Xuất bản và phát hành báo ngay tại mặt trận Điện Biên Phủ

Trong lịch sử 100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam có một sự kiện đặc biệt: Cách đây hơn 70 năm, tại Điện Biên Phủ, Báo Quân đội nhân dân đã xuất bản và phát hành 33 số báo đặc biệt ngay tại chiến trường, trở thành kênh thông tin báo chí hiệu quả nhất, một mũi xung kích trong chiến dịch, cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân và dân ta.

Các nhà báo đọc và đánh máy, xuất bản báo tại mặt trận Điện Biên Phủ. Ảnh tư liệu

Trong thời gian 140 ngày đêm, từ ngày 28/12/1953 đến ngày 16/5/1954, Tòa soạn tiền phương Báo Quân đội nhân dân tại mặt trận Điên Biên Phủ đã in ấn và phát hành 33 số báo đặc biệt. Lực lượng nòng cốt của Tòa soạn tiền phương khi đó chỉ có 5 người, gồm: Hoàng Xuân Tùy - phụ trách chung, Trần Cư - Thư ký tòa soạn, Phạm Phú Bằng, Nguyễn Khắc Tiếp -  phóng viên, Nguyễn Bích -  họa sĩ trình bày báo.

Đội ngũ làm báo đã khắc phục mọi khó khăn, gian khổ, kịp thời xuất bản báo để tuyên truyền đường lối kháng chiến và phương châm tác chiến trong Chiến dịch Điện Biên Phủ nhằm cổ vũ, động viên tinh thần chiến đấu, tạo động lực cho các phong trào thi đua giết giặc lập công.

Ngày ấy, lán của Tòa soạn và nhà in đặt ngay trên sườn đồi Pu Ma Hong, ở Mường Phăng, chỉ cách hầm của Tổng Tư lệnh và Chủ nhiệm Chính trị mặt trận một cánh đồng. Nghĩa là từ Pu Ma Hong, mọi thông tin chính thống của Sở chỉ huy Chiến dịch được kịp thời tiếp nhận để chuyển tải đến các đơn vị và dân công hỏa tuyến.

Ngày 28/12/1953, Báo Quân đội nhân dân ra số báo 116 - số báo đầu tiên tại mặt trận vào thời kỳ các đơn vị chuẩn bị trận địa, làm đường kéo pháo, đưa pháo vào trận địa để kịp ngày 26/1/1954 bắt đầu cuộc tấn công vào Điện Biên Phủ theo phương châm “đánh nhanh, giải quyết nhanh”.

Đến trưa 26/1/1954, khi các đơn vị đã sẵn sàng thì có lệnh hoãn tiến công và chuẩn bị lại cuộc chiến đấu theo phương châm “đánh chắc, tiến chắc”. Ngày 1/2/1954, phát hành số báo Xuân Giáp Ngọ 1954, lần đầu tiên ở mặt trận, bộ đội và dân công được đọc thơ chúc Tết có chữ ký của Bác Hồ. 

Ngày 10/3/1954, trước giờ nổ súng 3 ngày, Tòa soạn tiền phương của Báo Quân đội nhân dân ra số đặc biệt: Số báo 130 đã đăng trang nhất lời kêu gọi của Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp, với tựa đề “Kiên quyết tiêu diệt toàn bộ quân Pháp tại Điện Biên Phủ”. Ngay sau khi ta chiếm được Him Lam, ngày 14/3/1954, số báo 131 đã đưa tin chiến thắng giòn giã với tiêu đề “Quân ta đã tiêu diệt toàn bộ quân địch ở Him Lam”.

Một trang báo trong Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Ngày 11/5/1954, số báo 147 chạy tít lớn tràn trên trang nhất, Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam công bố: Quân ta đã toàn thắng trên mặt trận Điện Biên Phủ.

Đến ngày 16/5/1954, Tòa soạn tiền phương xuất bản số báo 148 với những nhận định thắng lợi, các điện văn chúc mừng, bên cạnh là bài tường thuật cảnh đầu hàng của hàng nghìn binh lính Pháp tại chiến trường Điện Biên Phủ. Đây là số báo đặc biệt và cũng là số báo cuối cùng trong Chiến dịch Điện Biên Phủ.

Nội dung các tin tức, bài viết trong 33 số báo đã ghi lại những khoảnh khắc lịch sử hào hùng, phản ánh chân thực, sinh động nhất về diễn biến chiến sự, cuộc sống sinh hoạt, tấm gương chiến đấu dũng cảm của các chiến sĩ, kinh nghiệm đào hầm, tổ chức hậu cần, các phóng sự điều tra về tình hình sức khỏe bộ đội, vấn đề hậu phương người lính trong cải cách ruộng đất; vấn đề giải quyết tư tưởng sau mỗi trận đánh, những bức thư động viên bộ đội của Bác Hồ, chỉ thị của cấp trên…

Ngoài tin, bài phản ánh về tình hình chiến dịch, tin tức chiến sự trên các chiến trường, thông tin về hoạt động ở hậu phương, các bài bình luận quân sự, các chỉ đạo, động viên của Trung ương (trong đó có thư chúc Tết của Bác Hồ), các bài viết mang tính định hướng tư tưởng cho CBCS, các bài trao đổi, hướng dẫn công tác..., một thể loại khá phổ biến và xuất hiện đều trên các số báo tại mặt trận Điện Biên Phủ là các bài phản ánh cuộc sống sinh hoạt của bộ đội ở ngoài trận địa.

Bộ đội ta đọc sách, báo phát hành tại mặt trận Điện Biên Phủ. Ảnh Tư liệu

Sau bài Ra sức trông nom sức khỏe ăn, ngủ cho bộ đội (số 123), Báo liên tục đăng nhiều bài trao đổi những kinh nghiệm cải thiện đời sống cho bộ đội như đào củ mài, kiếm rau rừng, làm giá đỗ... Đáng chú ý có các bài Nên tìm rau ăn mát ruột (số 122), Giữ vững và bồi dưỡng lực lượng chiến đấu (số 123), Kinh nghiệm ngâm giá (số 124), Vì sao có nhiều anh em ốm (số 125), Chuyện rau thịt ở đơn vị (số 127), Sinh hoạt ngoài trận địa bao vây (số 128).

Các tài liệu còn ghi lại: Mỗi bài viết đều thấm mồ hôi, nước mắt, xương máu của những người cầm súng tại chiến trường Điện Biên Phủ. Nhiều phóng viên, cộng tác viên đã bất chấp hiểm nguy trên chiến trường, có mặt tại những điểm nóng, khai thác những chi tiết hay nhất, độc nhất”,  ngoài việc làm báo, phóng viên, biên tập viên của Tòa soạn tiền phương còn kiêm thêm công việc phát hành.

Khi báo in xong, cán bộ, phóng viên, họa sĩ cho báo vào sọt rồi gánh ra công sự phát báo cho các chiến sĩ, thậm chí là đọc báo cho chiến sĩ ngay tại trận địa. Nhiều bài báo, cung cấp cho người đọc những thông tin chỉ đạo quan trọng trong công tác giáo dục chính trị và tổ chức chỉ huy chiến đấu; đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị tư tưởng, bồi dưỡng trình độ mọi mặt đến từng cán bộ, chiến sĩ và các lực lượng tham gia chiến dịch như: Dân công, thanh niên xung phong, lực lượng địa phương...

Thành công của Báo Quân đội nhân dân tại mặt trận Điện Biên Phủ thể hiện sinh động đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng ta nói chung và sự chỉ đạo, tổ chức công tác đảng, công tác chính trị nói riêng. Làm báo tại mặt trận Điện Biên Phủ để lại nhiều bài học quý cho các cơ quan báo chí hiện nay.