Trăn trở về đạo đức công vụ

Tình trạng vi phạm đạo đức công vụ ở một bộ phận cán bộ (CB), công chức, viên chức (CCVC) hiện nay là suy thoái về đạo đức, lối sống, một vấn đề "báo động đỏ", tác động nguy hại đối với sự nghiệp cách mạng. Thực trạng nêu trên, nếu không chữa trị kịp thời sẽ dẫn đến “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” gây hậu quả nghiêm trọng cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

Phớt lờ quy định, hành dân và hành nhau

Trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, thì CB, CCVC cần phải có đạo đức công vụ. Đạo đức công vụ đã được chuẩn hóa thành các quy tắc, quy chế, chuẩn mực trong mối quan hệ tổng hòa giữa con người với con người, con người với xã hội, con người với Nhà nước trên cơ sở hài hòa quyền và lợi ích.

Quá trình lãnh đạo cách mạng, xây dựng đất nước, Đảng, Nhà nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm xây dựng đội ngũ CB, CCVC “vừa hồng, vừa chuyên”, tài, đức vẹn toàn và có các quy định cụ thể, rõ ràng về phẩm chất, chuẩn mực của CB, CCVC cần phải tuân thủ trong quá trình thực thi nhiệm vụ. Sắc lệnh số 76/SL ngày 20-5-1950 về “Quy chế công chức Việt Nam” do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban hành, tại Điều 2 đã xác định: “Công chức Việt Nam phải phục vụ nhân dân, trung thành với Chính phủ, tôn trọng kỷ luật, có tinh thần trách nhiệm và tránh làm những việc có hại đến thanh danh công chức hay đến sự hoạt động của bộ máy Nhà nước. Công chức Việt Nam phải cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư”. Hiến pháp năm 1980 quy định đối với cán bộ, công chức: “Nghiêm cấm mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền”. Hiến pháp năm 1992 cũng quy định: “Các cơ quan nhà nước, cán bộ, viên chức nhà nước phải tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân...; kiên quyết đấu tranh chống mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền, tham nhũng”.

Ngoài ra, chuẩn mực đạo đức của CB, CCVC cũng được quy định trong các luật: Luật Cán bộ, công chức; Luật Phòng, chống tham nhũng; Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí... Các cơ quan, đơn vị có những quy định riêng phù hợp với nhiệm vụ, đặc điểm, đội ngũ CB, CCVC của cơ quan, đơn vị mình. Cũng nhờ xác định rõ những tiêu chí của CB, CCVC, cùng với lý tưởng cách mạng “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, đội ngũ CB, CCVC đã cùng toàn dân tạo nên sức mạnh dân tộc, giành thắng lợi vĩ đại trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ và trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tuy nhiên, hiện nay, bên cạnh CB, CCVC có bản lĩnh chính trị, chuyên môn vững vàng; đạo đức tốt, lối sống trong sạch, lành mạnh, có nhiều đóng góp cho cơ quan, đơn vị, được dân tin yêu, đồng nghiệp tôn trọng, quý mến thì vẫn còn một số CB, CCVC “thích” hành dân và hành nhau.

Biểu hiện chính của nhóm CB, CCVC này là nhũng nhiễu, hách dịch, gây phiền hà, không thân thiện, thiếu trách nhiệm đối với người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc. Có CB, CCVC trong các cơ quan, đơn vị còn hiện tượng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm, thực hiện các thủ tục hành chính theo kiểu ban ơn, làm phúc chưa thực sự đúng nghĩa là “công bộc” của dân. Đáng sợ hơn, khi giải quyết công việc, một số CB, CCVC có thái độ rất hòa nhã, đúng mực nhưng chậm giải quyết nhằm vòi vĩnh người dân, doanh nghiệp một cách tinh vi, sâu độc. Ở một số cơ quan, đơn vị, vẫn còn hiện tượng CB, CCVC thiếu hợp tác, không tạo điều kiện giúp đồng nghiệp, giúp cấp dưới trong thực hiện nhiệm vụ, chỉ muốn đồng nghiệp vi phạm khuyết điểm để có cơ hội hành nhau. CB, CCVC ở hai cơ quan khi phối hợp cùng thực hiện nhiệm vụ chung của Đảng, Nhà nước thì gây khó dễ, vòi vĩnh cả đồng nghiệp. Có CB, CCVC trở lên chuyên nghiệp trong việc châm chọc, tìm những điểm còn hạn chế của đồng nghiệp, của cơ quan, đơn vị rồi “thêm mắm, thêm muối”, làm quà nhằm ghi điểm với cấp trên thông qua câu chuyện kể, từ đó làm sai lệch bản chất sự việc, vấn đề, gây mất đoàn kết nội bộ.

CB, CCVC vi phạm đạo đức công vụ đang gây bức xúc, làm suy giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ, là mối nguy hại cho cách mạng. Đảng ta đã nhận rõ tình trạng này, dự thảo Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII trình Đại hội XIII nêu rõ: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên, CCVC chưa gương mẫu, chưa thực sự tôn trọng ý kiến, kiến nghị của nhân dân và giải quyết kịp thời những quyền, lợi ích hợp pháp, nguyện vọng chính đáng của người dân. Quyền làm chủ của nhân dân có lúc, có nơi còn bị vi phạm; vẫn còn biểu hiện dân chủ hình thức, tách rời dân chủ với kỷ cương, pháp luật”.

Nguyên nhân do đâu, “thuốc gì” điều trị?

Đạo đức công vụ được quy định trong Hiến pháp và nhiều luật, văn bản pháp luật và quy định của các cấp, các ngành. Nếu CB, CCVC nhận thức rõ, có ý thức tuân thủ, bảo vệ và duy trì những quy định đó trong hoạt động thực thi công vụ thì đạo đức công vụ sẽ không ngừng được nâng cao. Vậy, nguyên nhân do đâu một số CB, CCVC vốn am hiểu pháp luật, hiểu rõ các quy định về đạo đức công vụ, lại có những hành vi, biểu hiện đáng lên án như vậy?

Trước tiên, phải nói đến là việc quán triệt, triển khai nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước ở một số cơ quan, đơn vị còn mang tính hình thức, hiệu quả chưa cao; chưa quan tâm đúng mức đối với việc nâng cao bản lĩnh chính trị, giáo dục tinh thần trách nhiệm đối với CB, CCVC; việc sử dụng cán bộ chưa phù hợp. Cơ chế kiểm soát quyền lực chưa hoàn thiện; vai trò giám sát của nhân dân chưa được phát huy mạnh mẽ. Hệ thống pháp luật còn một số quy định chưa thống nhất, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Cải cách hành chính, cải cách tư pháp chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển đất nước. Tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương chưa đổi mới mạnh mẽ; chức năng, nhiệm vụ, phân cấp, phân quyền chưa thật rõ ràng, hiệu lực, hiệu quả hoạt động còn hạn chế. Việc nêu gương đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp chưa thường xuyên, có bí thư cấp ủy, người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương chưa gương mẫu trong lối sống và trách nhiệm trong công việc nên đã tác động tiêu cực đến tư tưởng, hành động của cấp dưới và CB, CCVC trong thực thi nhiệm vụ. CB, CCVC không thường xuyên nghiên cứu, quán triệt, học tập lý luận chính trị, thiếu rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, thiếu nghiêm khắc với bản thân. Việc xử lý trách nhiệm đối với các trường hợp CB, CCVC vi phạm ĐĐCV chưa nghiêm, chưa mang tính tính răn đe. Cùng với đó là những tác động nhất định từ mặt trái của nền kinh tế thị trường và các mối quan hệ xã hội.

Đạo đức công vụ biểu hiện dưới dạng các nguyên tắc, quy tắc, các chuẩn mực, các giá trị điều chỉnh hành vi của con người và hoạt động xã hội, mang đặc tính của hình thái ý thức xã hội. Đạo đức công vụ đang trở thành vấn đề được xã hội rất quan tâm. Nâng cao đạo đức công vụ cho CB, CCVC là vấn đề cấp thiết trong điều kiện hiện nay khi đất nước ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, mở cửa hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và toàn diện. Do đó, cấp ủy, tổ chức đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị cần tiếp tục đổi mới việc học tập, quán triệt trong đội ngũ CB, CCVC về Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước bảo đảm thiết thực, hiệu quả; đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, đạo đức công vụ gắn với việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị của cơ quan, đơn vị.

Tổ chức đảng và chính quyền các cấp cần đổi mới và cải cách công tác quản lý CB, CCVC ở tất cả các khâu, từ tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí sử dụng, đánh giá, đến giải quyết chính sách, chế độ; tập trung xây dựng đội ngũ CB, CCVC có đủ phẩm chất, năng lực phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước. Tăng cường kỷ luật, kỷ cương đi đôi với cải cách tiền lương, chế độ, chính sách, đãi ngộ, tạo môi trường, điều kiện làm việc để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phục vụ phát triển; có cơ chế lựa chọn, đào tạo, thu hút, trọng dụng nhân tài, khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung. Đồng thời, có cơ chế sàng lọc, thay thế kịp thời những CB, CCVC không hoàn thành nhiệm vụ, vi phạm pháp luật, kỷ luật, đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp, không còn uy tín đối với nhân dân, đối với đồng nghiệp.

Các cơ quan, đơn vị cần xây dựng và thực hiện các chuẩn mực văn hóa trong lãnh đạo, quản lý. Chú trọng xây dựng môi trường văn hóa công sở lành mạnh, dân chủ, đoàn kết, nhân văn; tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, khóa XII) về xây dựng Đảng. Kịp thời chỉnh đốn, uốn nắn những lệch lạc trong tư tưởng, đạo đức và hành động của CB, CCVC; nâng cao vai trò, trách nhiệm và tính gương mẫu của người đứng đầu cơ quan, đơn vị. Các cấp, các ngành xây dựng và thực hiện các chế độ, chính sách khen thưởng thích đáng về vật chất và tinh thần đối với CB, CCVC “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”. Tăng cường và nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng, phát huy dân chủ, tạo điều kiện để nhân dân tham gia xây dựng và giám sát hoạt động của đội ngũ CB, CCVC và cơ quan nhà nước. Về lâu dài, Quốc hội cần nghiên cứu, xây dựng và ban hành Luật Đạo đức công vụ, xác định rõ các nguyên tắc, chuẩn mực của đạo đức công vụ, tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động giám sát việc thực thi đạo đức công vụ trong hệ thống chính trị.

Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, cùng chung tay phấn đấu đưa nước ta trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045 như dự thảo Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII trình Đại hội XIII của Đảng xác định, đòi hỏi mỗi CB, CCVC phải không ngừng phấn đấu tự học, tự rèn, nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức công vụ, nâng cao kiến thức, trình độ, năng lực chuyên môn nghiệp vụ. CB, CCVC phải thực sự gương mẫu, nói đi đôi với làm, phải có tinh thần tập thể, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”, lấy tín nhiệm, tin yêu của quần chúng nhân dân, của đồng nghiệp làm mục tiêu phấn đấu.