Lan tỏa phong trào học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật

Thời gian qua, phong trào nghiên cứu khoa học kỹ thuật (KHKT) trong học sinh trung học trên địa bàn tỉnh có sức hút lớn với học sinh, giúp các em phát huy năng lực sáng tạo và định hình tư duy học đi đôi với hành. Nhiều sản phẩm nghiên cứu đã góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy và học, gắn học tập với thực hành.

Cuộc thi KHKT học sinh phổ thông năm học 2018-2019, toàn tỉnh có 150 dự án thì đến năm 2019-2020 tăng lên 160 dự án và năm học 2021-2022 này đã có 178 dự án tham gia thi, trong đó có hàng chục dự án là các ý tưởng, đề tài nghiên cứu của học sinh bậc THCS.

Mỗi năm đều có những thay đổi lớn về lĩnh vực nghiên cứu theo xu hướng đáp ứng nhu cầu xã hội và các vấn đề cuộc sống đặt ra. Nhìn lại cuộc thi của năm 2019-2020, trong số hơn 160 dự án tham dự thi có gần 70% dự án hướng về các lĩnh vực cơ khí, điện tử-tự động, ứng dụng sản xuất nông, lâm nghiệp... thì đến năm 2021, trong số các dự án đạt giải cao có trên 80% thuộc về lĩnh vực công nghệ sinh học, y sinh và chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

Nhận thấy những giường bệnh ngày càng chật chội ở những cơ sở y tế điều trị bệnh nhân ung thư tại các bệnh viện, lượng bệnh ung thư ngày càng gia tăng, hai em Đỗ Mạnh Sơn và Hoàng Thu Thảo, học sinh lớp 11, Trường THPT Lương Ngọc Quyến đã tìm đến đề tài “Nghiên cứu thành phần hoá học và hoạt tính kháng khuẩn, chống ung thư của cây rau sam”.

Qua quá trình tích cực nghiên cứu, tìm tòi, các tác giả đã tìm ra được chất Tetracontan-1-ol trong cây rau sam có khả năng kháng khuẩn và chống ung thư rất tốt. Đỗ Mạnh Sơn chia sẻ: Trong những lần về quê, em được ông bà nấu rau sam cho ăn, ông bà nói tác dụng của rau sam rất tốt. Sau này, khi tìm hiểu chúng em biết rau sam từ lâu đã được coi là dược liệu quý trong y học cổ truyền với hoạt tính kháng khuẩn, lành tính. Vì vậy, em cùng bạn Thảo quyết định nghiên cứu sâu về tính chất sinh học, hóa học và hoạt chất ức chế bệnh ung thư.

Còn Hoàng Thu Thảo tâm sự: Mục đích chính của chúng em là đem những loại thảo dược trong dân gian vào hỗ trợ chăm sóc sức khỏe con người tốt hơn từ ứng dụng của khoa học và công nghệ tiên tiến.

Để phát huy tác dụng kháng khuẩn, ức chế diệt tế bào ung thư của cây rau sam, các em đã nhận được nhiều sự đồng hành hỗ trợ để sản xuất bột rau sam dưới dạng trà túi lọc. Dự án của các em đã đạt giải Nhất cuộc thi KHKT cho học sinh phổ thông năm 2021.

Hai học sinh Đào Xuân Minh và Nguyễn Lê Cường, lớp 11, Trường THPT Chuyên Thái Nguyên chọn đề tài về Sinh học tế bào phân tử để làm dự án tham gia Cuộc thi. Ở mức độ nghiên cứu sâu hơn có phân tích dựa vào một số xét nghiệm và thí nghiệm chuyên ngành của Trường Đại học Y - Dược Thái Nguyên, Minh và Cường đã mang đến Cuộc thi một dự án có tính chuyên sâu: “Phân lập, đánh giá khả năng nhắm đích tế bào gốc ung thư dạ dày của hợp saponin và bào chế sản phẩm từ cây Lá khôi”. Dự án đã thuyết phục được các chuyên gia phản biện của Ban Giám khảo và giành giải Nhất…

Điểm chung của các tác giả đạt giải là đều lấy các vấn đề thực tế cuộc sống và những bài thuốc dân gian để luận giải bằng kiến thức khoa học hiện đại. Tất cả đều bắt đầu từ trực quan rồi đến tư duy, phản biện và thí nghiệm thực hành chứng minh.

Nhiều dự án mặc dù chưa đạt gải cao nhưng là những sáng kiến học tập. Đặc biệt, trong số 26 giải Nhì có 20 dự án nghiên cứu ứng dụng tự động hóa và số hóa trong các lĩnh vực đời sống. Điều đó phản ánh những vấn đề thực tế của cuộc đang đặt ra với thế hệ trẻ, đồng thời trở thành động lực thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo trong giáo dục.