Hạ đường huyết, mối nguy khó lường

Hạ đường huyết là khi lượng đường trong máu giảm xuống dưới mức bình thường. Đây là tình trạng cấp cứu vì có thể diễn biến đến hôn mê và gây tử vong cho bệnh nhân.

Các dấu hiệu hạ đường huyết

Biểu hiện chung khi hạ đường huyết là bệnh nhân cảm thấy mệt đột ngột không giải thích được, chóng mặt, đau đầu, lo âu, chân tay nặng nề, yếu và kèm theo cảm giác đói cồn cào, nóng rát vùng dạ dày. Bệnh nhân có biểu hiện da xanh tái; vã mồ hôi, thường ở lòng bàn tay, trán, nách; run tay; hồi hộp đánh trống ngực; lo âu hốt hoảng mất bình tĩnh. Các dấu hiệu khác là nhịp tim nhanh, có thể có cơn đau thắt ngực, cảm giác nặng ngực vùng tim. Dấu hiệu thần kinh: nhìn mờ, nhìn đôi, hoa mắt, nặng có thể có co giật, tổn thương dây thần kinh gây liệt, rối loạn cảm giác, vận động.

Nếu ở giai đoạn hạ đường huyết nhẹ bệnh nhân tỉnh táo, có biểu hiện nhịp tim nhanh, run tay, đánh trống ngực, vã mồ hôi. Ở mức trung bình có biểu hiện thần kinh như giảm độ tập trung, lú lẫn, lơ mơ. Nếu nặng sẽ co giật, mất ý thức, hôn mê.

Chỉ số đường huyết bình thường và hạ đường huyết

Chỉ số đường huyết là nồng độ glucose - một loại đường đơn - có trong máu. Đường huyết thường được đo bằng milligrams trên deciliter (mg/dL) hoặc millimoles trên liter (mmol/L). Đường huyết thường tăng lên đáng kể sau khi ăn và giảm nếu bạn tập thể dục hoặc vận động thường xuyên.

Đường huyết lúc đói: được đo lần đầu vào buổi sáng, khi chưa ăn hoặc uống bất kỳ loại thực phẩm nào. Chỉ số đường huyết lúc đói ở khoảng giữa 70mg/dL (3.9mmol/L) và 92mg/dL (5.0mmol/L) là bình thường. Qua quá trình nghiên cứu, các chuyên gia y tế thấy rằng những người có đường huyết lúc đói trong khoảng trên không phát triển bệnh đái tháo đường trong vòng 10 năm tới hoặc lâu hơn.

Đường huyết sau ăn: Người bình thường khỏe mạnh có chỉ số đường huyết sau ăn là dưới 120mg/dL (6.6mmol/L), được đo trong vòng 1 - 2 giờ sau ăn.

Đường huyết thấp: Khi lượng đường trong máu dưới 70mgdL (3.9mmol/L) thì được coi là đường huyết thấp. Đây là tình trạng nguy hiểm và cần được cấp cứu. Sự tụt giảm đường huyết vẫn có thể tiếp tục diễn ra và người bệnh có thể rơi vào trạng thái hôn mê, tổn thương não.

Hạ đường huyết là khi glucose máu giảm dưới 50mg/dl (2,7mmol/l). Trên lâm sàng, hạ đường huyết xảy ra khi: Người bệnh tiểu đường sử dụng thuốc hạ đường huyết hay tiêm insulin quá liều; bỏ bữa sau dùng thuốc; tập luyện khi gắng sức; các bệnh lý cấp tính như nhiễm khuẩn, hay sự thay đổi cơ thể như có thai... Triệu chứng hạ đường huyết thường xảy ra khi đói hoặc xa các bữa ăn, tương ứng thời gian tác dụng tối đa của thuốc (insulin hoặc sulfamid hạ đường huyết) đối với bệnh nhân tiểu đường. Triệu chứng trên cải thiện nhanh khi cung cấp glucose tức thời.

Coi chừng bị hạ đường huyết mức độ nặng

Hạ đường huyết mức độ nặng có thể xảy đến đột ngột hoặc xảy ra trên nền các biểu hiện lâm sàng của hạ đường huyết nhẹ. Trong giai đoạn này biểu hiện lâm sàng chủ yếu là về tâm thần kinh, như: sững sờ, đờ đẫn, cơn trầm cảm với xu hướng tự sát, kích động, hoang tưởng, ảo giác, mất ý thức thoáng qua; cứng hàm (dấu hiệu quan trọng dễ nhầm với uốn ván); động kinh toàn thể hoặc khu trú, liệt nửa người, khu trú, rối loạn tiểu não - tiền đình như chóng mặt, rối loạn vận động (dễ nhầm tai biến mạch máu não). Giai đoạn này sử dụng glucose truyền qua đường tĩnh mạch trực tiếp hơn là cho đường uống, bệnh nhân sẽ hồi phục nhanh.

Đề phòng hôn mê do hạ đường huyết

Triệu chứng hôn mê do hạ đường huyết có khởi đầu thường không đột ngột, kèm co cơ, co giật, tăng phản xạ gân xương, co đồng tử, cứng hàm, đổ nhiều mồ hôi, kèm nét mặt đỏ bừng. Các triệu chứng này có thể dễ hồi phục sau khi truyền glucose sớm trước khi qua giai đoạn không phục hồi (với hôn mê sâu, thương tổn não không hồi phục và tử vong nếu hạ glucose máu nặng và kéo dài). Do vậy, khi bệnh nhân có dấu hiệu hôn mê do hạ đường huyết thì cần cấp cứu ngay để tránh biến chứng nặng nề, thậm chí dẫn đến tử vong.

Làm gì khi thấy dấu hiệu hạ đường huyết?

Ngay khi có dấu hiệu hạ đường huyết nhẹ như mệt lả, buồn ngủ, chóng mặt, vã mồ hôi, đói bụng, co thắt thượng vị cần cho uống nước đường, sữa có đường... cho đến khi khỏe lại. Hoặc ngậm 3 viên kẹo ngọt, đợi sau 5 phút, nếu vẫn chưa bớt, có thể uống nước đường lần nữa.

Phòng tránh thế nào?

Để phòng bệnh, mọi người không nên nhịn đói, hoặc để cơ thể bị đói quá lâu, không nên nhịn ăn mà hoạt động thể lực quá mức. Nhất thiết không được bỏ bữa sáng, đặc biệt là người già, trẻ em, những người có bệnh mạn tính, cơ thể yếu. Cần ăn uống điều độ, đúng giờ, không nên uống rượu, nhất là lúc bụng đói. Nên ăn nhẹ hoặc uống một ly sữa trước khi tập thể thao.

Riêng đối với bệnh nhân đái tháo đường không nên tự ý dùng insulin mà phải tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ. Những bệnh nhân này cũng cần có chế độ tập luyện thể lực điều độ, nên mang sẵn những thứ như kẹo ngọt để khi có dấu hiệu hạ đường huyết cần sử dụng ngay. Hạn chế uống rượu đặc biệt là uống rượu mà không ăn hoặc ăn ít.