy ĐTĐ ở người trẻ thì biến chứng sẽ tiến triển nặng hơn, thời gian dẫn đến biến chứng sớm hơn và tỷ lệ có biến chứng nhiều hơn so với ĐTĐ ở người lớn tuổi.

Hiện nay, tỷ lệ mắc tiền ĐTĐ tại Việt Nam thường cao hơn gấp đôi so với ĐTĐ. Đáng lo ngại, tiền ĐTĐ nếu để diễn biến tự nhiên thì sau 10 năm, 50% sẽ chuyển thành ĐTĐ, 25% vẫn là tiền ĐTĐ và 25% có thể trở về bình thường. Tiền ĐTĐ là dạng rối loạn đường huyết nhưng chưa đến mức là ĐTĐ. Có hai dạng tiền ĐTĐ là tăng đường huyết lúc và rối loạn dung nạp glucose.

Nhiều nghiên cứu chứng minh, người tiền ĐTĐ đã có tăng cao nguy cơ bị các biến chứng tim mạch và thần kinh, vì vậy hiện nay trên thế giới có hơn 50 quốc gia đã coi tiền ĐTĐ là một bệnh và có chỉ định điều trị nhằm hai mục tiêu chính, là ngăn ngừa tiến triển thành ĐTĐ, và ngăn ngừa các biến chứng tim mạch - thủ phạm chính gây ra tử vong ở các bệnh nhân ĐTĐ.

Cho đến nay có ba phương pháp chính để can thiệp vào nhóm này là: thay đối lối sống; sử dụng thuốc và là phẫu thuật. Thay đổi lối sống là phương pháp can thiệp cơ bản, gồm điều chỉnh chế độ ăn và tăng cường tập luyện thể lực để làm giảm cân. Phương pháp này có hiệu quả rất tốt trong thời gian đầu nhưng lại không bền vững. Do đó hiện nay người ta đang hướng đến phương pháp sử dụng thuốc đối với nhóm tiền ĐTĐ nguy cơ cao với các biến chứng về tim mạch, thuốc được sử dụng phổ biến nhất là Metformin. Phương pháp phẫu thuật thắt dạ dày hoặc nối thông dạ dày - ruột được áp dụng đối với nhóm béo phì, có chỉ số khối cơ thể (BMI) trên 34.

Đái tháo đường thai kỳ chiếm tới 9% ở sản phụ

Theo một số điều tra tại các bệnh viện lớn, khoảng 6 - 9% những phụ nữ mang thai ở Việt Nam bị ĐTĐ thai kỳ, đó là những người được phát hiện ĐTĐ lần đầu tiên trong khi mang thai. ĐTĐ thai kỳ thường xuất hiện từ tuần 24-28 của thai kỳ. Thông thường 90% trường hợp ĐTĐ thai kỳ sẽ hết sau khi sinh, nhưng về lâu dài, những sản phụ này sẽ có nguy cơ ĐTĐ typ 2 cao hơn người bình thường.

Để sàng lọc ĐTĐ thai kỳ, người ta sẽ phân tầng nguy cơ. Những phụ nữ có nguy cơ cao như đã bị ĐTĐ thai kỳ, tiền sử đẻ con to (hơn 4 kg), gia đình có người bị ĐTĐ, thừa cân béo phì, hơn 35 tuổi… thì phải sàng lọc ngay lần khám thai đầu tiên. Những người nguy cơ trung bình thì sàng lọc ở tuần 24-28.

Các bác sĩ cho biết, nguy cơ của ĐTĐ thai kỳ đối với mẹ và con là cực lớn nếu không được kiểm soát tốt đường huyết. Với những tuần đầu có thể gây sảy thai, thai chết lưu, có nhiều trường hợp hỏng thai liên tiếp nhiều lần sau đó mới được phát hiện bị ĐTĐ. Một số trường hợp rất đáng tiếc thai đã 37 - 38 tuần bị chết lưu, và mẹ bị hôn mê do chỉ số đường huyết quá cao mà không được tầm soát dù người mẹ có nhiều yếu tố nguy cơ cao. Bên cạnh đó, ĐTĐ thai kỳ cũng có thể gây ra một số biến chứng như dị tật cho thai đặc biệt là dị tật về tim mạch, thần kinh, thai to… Đối với mẹ sẽ là các nguy cơ đa ối, ĐTĐ về sau.

Để phòng tránh ĐTĐ, các bác sĩ khuyến cáo cần kiểm soát chế độ ăn uống và cân nặng, đặc biệt cho trẻ nhỏ để tránh nguy cơ béo phì, thừa cân. Liên đoàn ĐTĐ thế giới cho biết 50% bệnh nhân ĐTĐ, và 90% bệnh nhân ĐTĐ typ 2 là có thể phòng ngừa được bằng thay đổi lối sống, tăng cường vận động, kiểm soát cân nặng và chế độ ăn.