Đã thành thông lệ, cứ vào ngày 15 tháng Chạp hằng năm, dòng họ Nguyễn Văn ở xã Nam Tiến (Phổ Yên) lại tổ chức Chạp họ. Vào ngày này, dù đang ở đâu, làm gì thì toàn thể anh, em trong họ tộc cũng đều sắp xếp công việc trở về thực hiện đạo hiếu với tổ tiên. Sau khi tu sửa mộ phần, các thành viên trong họ lại tụ họp về nhà trưởng họ để đánh giá kết quả học tập của con cháu và trao giấy khen, phần thưởng cho những thành viên có thành tích học tập tốt.
Ông Nguyễn Văn Thân, 78 tuổi, Trưởng dòng họ Nguyễn Văn thổ lộ: Sở dĩ việc khen thưởng các cháu được chúng tôi tổ chức vào ngày Chạp họ là để báo cáo thành tích học tập của các cháu với ông bà tổ tiên, sau đó là để tất cả anh, em họ tộc đều biết. Cũng vào ngày này, dòng họ cũng tổ chức phát động quyên góp ủng hộ quỹ khuyến học cho năm tiếp theo. Hình thức tổ chức khen thưởng được thực hiện như sau: Toàn bộ giấy khen đã được in với tên tuổi và thành tích học tập, sau đó treo thành hàng. Sau khi báo cáo kết quả học tập của các cháu với các thành viên trong họ tộc, những cháu có thành tích học tập tốt lần lượt được lên nhận phần thưởng và chụp ảnh lưu niệm. Việc làm này đã được dòng họ Nguyễn Văn thực hiện gần 10 năm nay. Người khởi xướng ra là ông Nguyễn Văn Dũng, nguyên Hiệu trưởng Trường THCS Nam Tiến và ông phụ trách luôn việc theo dõi sổ sách, thu, chi quỹ khuyến học của dòng họ.
Ông Dũng tâm sự: Làm trong ngành Giáo dục - Đào tạo nhiều năm, tôi hiểu rất rõ việc khuyến học có ý nghĩa thế nào với các cháu. Nó không chỉ động viên, khích lệ các cháu vươn lên mà còn góp phần giáo dục ý thức trong học tập và sinh hoạt. Tuy nhiên, ban đầu việc vận động mọi người tham gia ủng hộ cũng gặp nhiều khó khăn: Có người ủng hộ, có người không nên việc vận động quỹ đành phải thực hiện theo phương thức “tùy tâm”. Trong năm đầu phát động, chỉ có trên 30 hộ ủng hộ, mức đóng góp là 10.000 đồng/hộ. Tổng kết năm học 2000-2001, toàn dòng họ có 8 cháu đỗ vào các trường đại học, cao đẳng, 10 cháu đạt học sinh giỏi, 13 cháu đạt học lực khá và 49 cháu học sinh tiên tiến, các cháu đều được khen và nhận quà là sách, vở… Được khen thưởng, các cháu đều rất phấn khởi, về nhà chăm chỉ, tự giác học tập. Thấy được ý nghĩa của việc xây dựng quỹ khuyến học, dần dần anh em trong họ tộc đều nhiệt tình ủng hộ.
Lật giở cuốn sổ ghi chép tỉ mỉ việc thu, chi, danh sách các cháu trong độ tuổi từ bậc mầm non đến THPT, thành tích học tập của các cháu, chúng tôi thấy công tác khuyến học của dòng họ ở đây được làm khá bài bản. Hiện nay, việc đóng góp quỹ khuyến học được thực hiện theo quy ước: Mỗi người trong họ là nam giới đến tuổi trưởng thành có thu nhập góp mỗi năm 1/2 mức thu nhập của 1 tháng, người là lao động nông nghiệp góp 100 nghìn đồng/năm, mỗi năm quỹ thu được từ 700-900 nghìn đồng. Số tiền thu được được thống nhất đem gửi ngân hàng. Hiện tổng số quỹ khuyến học của dòng họ đã có trên 33 triệu đồng. Toàn dòng họ Nguyễn Văn hiện có khoảng 50 hộ, mỗi năm có từ 35-45 cháu trong độ tuổi học mầm non đến THPT, từ số quỹ trên, năm nào cũng có trên 20-35 cháu được khen thưởng vì có thành tích học tập tốt. Nhiều năm nay, trong dòng họ không có cháu nào học lực yếu, kém.
Chỉ cho chúng tôi xem tấm giấy khen đặt trang trọng trong tủ kính được dòng họ trao tặng từ năm 2004, ông Nguyễn Văn Quang, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Phổ Yên tâm sự: Trong quá trình học tập và công tác, tôi đã được nhận khá nhiều giấy khen của ngành, địa phương, tất nhiên mỗi lần được khen tôi đều thấy rất vui, nhưng tấm giấy ghi nhận thành tích này của dòng họ lại cho tôi cảm giác đặc biệt, mỗi khi ngắm nhìn nó, tôi thấy niềm tin, hy vọng mà dòng họ Nguyễn Văn mong đợi ở tôi thật nhiều, điều đó luôn thôi thúc tôi phấn đấu học tập, rèn luyện để không phụ niềm tin đó.
Qua 10 năm thực hiện, đã có trên 200 lượt cháu được khen thưởng với tổng số kinh phí là trên 6 triệu đồng. Đến nay, dòng họ Nguyễn Văn đã có 1 thạc sĩ, gần 20 người có bằng và đang học đại học chính quy, gần 10 người có bằng và đang học các trường Cao đẳng, 6 người có bằng trung cấp lý luận chính trị, 25 người có bằng và đang học Trung cấp đào tạo nghề. Có được kết quả này, đóng góp của việc làm tốt công tác khuyến học dòng họ là không nhỏ.
