Ngăn ngừa nhiễm trùng cơ hội ở người nhiễm HIV

Virus HIV. (Nguồn: Genmedic)

Tôi nhiễm HIV đã 2 năm nay, xin cho tôi hỏi tại sao người nhiễm HIV bị nhiễm trùng cơ hội? Làm thế nào để ngăn ngừa bệnh này?

Trả lời:

Nhiễm trùng cơ hội (OI) là các căn bệnh nhiễm trùng xuất hiện thường xuyên hoặc liên tục trên người có hệ miễn dịch yếu.

Nhiễm trùng cơ hội gây ra bởi nhiều loại tác nhân khác nhau, bao gồm cả virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng. Những tác nhân này thường không gây ảnh hưởng gì đối với những người có hệ miễn dịch khỏe mạnh, nhưng khi hệ miễn dịch suy giảm, sẽ tạo 'cơ hội' thuận lợi để các tác nhân gây bệnh. Điều này có nghĩa là, các tác nhân gây bệnh tận dụng thời điểm hệ miễn dịch suy giảm để xâm nhập và tấn công cơ thể, gây ra nhiều tổn thương.

Nhiều bệnh nhiễm trùng cơ hội được coi là tình trạng xác định AIDS. Nghĩa là nếu một người nhiễm HIV có một trong những tình trạng này, họ được chẩn đoán mắc AIDS, giai đoạn nhiễm HIV nghiêm trọng nhất.

Các loại thuốc điều trị HIV ngày nay (được gọi là liệu pháp kháng retrovirus hoặc ART) làm giảm lượng HIV trong cơ thể và giữ cho hệ thống miễn dịch mạnh hơn, có khả năng chống lại nhiễm trùng tốt hơn.

Các bệnh nhiễm trùng cơ hội hiện nay ít phổ biến hơn so với những ngày của thời kỳ đầu dịch HIV/AIDS, khi chưa có phương pháp điều trị. Tuy nhiên, một số người nhiễm HIV vẫn phát triển nhiễm trùng cơ hội, vì các lý do như: Không biết mình bị nhiễm HIV và vì vậy không được điều trị; biết mình bị nhiễm HIV nhưng không điều trị ARV; đã nhiễm HIV trong một thời gian dài trước khi được chẩn đoán và do đó hệ thống miễn dịch đã bị suy yếu; đang dùng ART, nhưng vẫn chưa đạt được sự ức chế virus…

Nguyên nhân khiến người nhiễm HIV bị nhiễm trùng cơ hội

Khi một người bị nhiễm HIV, virus bắt đầu nhân lên và tấn công vào hệ thống miễn dịch. Hệ quả là hệ thống miễn dịch bị suy yếu khiến cơ thể khó chống lại các nhiễm trùng cơ hội liên quan đến HIV.

Thuốc điều trị HIV có vai trò giúp giảm thiểu tải lượng HIV trong máu, giúp ngăn ngừa siêu vi làm tổn hại thêm lên hệ thống miễn dịch. Tuy vậy, nếu một người nhiễm HIV không dùng thuốc điều trị HIV, số virus tăng sinh nhanh chóng, dần dần phá hủy hệ thống miễn dịch và tiến tới giai đoạn AIDS. Lúc này, hàng loạt biến chứng của HIV sẽ bị mắc phải, đó là nhiễm trùng cơ hội. Nói một cách khác, một phương pháp lâm sàng để xác định AIDS chính là khi thấy xuất hiện các loại nhiễm trùng cơ hội hay ung thư, nhất là khi có đe dọa tính mạng người nhiễm HIV.

Các đối tượng nhiễm HIV có nguy cơ bị nhiễm trùng cơ hội cao nhất là khi số lượng tế bào bạch cầu T-CD4 của họ giảm xuống dưới 200. Tuy nhiên, một số nhiễm trùng cơ hội vẫn có thể xảy ra khi số lượng CD4 của một người dưới 500. Điều đó cho thấy hệ thống miễn dịch đã bắt đầu suy yếu, tiên lượng cơ thể khó chống lại HIV lâu dài.

Một số nhiễm trùng cơ hội phổ biến nhất ở người nhiễm HIV

Nhiễm virus Herpes simplex 1 (HSV-1), có thể gây ra vết loét trên môi và miệng. Nhiễm Salmonella, một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn ảnh hưởng đến đường ruột. Bệnh nấm Candida, một bệnh nhiễm nấm ở miệng, phế quản, khí quản, phổi, thực quản hoặc âm đạo. Toxoplasmosis, một bệnh nhiễm ký sinh trùng có thể ảnh hưởng đến não bệnh lao, một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn ảnh hưởng đến phổi và cũng có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể như thận, não, da, hạch bạch huyết và mắt.

Viêm phổi do Pneumocystis (PCP), một bệnh nhiễm trùng phổi do nấm (Pneumocystitis jiroveci).

Ngăn ngừa nhiễm trùng cơ hội

Đối với những người nhiễm HIV, cách bảo vệ tốt nhất chống lại các nhiễm trùng cơ hội là uống thuốc điều trị HIV mỗi ngày. Ngoài ra, họ cũng có thể thực hiện các bước như sau để giảm nguy cơ mắc nhiễm trùng cơ hội ở mức thấp nhất: Không dùng chung kim tiêm, ống chích hay các dụng cụ cá nhân có nguy cơ dây dính máu, dịch tiết cơ thể; Tránh tiếp xúc với các nguồn chứa vi trùng có thể gây ra nhiễm trùng cơ hội như không khí ô nhiễm, thực phẩm, nguồn nước không đảm bảo vệ sinh; Có thói quen rửa tay đúng kỹ thuật dưới vòi nước chảy với xà phòng; Không ăn trứng, thịt, hải sản hay các loại thực phẩm sống hoặc chưa nấu chín cũng như các sản phẩm từ sữa và nước trái cây, nước lọc chưa tiệt trùng; Nếu đi du lịch đến một nơi khác, tránh ăn thực phẩm và uống nước bên ngoài mà không đảm bảo vệ sinh; Ngăn ngừa phơi nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục; Chủ động tiêm phòng các loại vaccine như cúm, viêm phổi, herpes.

Hiện nay, y học đã tìm ra rất nhiều loại thuốc để điều trị các bệnh lý nhiễm trùng cơ hội liên quan đến HIV, bao gồm cả thuốc kháng virus, kháng sinh và thuốc chống nấm. Loại thuốc có chỉ định sử dụng sẽ phụ thuộc vào loại nhiễm trùng cơ hội cũng như tình trạng đang nhiễm HIV kiểm soát ổn hay đang diễn tiến.

Bên cạnh đó, khi một trường hợp nhiễm trùng cơ hội đã được điều trị thành công, người có thể tiếp tục sử dụng thuốc kháng HIV như ban đầu hay cần phải điều chỉnh phác đồ chống HIV khác hay bổ sung thêm các loại thuốc để ngăn ngừa nhiễm trùng cơ hội tái phát. Bởi lẽ một lần mắc phải nhiễm trùng cơ hội là một lần thúc đẩy tình trạng HIV tiến triển, gây tổn thương, rối loạn chức năng các cơ quan nặng nề, đôi khi khó kiểm soát sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng.

Như vậy, nhiễm trùng cơ hội là nhiễm trùng xảy ra thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn ở những người có hệ miễn dịch yếu, bao gồm cả người nhiễm HIV. Vì đây là một trong những điều kiện xác định AIDS, việc tuân thủ nghiêm ngặt điều trị với các thuốc kháng virus, làm chậm diễn tiến HIV là vô cùng quan trọng. Điều này vừa giảm nguy cơ mắc nhiễm trùng cơ hội, vừa giúp người nhiễm HIV tự tin có cuộc sống gần như người bình thường.