Vùng cao sáng nghĩa cô, thầy

Mỗi thầy, cô giáo là một câu chuyện riêng về nghề, dung dị như bao con người trên “dòng sông” cuộc đời. Nhưng việc dạy chữ, rèn người và nghĩa cử cao đẹp của các thầy, cô giáo đã “neo đậu” lại trong tâm trí đồng bào vùng cao. Để tháng năm trôi đi, còn lại với vùng cao là một sự đổi mới.

Từ trung tâm huyện Võ Nhai, ngước trông ba bề, bốn bên đều thấy núi. Tôi thầm nhủ: Trên hành trình mang chữ vùng cao này đã có bao thế hệ cán bộ, giáo viên tạm gác hạnh phúc riêng để “ươm chữ” nơi vùng đất khó.

Một lần ngược dốc lên bản Lũng Hoài, xã Thượng Nung, đến thăm lớp học mầm non do cô giáo Nguyễn Thị Vân phụ trách. Đang giờ đón trẻ vào lớp, nghe cô trò bi bô bằng tiếng Mông, ai cũng cảm nhận được sự thương mến. Tôi biết đến thành tích nhiều năm dạy giỏi của cô giáo Vân thông qua Phòng Giáo dục - Đào tạo huyện. Nay cảm nhận đầy đủ hơn những đắng đót đời người, đời nghề, bởi mỗi ngày cô phải vượt chặng đường từ nhà ở xã Cây Thị (Đồng Hỷ) đến lớp dài cả trăm cây số đi và về. Song chưa bao giờ học trò phải đứng ngoài cửa lớp đợi cô. Có buổi trả trẻ muộn, cô vội vã đổ đèo, bươn bả trở về làm tròn bổn phận của người vợ, người mẹ. Không ít lần về đến đầu ngõ, cô đứng lặng người vì con gái nhỏ chạy lại cứ ôm lấy chân mẹ mà gọi… mẹ ơi!

Cũng có lúc muốn buông bỏ nghề để chăm lo cho mái ấm riêng mình, nhưng những đôi mắt trẻ thơ cùng tiếng con trẻ bi bô chưa rành rõ lại hối thúc cô trở lại. Để hoàn hành nhiệm vụ, cô tự học tiếng Mông. Cô trò chuyện với các em nhỏ bằng tiếng Mông; dạy các em tập nói tiếng Việt qua giảng giải bằng ngôn ngữ của dân tộc Mông. Chính vì thế, con em người Mông ở Lũng Hoài khi vào học lớp 1 đều biết nói tiếng Việt.

Vùng cao Võ Nhai, thoạt nghe đã khiến nhiều người hình dung núi lớn, núi nhỏ đầy đá tai mèo sắc nhọn như răng cưa cắt vào lòng bàn chân bầm dập. Nhiều giáo viên mới ra trường lựa chọn đến đây, mang theo dự định vào được biên chế rồi “tìm cửa” chuyển về thành phố. Cô giáo Đinh Thị Kiều, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Vũ Chấn cũng có lúc thoáng nghĩ như vậy. Nhưng duyên nợ với vùng quê núi đá nhiều hơn ruộng cày đã níu chân cô không cho về phố.

Mới đó đã hơn 20 năm gắn bó với vùng cao, nhưng đến bây giờ, cô giáo Kiều vẫn còn nhớ như in những ngày đầu lên Võ Nhai nhận công tác. Cầm trong tay quyết định điều động của Phòng Giáo dục - Đào tạo phân về Trưởng Tiểu học Thần Sa. Bao dự định ngập tràn lòng cô giáo trẻ, cái cảm giác lâng lâng của buổi ban đầu đi làm cô giáo ấy bị hẫng hụt ngay từ lúc đến ngã ba La Hiên. Bắt đầu với chặng đường đầy đá lổn nhổn vào Thần Sa. Dọc đường đi thấy tiếng máy cưa cắt cây đổ ào ào, rồi giật mình khi gặp trên đường từng nhóm người xa lạ vào, ra bãi vàng Bản Ná. Chị đã bám trụ, ở lại vùng cao vì một lẽ giản đơn cần có một công việc làm chắc chắn.

Sau 4 năm công tác, chị được Phòng Giáo dục - Đào tạo điều động sang Trường Mầm non Thần Sa làm Hiệu trưởng. Trong điều kiện 4 không: Không có cơ sở vật chất, không có học trò, không có giáo viên chuyên môn và không có kinh nghiệm quản lý. Vậy mà chỉ 4 năm sau (2006), Trường Mầm non Thần Sa được công nhận đạt chuẩn Quốc gia. 9 năm sau đó, chị được điều động về làm Hiệu trưởng Trường Tiểu học Vũ Chấn. Không nề gian nan, khó khó nhọc, chị đến hết 6 điểm trường trực thuộc để động viên thầy, cô bám lớp, bám dân. Bằng uy tín của mình, chị vận động các mạnh thường quân ủng hộ hàng trăm triệu đồng làm quà tặng cho học sinh nghèo.

Chị Kiều chia sẻ: Mục đích lớn nhất tôi hướng đến là chất lượng học sinh được nâng cao. Vì một lẽ giản đơn, các em sẽ là những chủ nhân quyết định tương lai cho vùng đất quê hương mình… Vâng! Trong nghiệp “chở đạo đời”, chị nhận mình chỉ là một hạt cát giữa bãi bồi. Nhưng tôi biết chị nhiều lần được Bộ Giáo dục - Đào tạo; UBND tỉnh tặng Bằng khen. Đặc biệt năm 2016, chị được Bộ Giáo dục - Đào tạo vinh danh là cán bộ quản lý giáo dục tiêu biểu xuất sắc toàn quốc.

Với các thầy, cô giáo, phần thưởng lớn nhất của đời nghề là sự tin tưởng của phụ huynh, lòng yêu mến của học trò. Cô giáo Phùng Thị Thương, Trường Tiểu học Cúc Đường là một người như thế. Hơn 20 năm gắn bó với nghề, nhiều học trò trưởng thành, ra đời lập nghiệp, mỗi lần trở về thăm Trường vẫn tìm gọi “mẹ Thương”. Chị kể: Từ bục giảng nhìn xuống thấy các con run rẩy vì lạnh, xót xa lắm. Có con run run bảo: “Cô ơi, cái rét nó cắn tay không cầm được bút.” Tôi giấu nước mắt, về xin quần áo cũ của anh em, bạn bè, sửa sang lại, mang cho các con mặc ngày Đông giá.

Đàn bò của gia đình em Nông Văn Động, con bò mẹ do cô giáo Phùng Thị Thương kêu gọi tài trợ.

Bà Ma Thị Liên, bà ngoại của em Ma Thị Hồng Nhung nói nghèn nghẹn vì xúc động: Cháu tôi không có bố. Còn mẹ cháu mắc bệnh tâm thần. Nhờ cô Thương kêu gọi, một nhà hảo tâm từ nước Đức nhận đỡ đầu cho cháu đến năm 18 tuổi… Cô giáo Thương trở thành “nhịp cầu nhân ái” kết nối giữa nhiều nhà hảo tâm trong, ngoài nước với học trò nghèo huyện Võ Nhai. Sự kết nối đã tiếp thêm nghị lực cho bao học sinh nghèo tiếp tục trên hành trình ánh sáng. Ngay ở Cúc Đường, cô Thương vận động các mạnh thường quân hỗ trợ làm được 2 ngôi nhà cho học trò nghèo. Một nhà cho Nhung và một nhà cho em Nông Văn Động. Nhà Động nghèo, cô vận động các nhà hảo tâm quyên góp tiền để mua tặng em 1 con bò nái. Hiện, nái bò của em Động đã có thêm 2 bê con.

…Vùng cao Võ Nhai hôm nay đã vơi đi nhiều khó khăn. Nhưng với nhiều học trò nghèo thì đường đến lớp còn lắm cơ khổ. Bởi lẽ ấy mà vùng cao luôn cần đến cô Vân, cô Kiều, cô Thương cùng tất cả các thầy, cô giáo đang hằng ngày mang chữ về “khai sáng”.