Việt Nam Độc Lập - Tờ báo đầu tiên Bác Hồ thành lập trong nước

Trong hành trình gian khổ tìm đường cứu nước, cả khi đã là Chủ tịch nước Việt Nam độc lập, Bác rất chú trọng tuyên truyền qua báo chí. Bác Hồ là người sáng lập ra 9 tờ báo, trong đó có tờ Việt Nam Độc Lập, ra đời năm 1941. Nhân chúng ta đang hướng về kỷ niệm 99 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2024), xin giới thiệu vài nét về Báo Việt Nam Độc Lập - tờ báo đầu tiên Bác thành lập trong nước để thay lời tri ân Nhà báo vĩ đại Hồ Chí Minh và các thế hệ làm báo của một thời chưa xa và không thể lãng quên.

Vợ chồng nhà báo Nguyễn Niên và Nguyễn Minh Châm ôn lại kỷ niệm về quãng thời gian công tác tại Báo Việt Nam Độc Lập.

Việc lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cho ra đời tờ báo Việt Nam Độc Lập ở Việt Bắc có ý nghĩa cực kỳ to lớn. Không hẳn là sự tiếp nối tờ Thanh Niên - Tờ báo cách mạng đầu tiên xuất bản tại Hương Cảng (Trung Quốc), bởi tờ Việt Nam Độc Lập được xuất bản và phát hành ngay trong nước, trong sự kiểm tỏa của kẻ thù là thực dân Pháp, phát xít Nhật. Sau hơn 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước, Bác Hồ được truyền bá cách mạng ngay trên quê hương mình, cho đồng chí, đồng bào mình. Như chúng ta đã biết: Ngày 28/1/1941, Bác Hồ về tới Pác Bó (xã Trường Hà, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng) xây dựng căn cứ địa cách mạng. Từ ngày 10 đến 19 tháng 5 năm đó, Bác tổ chức Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 8.

Hội nghị thống nhất nhiều quyết sách lớn: Thành lập Mặt trận Việt Minh, mở rộng căn cứ địa, đánh đuổi phát xít Nhật và thực dân Pháp. Hội nghị đã quyết định ra đời một tờ báo làm cơ quan tuyên truyền, cổ động cho Mặt trận Việt Minh, lấy tên theo mục tiêu của cách mạng là Việt Nam Độc Lập. Lúc đầu, Báo Việt Nam Độc Lập là của Tỉnh hội Việt Minh Cao Bằng, sau là của liên tỉnh Cao - Bắc - Lạng, sau nữa là cơ quan ngôn luận của Khu tự trị Việt Bắc: Thái - Tuyên - Hà - Cao - Bắc - Lạng. Báo Việt Nam Độc Lập ngừng xuất bản vào năm 1976, cùng với việc giải thể Khu tự trị Việt Bắc, với 35 năm đóng góp cho báo chí cách mạng Việt Nam.

Thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, sau hơn 2 tháng chuẩn bị, Bác Hồ vừa chỉ đạo, vừa là người viết, người duyệt, vẽ tranh minh họa, tranh cổ động, tham gia in Báo Việt Nam Độc Lập trên đá. Số đầu ra ngày 1/8/1941, đánh số 101 (hiện nay, Bảo tàng Cách mạng Việt Nam còn lưu trữ được bản gốc của 156 số)… Trong hoàn cảnh làm báo vô cùng gian nan, khó khăn, nhưng Bác Hồ đã thể hiện một cách sinh động đường lối cách mạng, chứa đựng trong từng tin, bài viết niềm tin vào thắng lợi, tin vào sự đúng đắn của Chủ nghĩa Mác - Lê nin. Những tác phẩm báo chí do Bác viết hoặc cho đăng, đến ngày nay vẫn luôn là cẩm nang về lý luận cũng như phương pháp làm báo.

Ngay xã luận Báo Việt Nam Độc Lập số đầu (101) Bác viết: “Tây cốt làm cho dân ta ngu, dân ta hèn. Ngu thì phải hèn. Ta ngu hèn thì nó dễ trị, dễ ăn hiếp, dễ bóc lột.”… Số 109 ra ngày 21/10/1941, bài Nga - Đức chiến tranh, Bác viết: “Nga là một nước cách mệnh. Đức là một nước phát xít. Nếu Đức thắng, toàn loài người sẽ bị vòng nô lệ. Nếu Nga thắng thì thế giới mới mong có ngày vẻ vang… Ta có thể chắc rằng: Đức nhất định thua. Nga nhất định thắng.” Quan tâm xây dựng tờ báo, số 115 ngày 10/1/1942, Bác viết bài “Mỗi một đồng chí Việt Minh thì phải giúp báo phát triển”. Trong đó, Bác viết: “Báo Việt Nam Độc Lập lúc nào cũng nói điều hay lẽ phải cho chúng ta theo, dạy cho chúng ta phải đánh Tây, đánh Nhật. Phải giúp báo. Báo là rất cần thiết, quý báu cho chúng ta. Vậy chúng ta phải hết sức giúp cho báo phát triển.

Một trang báo Việt Nam Độc Lập, số ra đầu tiên ngày 1/8/1941. Ảnh: BẢO TÀNG LỊCH SỬ QUỐC GIA

Muốn cho báo phát triển, mỗi đồng chí Việt Minh phải: Tìm thêm người quyên tiền cho báo. Tổ chức Hội đọc báo, giảng báo. Gửi tin tức cho báo. Báo ta phát triển tức là đoàn thể ta phát triển. Tức là sự nghiệp giải phóng chóng thành công”. Trong chuyên mục “Cán bộ và báo”, cũng với tinh thần vì tờ báo, Bác viết: “Ai mua báo phải có tiền gửi cho báo. Hết hạn không mua thêm thì thông tri cho báo biết. Chú ý! Nhà báo mua giấy rất khó và rất đắt, vậy bắt đầu từ số này, buộc phải ra mỗi tháng 2 kỳ, mùng một và rằm, đồng thời tăng giá bán lên mỗi số 1 hào”. Báo Việt Nam Độc Lập có những số đặc biệt quan trọng trong lịch sử nội dung của báo chí cách mạng. Số 226 phát hành ngày 20/8/1945 là một trong những số như vậy: “Giờ giải phóng đã đến! Ngày giải phóng của hết thảy 25 triệu đồng bào đã tới…

Hỡi những ai biết yêu nước thương nòi! Hãy mau mau hưởng ứng Việt Minh dưới ngọn cờ chỉ đạo sao vàng năm cánh, mau đứng lên cướp chính quyền thành lập chính phủ lâm thời, nhân dân hết sức rộng rãi trên nền tự do tân dân chủ. Lúc này, ai còn do dự là đắc tội với quốc dân”. Trong số báo 230 ra ngày 10/10/1945 đăng tin làm nô nức lòng người “Tuần lễ vàng ở khắp nơi đạt kết quả mỹ mãn. Hà Nội quyên được 2.549 lạng vàng, 2 triệu 551 ngàn đồng, 9.200 tấn thóc. Hải Phòng: 626 lạng vàng, 590 lạng bạc. Nam Định: 252 lạng vàng. Hà Tĩnh: 163 lạng vàng. Huế: 2.000 lạng vàng. Quảng Trị: 250 lạng vàng. Các nơi tiếp tục quyên”. Báo Việt Nam Độc Lập ghi dấu ấn đậm nét trong những năm tháng trước Cách mạng, thực sự có những đóng góp to lớn cho quá trình giải phóng dân tộc. Tháng 8-1956, Khu Tự trị Việt Bắc được thành lập, Báo Việt Nam Độc Lập trở thành cơ quan ngôn luận của Khu ủy, chính quyền và nhân dân 6 tỉnh trong khu và kết thúc nhiệm vụ vào số cuối cùng 1737 ngày 11/3/1976 khi Khu Tự trị Việt Bắc giải thể… Câu chuyện về tờ báo cách mạng trong nước đầu tiên là như vậy. Ôn lại để nhớ về. Ôn lại để tự hào với truyền thống báo chí hết sức oanh liệt của chúng ta.