Giải pháp để duy trì ức chế virus HIV bền vững cho bệnh nhân HIV/AIDS

Việc đạt và duy trì ức chế virus là yếu tố quan trọng để cải thiện sức khỏe, kéo dài tuổi thọ của người nhiễm HIV và ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh.

Điều trị ARV là cứu cánh giúp người sống với HIV có thể khỏe mạnh, góp phần quan trọng vào kiểm soát dịch HIV. Ảnh: VGP/ Nam Tống

Đại dịch HIV/AIDS vẫn là một trong những thách thức y tế công cộng lớn nhất đối với các quốc gia đang phát triển. Mặc dù đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc mở rộng tiếp cận điều trị và giảm số ca nhiễm mới, tỉ lệ người nhiễm HIV đạt được ức chế virus ở các quốc gia này vẫn còn thấp so với các nước phát triển. 

Thực trạng điều trị HIV và tỉ lệ ức chế virus ở các quốc gia đang phát triển

Theo UNAIDS, tính đến năm 2023, ước tính có khoảng 39,9 triệu người đang sống chung với HIV trên toàn cầu, trong đó phần lớn tập trung ở các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là khu vực châu Phi cận Sahara. Mặc dù số người nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng retrovirus (ARV) đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây, tỉ lệ bao phủ điều trị ở các quốc gia đang phát triển vẫn thấp hơn nhiều so với các nước phát triển.

Theo báo cáo "HIV Market Report 2023" của Clinton Health Access Initiative (CHAI), hơn 90% người lớn ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình đang sử dụng dolutegravir (DTG), một loại thuốc ARV được WHO khuyến cáo. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 160.000 trẻ em được điều trị bằng DTG dạng nhi khoa. Điều này cho thấy sự chênh lệch đáng kể trong tiếp cận điều trị giữa người lớn và trẻ em ở các quốc gia đang phát triển.

Bên cạnh đó, tỉ lệ người nhiễm HIV đạt được ức chế virus ở các quốc gia này cũng còn hạn chế. Ức chế virus có nghĩa là việc sử dụng thuốc ARV để giảm tải lượng virus trong máu xuống mức không phát hiện được, thường dưới 50 bản sao/mL. Theo UNAIDS, chỉ có khoảng 59% người nhiễm HIV trên toàn cầu đạt được ức chế virus vào năm 2023. Tỉ lệ này thấp hơn đáng kể ở các quốc gia đang phát triển, đặc biệt là ở châu Phi.

Thách thức trong việc đạt và duy trì ức chế virus ở các quốc gia phát triển

Các quốc gia đang phát triển phải đối mặt với nhiều rào cản trong việc mở rộng tiếp cận điều trị ARV và đạt được ức chế virus bền vững cho người nhiễm HIV. Một trong những thách thức lớn nhất là hạn chế về nguồn lực và cơ sở hạ tầng y tế. Nhiều quốc gia thiếu nhân lực y tế được đào tạo bài bản, đặc biệt là ở khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa. Bên cạnh đó, các cơ sở y tế thường thiếu trang thiết bị, sinh phẩm cần thiết để chẩn đoán và theo dõi điều trị HIV.

Khó khăn trong việc tiếp cận và chi trả cho điều trị ARV cũng là một rào cản đáng kể. Mặc dù giá thuốc ARV đã giảm đáng kể trong những năm gần đây, chi phí vẫn còn cao so với thu nhập của nhiều người dân ở các quốc gia đang phát triển. Các chương trình bảo hiểm y tế quốc gia thường không bao gồm hoặc chỉ chi trả một phần chi phí điều trị HIV. Điều này khiến nhiều người nhiễm HIV gặp khó khăn trong việc duy trì điều trị lâu dài.

Ngoài ra, kỳ thị, phân biệt đối xử và các rào cản xã hội cũng cản trở việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc HIV. Nhiều người nhiễm HIV ở các quốc gia đang phát triển phải đối mặt với sự kỳ thị từ gia đình, cộng đồng và ngay cả từ nhân viên y tế. Điều này khiến họ ngại tiếp cận xét nghiệm, điều trị và các dịch vụ hỗ trợ khác. Bên cạnh đó, thiếu hiểu biết và nhận thức về HIV/AIDS cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng kỳ thị và phân biệt đối xử.

Cuối cùng, việc duy trì tuân thủ điều trị ARV lâu dài cũng là một thách thức không nhỏ. Nhiều người nhiễm HIV gặp khó khăn trong việc duy trì uống thuốc đều đặn do tác dụng phụ, mệt mỏi với việc điều trị kéo dài và áp lực từ cuộc sống. Điều này dẫn đến nguy cơ kháng thuốc và thất bại trong điều trị, làm ảnh hưởng đến khả năng đạt và duy trì ức chế virus.

Giải pháp để cải thiện tình hình và hướng tới ức chế virus bền vững

Để vượt qua những thách thức và cải thiện tỉ lệ ức chế virus ở các quốc gia đang phát triển, cần có sự nỗ lực và phối hợp của chính phủ, các tổ chức quốc tế, xã hội dân sự và cộng đồng người nhiễm HIV. Trước hết, cần tăng cường đầu tư và hỗ trợ quốc tế cho các chương trình phòng chống HIV/AIDS, đặc biệt là ở các quốc gia có gánh nặng dịch bệnh cao. Nguồn lực cần được ưu tiên cho việc mở rộng cơ sở hạ tầng y tế, đào tạo nhân lực và cung cấp thuốc ARV.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh việc mở rộng tiếp cận điều trị ARV thông qua các mô hình cung cấp dịch vụ sáng tạo. Việc phân cấp điều trị và chăm sóc HIV, đưa dịch vụ đến gần hơn với người dân thông qua các cơ sở y tế tuyến dưới và tổ chức cộng đồng là một giải pháp hiệu quả. Ngoài ra, tích hợp dịch vụ HIV vào hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu cũng giúp tăng cường tiếp cận và giảm kỳ thị.

Giảm chi phí thuốc ARV và xét nghiệm cũng là một yếu tố quan trọng để tăng khả năng tiếp cận điều trị. Các quốc gia cần tăng cường đàm phán với các công ty dược phẩm để giảm giá thuốc, đồng thời thúc đẩy việc sản xuất các thuốc gốc với giá thành hợp lý. Mở rộng bảo hiểm y tế và các chương trình hỗ trợ tài chính cho người nhiễm HIV cũng góp phần giảm bớt gánh nặng chi phí điều trị.

Giải quyết vấn đề kỳ thị, phân biệt đối xử và nâng cao nhận thức về HIV/AIDS là một nhiệm vụ quan trọng khác. Cần triển khai các chương trình giáo dục và truyền thông hiệu quả để thay đổi quan niệm sai lầm, giảm kỳ thị và khuyến khích người dân tiếp cận xét nghiệm và điều trị HIV. Xây dựng môi trường xã hội và pháp lý hỗ trợ cũng góp phần bảo vệ quyền của người nhiễm HIV và giảm thiểu các rào cản tiếp cận dịch vụ.

Cuối cùng, tăng cường hỗ trợ tuân thủ điều trị và chăm sóc lâu dài là yếu tố then chốt để duy trì ức chế virus bền vững. Cần cung cấp dịch vụ tư vấn và hỗ trợ tâm lý xã hội cho người nhiễm HIV, giúp họ vượt qua những khó khăn trong quá trình điều trị. Các chương trình hỗ trợ tuân thủ dựa vào cộng đồng, như nhóm đồng đẳng, cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự gắn kết với điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV.

Các quốc gia đang phát triển đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong cuộc chiến chống lại đại dịch HIV/AIDS, nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong việc đạt và duy trì ức chế virus bền vững. Hạn chế về nguồn lực, khó khăn trong tiếp cận và chi trả điều trị, kỳ thị và phân biệt đối xử, cũng như thách thức trong duy trì tuân thủ điều trị là những rào cản chính cần được giải quyết.

Để vượt qua những rào cản này và hướng tới mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030, cần có sự nỗ lực và phối hợp của tất cả các bên liên quan. Tăng cường đầu tư, mở rộng tiếp cận điều trị thông qua các mô hình sáng tạo, giảm chi phí thuốc và xét nghiệm, giải quyết kỳ thị và phân biệt đối xử, cũng như tăng cường hỗ trợ tuân thủ điều trị là những giải pháp then chốt.

Với quyết tâm chính trị, nguồn lực đầy đủ và các can thiệp hiệu quả, các quốc gia đang phát triển hoàn toàn có thể tăng tỉ lệ người nhiễm HIV đạt được ức chế virus, cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống cho người nhiễm, đồng thời góp phần kiểm soát dịch HIV/AIDS trên toàn cầu. Hành trình này đòi hỏi sự kiên trì, đoàn kết và cam kết lâu dài của tất cả chúng ta trong cuộc chiến chung chống lại HIV/AIDS.