Giáo dục không có chỗ cho thử nghiệm, mà phải chắc thắng!

Năm 2014, sự nghiệp giáo dục nước nhà sẽ bước vào một “trận đánh lớn” theo cách ví von của “tư lệnh” ngành Giáo dục, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận, để thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Trong cuộc trò chuyện đầu xuân, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận thẳng thắn chia sẻ:

Tôi có dùng hình ảnh “một trận đánh lớn” để nói đến lực lượng gồm nhiều binh chủng, phối hợp nhiều chiến dịch, giải quyết nhiều mục tiêu. Ví dụ như: Mục tiêu cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ là giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, mang được lá cờ cắm trên Dinh Độc Lập. Nhưng ngay lập tức từ năm 1954 mà chúng ta muốn mang cờ vào Dinh Độc Lập thì là điều không thể. Chúng ta phải đánh bằng nhiều lực lượng, đánh nhiều trận, đánh thắng từng bước để tiến tới thắng lợi cuối cùng.

Giáo dục cũng vậy, mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Để thực hiện mục tiêu này phải triển khai từng bước. Chúng tôi đã thảo luận và đi đến thống nhất sẽ bắt đầu từ những khâu xung yếu nhất, không cần phải đầu tư nhiều kinh phí mà vẫn có thể bảo đảm được yếu tố chắc thắng nếu chuẩn bị chu đáo, từ đó sẽ lan tỏa, làm lay chuyển các khâu khác. Đối tượng của giáo dục là con người, không có chỗ cho thử nghiệm thắng hay không thắng, mà phải chắc chắn thắng.

PV: Là thuyền trưởng, tư lệnh cho “trận đánh” này, với biết bao sự kỳ vọng của cả xã hội, Bộ trưởng có cảm thấy đây là trách nhiệm hết sức nặng nề không?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Tôi luôn ý thức rõ trách nhiệm nặng nề của mình. Từ lúc đảm nhiệm công việc của Bộ trưởng, chúng tôi phải khẩn trương xây dựng Chiến lược phát triển giáo dục – đào tạo giai đoạn 2011-2020. Khi Thủ tướng phê duyệt Chiến lược, chúng tôi lại ngay lập tức bắt tay xây dựng Luật Giáo dục đại học. Rồi việc Quốc hội giám sát chất lượng giáo dục đại học cũng là một khoảng thời gian vất vả, căng thẳng nhưng rất bổ ích. Sau đó là xây dựng Đề án Đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo. Khi Trung ương thông đề án thì chúng tôi mừng một chút, còn bây giờ lại tiếp tục lo triển khai thực hiện Nghị quyết TW8. Tôi vất vả một thì anh em trong ngành, nhất là các đồng nghiệp của tôi đang công tác ở biên giới, hải đảo, vùng sâu vùng xa còn vất vả gấp ba, bốn lần.

PV: Vậy “trận đánh lớn” này sẽ bắt đầu từ đâu, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Để thực hiện thành công đổi mới giáo dục lần này, chúng tôi cho rằng, đổi mới tư duy, đổi mới nhận thức là khâu khởi đầu và có ý nghĩa rất quan trọng. Bởi vì nếu không có nhận thức mới, không có tư duy phù hợp thì không thể có chương trình, kế hoạch chuẩn xác để triển khai được.

Chúng tôi xác định đổi mới quản lý là giải pháp then chốt. Bởi vì đổi mới giáo dục và đào tạo không phải là việc của riêng Bộ GD&ĐT hay Bộ trưởng, mà là của gần 2 triệu thầy cô giáo, của 20 triệu học sinh, sinh viên. Như vậy, đòi hỏi sự chỉ đạo, phối hợp rất ăn khớp. Mà cũng không phải chỉ có 22 triệu thầy cô giáo, học sinh, sinh viên ngành Giáo dục triển khai đổi mới, mà các ngành, các cấp, cả xã hội cũng sẽ cùng với chúng tôi thực hiện công cuộc đổi mới giáo dục.

PV: Khi ra một quyết định, Bộ trưởng cân nhắc đến lợi ích của ai đầu tiên?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Chủ thể và khách thể của giáo dục đều là con người. Các quyết định trong giáo dục đều liên quan trực tiếp đến con người, đến học sinh, sinh viên, các thầy cô giáo và sau đó là đông đảo phụ huynh học sinh. Khi ra quyết định, tôi luôn phải cân nhắc đến lợi ích của con người, trước hết là học sinh sinh viên, cân nhắc cả lợi ích trước mắt và nhất là lợi ích lâu dài.

Trong thời gian đầu khi tôi mới là Bộ trưởng, các quyết định của Bộ Giáo dục và Đào tạo phần lớn nhằm chấn chỉnh kỷ cương, kỷ luật, sửa chữa những lệch lạc, thiếu sót, khuyết điểm, tạo điều kiện cho cả hệ thống phát triển đúng hướng, ổn định và nâng cao chất lượng và hiệu quả. Gần đây, các quyết định nhằm từng bước đổi mới hoạt động của ngành đã xuất hiện nhiều hơn.

PV: Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo thực chất là một cuộc cải cách giáo dục có thể nói là có quy mô lớn nhất từ trước tới nay. Vậy thưa Bộ trưởng, nếu được chọn 3 điểm cần làm ngay trong năm 2014, Bộ trưởng sẽ chọn giải pháp nào?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Trong thời gian qua, chúng tôi đã thực nghiệm nhiều việc để có cơ sở vững chắc đề xuất với Trung ương. Việc thực nghiệm không chỉ diễn ra ở một tỉnh, thành phố hoặc ở những địa phương có điều kiện thuận lợi, mà đã triển khai cả ở các tỉnh rất khó khăn, như: Lào Cai, Kon Tum, Bắc Kạn, Cà Mau, Kiên Giang... Các mẫu triển khai đã khắc phục được hiện tượng dạy thêm, học thêm tràn lan và tình trạng quá tải; bước đầu đã thay đổi được phương pháp dạy và học, nâng cao được tính chủ động và sáng tạo của học sinh. Những việc này sẽ được tiếp tục trong năm 2014.

Trong năm 2014, ba việc ưu tiên lớn nhất của tôi là: thứ nhất, phải thiết kế cho xong chương trình, nội dung SGK phổ thông; thứ hai, thay đổi đào tạo của các trường sư phạm và thứ ba, tìm mọi cách nâng cao chất lượng của giáo dục đại học, theo hướng tăng cường kỹ năng mềm, kỹ năng sáng tạo cho học sinh, sinh viên.

PV: Vấn đề cải tiến chế độ lương cho giáo viên được đặt ra 17 năm nay nhưng chưa thực hiện được. Trong đề án lần này có định hướng là lương của giáo viên sẽ cao nhất trong thang bảng lương. Xin Bộ trưởng cho biết, làm thế nào để việc này không bị trì trệ và vai trò của Bộ Giáo dục và Đào tạo như thế nào?

Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Vấn đề lương giáo viên được đặt ra từ Nghị quyết TW2 khóa VIII năm 1996 nhưng chưa làm được do nhiều lý do, cả khách quan và chủ quan. Tôi không có điều kiện hiểu hết giai đoạn trước, nhưng tôi biết giải quyết bài toán tiền lương liên quan đến nhiều nhân tố và điều kiện thuộc các lĩnh vực khác nhau và phải giải quyết từng bước theo nhịp điệu tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế quốc dân.

Vừa rồi, tiếp tục có thêm chính sách cho các thầy cô giáo lên miền núi công tác lâu dài tiếp tục được hưởng phụ cấp thu hút sau 5 năm đầu (theo chế độ trước đây). Khi Thủ tướng ký quyết định này, tôi mừng đến mất ngủ. Năm nay chúng tôi cũng vừa tổ chức tôn vinh các nhà giáo tiêu biểu, đặc biệt là những thầy cô giáo trực tiếp đứng lớp ở khu vực vùng sâu, vùng xa, động viên các thầy cô nâng cao lòng tự hào, ý thức trách nhiệm đối với nghề nghiệp.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!