Lượng hồ sơ đăng ký dự tuyển sinh giảm đáng kể, một số ngành có nguy cơ giải thể vì quá ít thí sinh dự tuyển, không ít trường phải tính đến việc cắt cử giáo viên nghỉ luân phiên, hoặc bố trí những công việc khác. Đó là thực tế đang diễn ra trong mùa tuyển sinh hệ cao đẳng trên địa bàn Thái Nguyên năm 2014 này.
Năm học 2014-2015, Trường Cao đẳng Cơ khí Luyện kim được giao tuyển sinh 1.000 chỉ tiêu đào tạo hệ chính quy, nhưng đến thời điểm kết thúc nhận hồ sơ, Trường mới chỉ tiếp nhận được gần 300 hồ sơ đăng ký dự tuyển (giảm hơn 100 hồ sơ so với năm 2013). Tương tự như vậy, Trường Cao đẳng Công nghiệp Thái Nguyên cũng chỉ nhận được hơn 200 hồ sơ dự tuyển trong tổng chỉ tiêu được giao đào tạo là 800. Không có học sinh, điều tất yếu là đội ngũ giáo viên cơ hữu và các phòng, ban phục vụ cũng không có đủ việc làm, cơ số giờ đứng lớp.
Tiến sĩ Trần Viết Thường, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Cơ khí Luyện kim trăn trở: “Toàn bộ cán bộ, viên chức, giáo viên của Nhà trường hiện tại mới chỉ làm khoảng 70% định mức công việc. Nếu tình trạng này kéo dài, đồng nghĩa với việc chúng tôi phải tính toán giảm lương và giảm biên chế”. Để khắc phục, Nhà trường đã tiến hành mở rộng các phân xưởng sản xuất, nhận thêm các hợp đồng “làm thêm” với các doanh nghiệp làm cơ khí, sản xuất các chi tiết như phay, bào, tiện nguội, hàn, cắt gọt... Đây cũng là một phần “chính sách” để cải thiện đời sống của cán bộ, viên chức và đầu tư chiều sâu, nâng cao tay nghề cho sinh viên, gắn học tập với thực tế sản xuất nhằm nâng cao chất lượng đầu ra trong quá trình đào tạo.
Tuy nhiên, có một thực tế là tuyển sinh đã khó, giữ chân trong đào tạo càng khó hơn. Năm học 2013-2014, riêng lớp Điện của Trường có hơn 50 học sinh, thì gần 30 em đã bỏ giữa chừng. Nguyên nhân được thầy giáo Trần Viết Thường nhận định: Ảnh hưởng suy thoái kinh tế, nhất là khối ngành cơ khí, luyện kim, nên học sinh tốt nghiệp khó tìm việc làm, hoặc thu nhập thấp. Lý do nữa là nhu cầu xã hội sính bằng đại học và bậc học này được mở ra nhiều trường, có nhiều cơ chế tuyển sinh nới lỏng hơn so với những năm trước đây, như cơ chế tự chủ trong tuyển sinh... nên học sinh không mặn mà với ngành đào tạo và bậc học cao đẳng. Căn nguyên của vấn đề vẫn là khâu phân luồng trong tuyển sinh chưa thật sự chặt chẽ và chưa tính đến sự phát triển nguồn nhân lực về lâu dài.
Đối với Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Việt Bắc - ngành đào tạo có tính chất đặc thù về nghệ thuật cũng rơi vào tình trạng khó khăn, cạn nguồn tuyển sinh. Năm nay, Trường có kế hoạch tuyển sinh 350 chỉ tiêu, nhưng đến thời điểm hiện tại mới chỉ nhận được 68 hồ sơ dự tuyển. Ngành Sư phạm Họa chỉ nhận được 10 hồ sơ, ngành Văn hóa học chỉ xét tuyển mà chưa có hồ sơ nào dự tuyển. Thầy giáo Đỗ Quang Đại, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Văn hóa nghệ thuật Việt Bắc thì chia sẻ: “Cứ đà này sau 3 năm liên tục không tuyển sinh được, chúng tôi sẽ giải tán ngành đào tạo sư phạm. Như vậy đồng nghĩa với việc phải sắp xếp lại đội ngũ giáo viên, đây thực sự là vấn đề khó khăn, liên quan đến quyền lợi, chế độ của các thầy cô giáo. Hiện tại một số giáo viên có chuyên môn sâu, kinh nghiệm nhiều năm của trường vẫn “tranh thủ” tăng cường cho phía Trường đại học Sư phạm” để bảo đảm đủ số giờ đứng lớp theo quy định.
Khó khăn trong tuyển sinh còn có một nguyên nhân nữa là sức hút lao động phổ thông chưa qua đào tạo của các khu công nghiệp mới trong khu vực. Hiện nay các khu công nghiệp tuyển dụng công nhân chỉ cần lao động phổ thông, chi trả mức lương từ 5-7 triệu đồng/người/tháng đã tạo sức hấp dẫn đối với học sinh phổ thông. Chính điều này đã ảnh hưởng trực tiếp đến nhu cầu học nâng cao, học nghề của học sinh sau khi tốt nghiệp THPT. Tại Trường THPT Ngô Quyền (T.P Thái Nguyên), năm học này, chỉ có 470 hồ sơ đăng ký dự thi đại học và cao đẳng, giảm gần 100 hồ sơ so với năm học 2013-2014, Trường THPT Lê Hồng Phong (huyện Phổ Yên), số lượng hồ sơ dự thi đại học và cao đẳng cũng giảm gần 300 bộ.
Thầy giáo Dương Quang Bình, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Điềm Thụy, huyện Phú Bình cho biết: Hàng năm các nhà tuyển dụng lao động đến tận trường quảng cáo, học sinh vùng nông thôn thấy vậy rất dễ xiêu lòng. Tuy nhiên, đây chỉ là lợi ích trước mắt, vì các khu công nghiệp hiện đang ở giai đoạn đầu hoạt động, nên nhu cầu lao động mức độ cao hơn là chưa nhiều. Về lâu dài, nếu không qua đào tạo người lao động sẽ sớm bị sa thải, hoặc hưởng thu nhập rất thấp, muốn vậy, người lao động phải tự đào tạo nâng cao. Lúc ấy, tuổi đã cao, vướng bận gia đình... sẽ rất ngại đi học và học cũng sẽ chậm hơn khi tuổi còn trẻ.
Có thể nói, vấn đề đào tạo và việc làm đang cần có những chính sách cụ thể hơn và mang tính dài hơi hơn từ thực tế hoạt động tuyển sinh, đào tạo của các trường cao đẳng trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Nếu như cả ba khâu quy hoạch - đào tạo - tuyển dụng được triển khai đồng bộ, chắc chắn sẽ không có tình trạng trường thiếu trò và mất cân đối trong đào tạo nghề như hiện nay.
