Một thế hệ giữ trọn 'lời thề Độc lập'

Họ là những nhân chứng lịch sử, đã được nghe Tuyên ngôn và mang theo "lời thề Độc lập" đi qua các cuộc trường chinh của dân tộc để hoàn thành sứ mệnh của người lính cách mạng... 

Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới cho lịch sử dân tộc. Ảnh tư liệu

Trọn một đời mang lời thề non sông

Trung tướng Phạm Hồng Cư.

Nhắc đến thế hệ đã hoàn thành "lời thề Độc lập", không thể không nhắc tới Trung tướng Phạm Hồng Cư. Người viết bài này đã có dịp trò chuyện khi ông còn khỏe mạnh, minh mẫn. Và dù ông đã mất năm 2021, câu chuyện của người lính có vinh dự bảo vệ lễ đài ngày 2/9/1945 vẫn còn nguyên giá trị soi rọi.

Năm 1945, chàng trai Phạm Hồng Cư 20 tuổi, là Trung đội trưởng của đội danh dự thuộc Tự vệ chiến đấu cứu quốc thành Hoàng Diệu. Ông và đồng đội đã nhận một nhiệm vụ thiêng liêng, đó là bảo vệ an toàn tuyệt đối cho lễ đài nơi khai sinh ra nước Việt Nam mới.

Ký ức về khoảnh khắc Chủ tịch Hồ Chí Minh dừng lại hỏi: “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?” khiến ông cho đến mãi về sau vẫn không nguôi xúc động. Bởi ông cũng như biển người năm ấy đều cảm nhận sâu sắc sự giản dị, gần gũi của vị lãnh tụ.

Trao đổi cùng chúng tôi, trong ký ức của vị tướng, lời thề của các lực lượng vũ trang khi đó vang lên đanh thép: “Bảo vệ Chính phủ Hồ Chí Minh, kiên quyết chống lại sự xâm lăng của thực dân Pháp. Không đi lính cho Pháp, không bán hàng cho Pháp, không dẫn đường cho Pháp…”. Cứ sau mỗi lời hiệu triệu như vậy, rừng người ở Quảng trường Ba Đình lại giơ tay hô vang: “Xin thề!”. 

Ông đã mang theo lời thề ấy đi qua hai cuộc kháng chiến trường chinh chống Pháp và chống Mỹ cùng dân tộc. Và trong giờ phút Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử thắng lợi, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975), một đồng đội đã nói với ông đại ý: Thế hệ chúng ta đã hoàn thành "lời thề Độc lập". Ông ra đi năm 2021, mang theo niềm tự hào của một thế hệ đã trọn vẹn lời thề với non sông.

Bản hùng ca từ ký ức của cậu bé 12 tuổi

80 năm sau ngày Độc lập, khi đã trở thành một Đại tá, một nhạc sĩ quân đội nổi tiếng, ký ức của Nhạc sĩ Doãn Nho vẫn thường quay về với hình ảnh cậu bé 12 tuổi. Nhạc sĩ Doãn Nho, khi đó là Đội trưởng đội thiếu nhi cứu quốc làng Cót. Ngày 2/9/1945, cậu bé ấy đã đứng lọt thỏm giữa biển người tại Quảng trường Ba Đình. Trái tim non nớt của cậu đập rộn ràng theo từng diễn biến của ngày trọng đại.

Và giây phút Người cất giọng trầm ấm đọc Tuyên ngôn độc lập, cả biển người lặng im lắng nghe. Và rồi hai tiếng “Đồng bào” thân thương từ Bác đã khắc sâu vào tâm khảm cậu bé. Khi đó, cậu bé Doãn Nho và nhiều người dân mới biết Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là đồng chí Nguyễn Ái Quốc. 

Tác giả bài viết trò chuyện cùng Nhạc sĩ, Đại tá Doãn Nho.

Chia sẻ về giây phút đó, nhạc sĩ Doãn Nho đã rất xúc động: “Tôi luôn biết ơn, vì lịch sử đã cho tôi trải qua cả những giây phút gian khổ lẫn vinh quang của đất nước: Từ nạn đói năm 1945 đến khi giành lại chính quyền, hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tung bay vào ngày 19/8/1945 và đặc biệt là ngày 2/9/1945. Hình ảnh Bác Hồ gần gũi, giản dị khi tuyên bố nước Việt Nam Độc lập trên Quảng trường Ba Đình… Những hình ảnh ấy luôn sáng mãi trong tôi và mãi là chất liệu quý cho các sáng tác của tôi về sau”.

Ký ức thiêng liêng và sống động ấy đã theo ông suốt những năm tháng sau này, trở thành nguồn cảm hứng bất tận. Và tròn 10 năm sau, đúng dịp kỷ niệm Quốc khánh 2/9/1955, nốt nhạc của ký ức đã vang lên khi nhạc sĩ Doãn Nho hoàn thành ca khúc “Ba Đình lịch sử” như một lời tri ân về ngày trọng đại của dân tộc.

Từ “Ngũ hổ Tam Đảo” đến người lính của ngày Độc lập

Không giống nhiều người, hành trình đến với ngày Độc lập 2/9/1945 của Đại tá Nguyễn Huy Văn, hay còn gọi là Kim Sơn là một cuộc tiến quân từ núi rừng Việt Bắc về với Thủ đô Hà Nội. Ở tuổi 96, trí nhớ đã có phần không còn được như thời trẻ, nhưng trong ký ức của ông vẫn vẹn nguyên về chặng đường hào hùng ấy.

Xuất thân trong một gia đình có tới 5 anh em trai đều tham gia cách mạng và được mệnh danh là “Ngũ hổ Tam Đảo”, chàng trai Kim Sơn sớm được tôi luyện ý chí lần lượt trong đội du kích Cao Sơn, Trung đội Phạm Hồng Thái, sau này là Việt Nam giải phóng quân ở Quân Chu, Thái Nguyên. Khí thế sục sôi của những ngày trước Tổng khởi nghĩa đã được ông và đồng đội viết nên bằng một chiến công vang dội: Buộc toàn bộ đồn Nhật ở Tam Đảo phải đầu hàng vào ngày 18/8/1945.

Đồng chí Kim Sơn (hàng ngồi, thứ 3 từ phải qua) cùng chiến sĩ giải phóng quân. Ảnh tư liệu

Từ Tam Đảo, người lính trẻ ấy đã cùng đoàn quân tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên, rồi thẳng tiến về Hà Nội mang theo cả khí phách của núi rừng và niềm hân hoan của ngày chiến thắng. Trong ngày 2-9 vẫn còn vương mùi khói súng và bụi đường hành quân, chiến sĩ Kim Sơn đứng trong hàng ngũ chỉnh tề giữa Quảng trường Ba Đình đã lặng người đi vì xúc động.

Âm thanh của súng đạn nay được thay bằng giọng nói trầm ấm của Bác. Và màu xanh của núi rừng được thay bằng một biển cờ đỏ sao vàng rực rỡ. Giây phút Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, với ông đó là đỉnh cao, là trái ngọt sau một chặng đường đấu tranh gian khổ mà ông cùng những người anh em trong “Ngũ hổ Tam Đảo” và đồng đội đã trải qua.

"Lời thề Độc lập" ngày hôm đó tiếp tục được ông thực hiện ngay trong những ngày đầu xây dựng chính quyền mới khi được điều về giúp việc cho đồng chí Lâm Kính, Chủ tịch Ủy ban bảo vệ thành phố Hà Nội. Tấm Huân chương Độc lập hạng Ba mà Đảng và Nhà nước trao tặng sau này chính là sự ghi nhận xứng đáng cho một cuộc đời đã dâng hiến trọn vẹn mà khởi đầu từ lời thề thiêng liêng dưới chân lễ đài Ba Đình lịch sử.

3 chiến sĩ cách mạng kiên trung, 3 nhân chứng lịch sử, từ những ngả đường khác nhau, họ đã cùng hội tụ tại Quảng trường Ba Đình, trở thành đại diện cho một "thế hệ vàng" đã hoàn thành trọn vẹn "lời thề Độc lập". Di sản của họ để lại là một ngọn lửa bất khuất. Và ngọn lửa ấy hôm nay lại được thắp lên trong những lời thề mới của thế hệ trẻ: Lời thề đưa Việt Nam vươn xa, sánh vai với các cường quốc năm châu như Bác Hồ hằng mong ước.