Đưa hệ thống giáo dục của Việt Nam tương thích với hệ thống giáo dục của thế giới

Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) vừa trình Thủ tướng Đề án hoàn thiện cơ cấu hệ thống GD quốc dân. Một trong những điểm đáng chú ý của Đề án là GD từ cấp tiểu học đến THCS chỉ có một luồng là GD cơ bản với thời gian học tập là 9 năm.

Hệ thống GD cấp THPT sẽ có điểm mới là được phân theo 3 luồng: Định hướng chung, kỹ thuật công nghệ và năng khiếu với thời gian học là 3 năm.

Như vậy, HS từ cấp tiểu học đến THCS sẽ trải qua một chương trình GD cơ bản bắt buộc với thời gian là 9 năm; sang đến bậc THPT, các em có thể lựa chọn học theo 3 định hướng trên dựa theo sở thích, năng lực phù hợp.

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Vinh Hiển vừa có cuộc trao đổi với báo chí, làm rõ hơn những nội dung về Đề án đang được quan tâm này.

Những nét mới đáng chú ý

Xin Thứ trưởng cho biết, Đề án hoàn thiện cơ cấu hệ thống GD quốc dân có đặc điểm mới nổi bật nào?

- Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, hệ thống GD quốc dân của Việt Nam đang dịch chuyển sang hệ thống GD mở, tạo điều kiện học tập suốt đời cho người dân.

Trên tinh thần đó, Đề án hoàn thiện cơ cấu hệ thống GD quốc dân vừa được Bộ GD&ĐT trình Thủ tướng đảm bảo liên thông, liên kết giữa các bậc học, giữa các trình độ trong hệ thống GD quốc dân và tương thích với hệ thống GD quốc tế.

Từ đó, người học có thể dễ dàng dịch chuyển giữa các hình thức học tập, giữa các kiến thức khác nhau. Cũng như việc công nhận bằng cấp giữa Việt Nam với các nước trên thế giới được thuận lợi hơn. Đồng thời, tạo điều kiện cho người dân học tập trong nước và nước ngoài.

Những nét mới trong Đề án được thể hiện cụ thể ở từng cấp học. Ở cấp THPT phân ra 3 luồng: Định hướng nghiên cứu, kỹ thuật công nghệ và năng khiếu.

Đối với GD nghề nghiệp, trước đây, chúng ta có 2 hệ thống trung cấp nghề và trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng nghề và cao đẳng chuyên nghiệp thì nay thống nhất là trung cấp nghề và cao đẳng nghề.

Đối với đào tạo trình độ bậc cao gồm: Cao đẳng, đại học, thạc sĩ, tiến sĩ. Ở bậc đại học chia ra 3 định hướng: Nghiên cứu, ứng dụng, thực hành.

Thời gian đào tạo cũng có thay đổi, được đề xuất thời gian đào tạo từ 3-4 năm thay vì 4-6 năm như hiện nay. Việc đào tạo tiến sĩ trước đây là 2-4 năm nhưng không có trường hợp nào 2 năm đã hoàn thiện nên Đề án quy định đào tạo 3-4 năm.

Việc xây dựng Đề án dựa trên sự kế thừa hệ thống GD hiện tại và có sự tham khảo, học hỏi kinh nghiệm ở các nước có nền GD tiên tiến trên thế giới, xu hướng phát triển GD quốc tế. Ngoài ra, việc xây dựng Đề án cũng nhằm giúp hệ thống GD của Việt Nam tương thích với hệ thống GD của thế giới cũng như đảm bảo tính liên thông giữa GD trong nước với các nước khác.

Không đặt khối lượng kiến thức là yêu cầu bắt buộc

Để thực hiện Đề án, xin Thứ trưởng cho biết lộ trình xây dựng cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và các yếu tố khác như thế nào?

- Việc hoàn thiện cơ cấu hệ thống GD quốc dân phải dựa trên điều kiện về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên hiện nay và bổ sung trong thời gian tới. Những giáo viên đang giảng dạy như hiện nay sẽ được tập huấn thêm để có thể dạy theo Chương trình mới.

Điều quan trọng là chúng ta phải xây dựng lại hệ thống sách giáo khoa để đáp ứng được yêu cầu của chuẩn chất lượng giảng dạy và nguồn nhân lực, chuyển từ trang bị kiến thức sang phát triển năng lực, phẩm chất cho người học.

Như vậy, đổi mới GD không đặt khối lượng kiến thức là yêu cầu bắt buộc mà yêu cầu cao hơn về phát huy năng lực học tập toàn diện, tự học, áp dụng vào thực tiễn đối với HS. Cùng với đó, các trường phải có sự đổi mới về kiểm tra đánh giá theo tiêu chí vì sự tiến bộ và phẩm chất, năng lực của người học.

Một trong những điểm đáng chú ý là hệ thống GD THPT sẽ được phân theo 3 luồng: Định hướng chung, kỹ thuật công nghệ và năng khiếu với thời gian học là 3 năm.

Tuy nhiên, Đề án Đổi mới Chương trình, sách giáo khoa phổ thông chưa đề cập đến việc biên soạn sách theo 3 định hướng trên. Liệu sắp tới Bộ GD&ĐT có chỉnh sửa cho phù hợp không, thưa Thứ trưởng?

Điều này đã được cân nhắc trong Chương trình GD phổ thông mới. Chúng ta chủ trương có nhiều môn học, trong đó có những môn học bắt buộc, tự chọn và môn học bắt buộc có sự phân hóa theo các mức độ khác nhau. HS có quyền lựa chọn học tập để định hướng nghề nghiệp trong tương lai theo 3 luồng: Định hướng chung, kỹ thuật công nghệ và năng khiếu.

Như vậy, chúng ta đảm bảo phân luồng HS một cách linh hoạt chứ không nhất thiết phải xây dựng trường mới riêng. Cùng với hệ thống trường phổ thông và trường năng khiếu như hiện nay, các trường đại học, doanh nghiệp cũng có thể xây dựng hệ thống trường học theo định hướng riêng của họ nhưng điều này không bắt buộc.

Dạy tự chọn, bỏ phân ban

Thưa Thứ trưởng, có ý kiến lo ngại việc phân luồng HS THPT theo 3 định hướng như là đào tạo phân ban nhưng theo hình thức khác. Thứ trưởng có ý kiến như thế nào về vấn đề này?

- Việc phân ban đang thực hiện ở cấp THPT và cho HS tự chọn định hướng theo như Đề án hoàn thiện cơ cấu hệ thống GD quốc dân có điểm giống nhau là phân hóa HS theo luồng khác nhau.

Tuy nhiên, giữa phân ban và định hướng HS có những sự khác biệt. Nếu HS chọn học phân ban thì phải học những môn theo ban đó đã quy định và không thể chuyển đổi giữa ban này sang ban khác được. Nhà trường phải sắp xếp giáo viên, HS học theo ban nào thì ổn định từ lớp 10 cho đến hết lớp 12.

Còn đối với việc cho HS tự chọn theo 3 luồng: Định hướng chung, kỹ thuật công nghệ và năng khiếu sẽ linh hoạt hơn. Các nhóm HS đã chọn theo từng định hướng khác nhau vẫn có thể học các môn chung cùng với nhau.

Nếu HS muốn chuyển đổi định hướng này sang định hướng khác thì có thể chỉ chuyển đổi một số môn chứ không nhất thiết phải thay đổi cả ban như học phân ban.

Với hình thức phân luồng HS theo 3 định hướng, các trường không nhất thiết phải đồng loạt thay đổi giống nhau mà tùy theo điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên khác nhau mà đáp ứng nhu cầu dạy học khác nhau.

Khi bắt đầu thực hiện việc giảng dạy theo tự chọn định hướng, việc đáp ứng nhu cầu học tập của HS có thể còn hạn chế. Tuy nhiên, khi nhà trường ngày càng phát triển với việc huy động các tổ chức xã hội, giáo viên ở các nơi cùng tham gia đào tạo thì sẽ ngày càng đáp ứng nhu cầu học tập theo định hướng của HS.

Đang có ý kiến cho rằng nếu thực hiện phân luồng HS theo 3 định hướng như Đề án thì sẽ xảy ra tình trạng HS lựa chọn học một định hướng nhiều hơn hẳn các định hướng còn lại. Như vậy, các trường học rất khó khăn trong việc sắp xếp giáo viên, giờ dạy học, cơ sở vật chất để giảng dạy. Bộ GD&ĐT đã tính đến việc giải quyết vấn đề này như thế nào, thưa Thứ trưởng?

- Khi nhà trường chưa đáp ứng được các yêu cầu của HS thì họ phải có sự dàn xếp, bố trí sao cho hợp lý. Còn nếu khi trường học được đầu tư để phát triển lên thì điều kiện để đáp ứng nhu cầu học tập của HS sẽ được tăng hơn.

Thứ trưởng có thể cho biết, việc thực hiện phân luồng HS THPT theo 3 định hướng trên sẽ được thực hiện đồng loạt hay thí điểm trước?

Chúng ta sẽ thực hiện đồng loạt ở các địa phương nhưng mức độ, tính chất có sự khác nhau tùy theo từng vùng, từng trường.

Xin Thứ trưởng cho biết, lộ trình thực hiện Đề án hoàn thiện cơ cấu hệ thống GD quốc dân và kinh phí để thực hiện Đề án này?

Nếu Đề án được Chính phủ phê duyệt thì Bộ GD&ĐT sẽ cho thực hiện ngay. Đề án hoàn thiện cơ cấu hệ thống GD quốc dân không phải là một đề án cụ thể nên không thể nói đến kinh phí mà chỉ là cái khung cho từng đề án cụ thể thực hiện tiếp theo.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!