Cần thận trọng khi điều trị methadone tại nhà

TS. Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) khuyến cáo, các bệnh nhân được mang thuốc methadone về nhà điều trị cần hết sức thận trọng vì bên cạnh nhiều lợi ích sẽ tiềm ẩn một số những rủi ro.

Tại Hà Nội mới đây đã xảy ra vụ việc một cháu bé 15 tuổi rơi vào hôn mê sau khi uống nhầm methadone để trong tủ lạnh gia đình. Sự việc này gióng lên cảnh báo các bệnh nhân khi được phép mang methadone về nhà cần quản lý chặt chẽ hơn để tránh những hậu quả đáng tiếc xảy ra.

Điển hình là mới đây, Trung tâm tiếp nhận bệnh nhân H.Q.Đ, nam, 15 tuổi ở Hà Nội trong tình trạng hôn mê, suy hô hấp do ngộ độc methadone. Trước đó buổi trưa cùng ngày, cháu bé đi học về khát nước nên mở tủ lạnh để tìm nước uống. Thấy chai nước màu hồng cháu nghĩ đó là nước giải khát nên liền tu một hơi. Vài tiếng sau khi uống, cháu bé xuất hiện tình trạng khó thở, buồn nôn, nổi mẩn ngứa toàn thân, phù nề mi mắt kèm theo các biểu hiện của ngộ độc.

Cháu bé được chuyển đến Trung tâm Chống độc trong tình trạng hôn mê, suy hô hấp, được đặt ống nội khí quản, hỗ trợ hô hấp. Sau một ngày điều trị tích cực, giải độc, tình trạng của cháu đã ổn định trở lại, qua giai đoạn nguy kịch, tuy nhiên cần tiếp tục được theo dõi chặt chẽ bởi các nhân viên y tế.

BS. Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, đây không phải là trường hợp đầu tiên bị ngộ độc do uống nhầm methadone. Trước đó, Trung tâm Chống độc cũng đã tiếp nhận và điều trị cho một số trường hợp khác cũng bị ngộ độc do uống nhầm methadone. Các cháu cũng uống nhầm dung dịch methadone tại gia đình do tưởng là nước dâu hay nước ngọt.

Hiện nay, ngành Y tế mới triển khai chương trình thí điểm cấp thuốc methadone về nhà tại Điện Biên, Lai Châu, Hải Phòng. TS. Nguyễn Hoàng Long cho hay, việc cấp methadone dài ngày cho bệnh nhân tiết kiệm thời gian đi lại cho các bệnh nhân, đặc biệt bệnh nhân làm công việc xa nhà thường xuyên, công nhân; giảm tải công việc của cán bộ y tế tại cơ sở điều trị methadone... Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng tiềm ẩn một số rủi ro.

Cụ thể, trẻ em hoặc những người khác dùng nhầm thuốc. Đây là rủi ro nguy hiểm nhất đến sức khỏe và sự an toàn khi cho người bệnh mang methadone về. Kinh nghiệm của một số các quốc gia trên thế giới cho thấy, nếu người khác sử dụng nhầm thuốc, nhất là trẻ em có thể dẫn đến tử vong.

Bên cạnh đó là tình trạng mua, bán, trao đổi, đánh cắp methadone. Theo TS. Nguyễn Hoàng Long, việc cho người bệnh mang thuốc methadone về uống thiếu sự giám sát của cán bộ y tế có thể dẫn đến rủi ro trong chia sẻ, mua bán, trao đổi methadone. Có những quốc gia báo cáo thậm chí có tình trạng methadone bị đánh cắp bởi người nghiện khác.

Ngoài ra, việc tích trữ và cố tình dùng quá liều hoặc không đúng liều cho bản thân người bệnh cũng có thể gây ngộ độc cho người bệnh hoặc không đạt được mục đích điều trị. Hoặc việc sử dụng methadone kết hợp với các thuốc khác như sử dụng chung với các thuốc khác đặc biệt là nhóm thuốc an dịu như Benzodiazepines hoặc rượu và ma túy khác cũng có thể nguy hiểm cho người bệnh…

Để giảm thiểu các rủi ro nói trên, Cục trưởng Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh, người bệnh được mang thuốc về nhà phải bảo đảm các điều kiện và tuân thủ theo các yêu cầu của chương trình và tuyệt đối thực hiện theo các hướng dẫn của các cán bộ y tế. Các cán bộ cần tư vấn cho người bệnh hiểu sự nguy hiểm của việc người khác uống nhầm thuốc cũng như ghi các cảnh báo trên nhãn phụ lọ thuốc cùng các biện pháp giám sát. Bên cạnh đó phải tập huấn cho cán bộ y tế về xử trí khi người khác uống nhầm.

Về nguy cơ mua bán thuốc methadone, cơ sở y tế có các biện pháp giám sát kiểm tra, thu hồi vỏ lọ thuốc đã qua sử dụng… sẽ giúp giảm thiểu rủi ro này. Nhằm giảm thiểu rủi ro khi dùng thuốc quá liều, ngoài việc tăng cường tư vấn cho người bệnh tuân thủ điều trị, các rủi ro khi không tuân thủ điều trị, giảm số liều mang về thì cơ sở điều trị cũng hủy việc mang thuốc về với những người bệnh không tuân thủ tốt; yêu cầu người bệnh mang vỏ lọ thuốc đã sử dụng về và mang các lọ thuốc chưa sử dụng về cơ sở điều trị đối chiếu, kiểm tra…

Việc sàng lọc người bệnh có tiền sử tuân thủ tốt, giám sát nước tiểu ngẫu nhiên cũng giúp giảm thiểu rủi ro cho người bệnh khi việc sử dụng methadone kết hợp thuốc, rượu, các loại ma túy khác.

Methadone là chất trong nhóm opioids, được dùng thay thế cho ma túy, đặc biệt là heroin trong chương trình quản lý bệnh nhân cai nghiện. Với người nghiện, uống dung dịch methadone vào sẽ làm giảm cơn thèm thuốc, cải thiện cả về sức khỏe (giảm lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường máu, nâng cao thể lực), cải thiện về an ninh, trật tự xã hội, phát triển kinh tế của gia đình, phục hồi về thể chất và tinh thần. Điều trị methadone cũng đã giúp nhiều người bệnh có cuộc sống ổn định hơn, kiếm được công ăn việc làm. Tuy nhiên, với người bình thường, khi uống chất này rất dễ gây ngộ độc kéo dài nhiều ngày, có thể dẫn tới ngừng thở, hôn mê, tử vong, do đó bệnh nhân cần lưu ý, hết sức thận trọng khi mang thuốc về nhà.