Mosul sẽ đứng dậy thế nào từ đống tro tàn của cuộc chiến?

Theo Al Jareeza, lực lượng quân đội Iraq và các đồng minh đang giành được những thắng lợi liên tiếp và tiến gần hơn tới Mosul - thành phố lớn thứ 2 tại Iraq bị IS chiếm đóng kể từ năm 2014.

Các nhà phân tích cho rằng, có thể phải mất vài tuần, thậm chí vài tháng nữa quân đội Iraq và các đồng minh mới có thể đánh bại hoàn toàn IS tại Mosul. Tuy nhiên, đây chỉ là vấn đề thời gian. Một vấn đề lớn hơn được đặt ra lúc này là làm thế nào để có thể vực dậy Mosul từ đống tro tàn của cuộc chiến?

Mosul sẽ phải bắt đầu lại từ con số không

Kể từ khi IS chiếm được Mosul 2 năm trước khi chúng mở rộng sự bành trướng tại Syria và Iraq, thành phố này đã rơi vào khủng hoảng kinh tế và nhân đạo trầm trọng.

Theo một báo cáo gần đây do Chương trình tái định cư của Liên Hợp Quốc công bố, nền kinh tế tại Mosul gần như sụp đổ hoàn toàn, cơ sở hạ tầng và hệ thống dịch vụ bị tàn phá. Rất nhiều cư dân tại đây đã phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn, tài sản của họ bỏ lại đã bị IS tịch thu. Những người còn ở lại Mosul hiện phải sống trong điều kiện khốn khổ, việc tiếp cận với những nhu cầu cơ bản như thực phẩm và nước rất khó khăn.

Những hình ảnh vệ tinh được chụp vào tháng 8 vừa qua cho thấy hơn 135 địa điểm tại Mosul đã bị phá hủy. Tình hình này có thể còn xấu hơn khi các cuộc giao chiến đang tiến gần vào trung tâm thành phố.

Khi IS chiếm đóng Mosul, chúng đã cướp phá ngân hàng trung ương tại thành phố này; đóng cửa, tống tiền các doanh nghiệp địa phương. IS cũng tịch thu và phân phối lại nhà cửa đồng thời phá vỡ cơ cấu quản trị của thành phố và thiết lập một cơ chế kiểm soát xã hội theo cách của chúng.

Bà Maria Fantappie, chuyên gia phân tích về Iraq của International Crisis Group cho rằng: Thách thức hiện nay không phải là việc chiếm lại thành phố mà thách thức thực sự là làm thế nào để sống tại thành phố này sau khi giành lại nó từ tay IS.

Theo các nhà phân tích, một trong những thách thức lớn nhất tại Mosul thời kỳ hậu IS là việc quản lý sao cho hiệu quả. Với quá nhiều lợi ích cục bộ, quốc gia và khu vực đan xen với nhau tại tỉnh Nineveh, thành phố Mosul có thể bị lôi kéo theo nhiều hướng đi khác nhau.

Nhận thức được rằng một kế hoạch chính trị thời kỳ hậu IS sẽ không thể đạt được trước khi trận chiến Mosul bắt đầu, các quan chức cao cấp của phương Tây cho biết: Liên Hợp Quốc, các lực lượng tại Iraq và liên quân do Mỹ đứng đầu đã tiến hành các cuộc đối thoại về việc làm thế nào để giải quyết được vấn đề ai sẽ là lãnh đạo lâm thời.

Iraq thiếu nguồn lực cho việc tái thiết

Lise Grande - điều phối viên nhân đạo của Liên Hợp Quốc thường trú tại Iraq cho biết: Hiện Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc đã chuẩn bị để khôi phục lại mạng lưới điện, mở cửa lại các doanh nghiệp để tạo việc làm cho người dân địa phương. Tại Tikrit, phải mất vài tháng để tiến hành công việc này và số tiền bỏ ra là khoảng 8 triệu USD.

"Chúng tôi đã chuẩn bị cho khả năng phải mất vài tuần, thậm chí có thể lâu hơn để đảm bảo thành phố hoàn toàn an toàn”, bà Grande cho biết. Nhiều khả năng IS vẫn cài người của chúng ở lại Mosul sau khi trận chiến kết thúc. Sau giải phóng là khoảng thời gian rất nhạy cảm bởi bạo lực và trả thù thường xảy ra vào thời gian này.

Đồng quan điểm này, Ranj Alaaldin, một học giả về Trung Đông của trường Kinh tế và Chính trị học London cũng lưu ý rằng, các tay súng thánh chiến IS có khả năng sẽ trà trộn thành người dân địa phương và tiếp tục cuộc chiến của chúng bằng việc tiến hành các cuộc tấn công tự sát nhắm mục tiêu là dân thường và lực lượng an ninh Iraq.

Bên cạnh đó, cũng có những lo ngại về quan hệ căng thẳng giữa những thường dân ở lại Mosul trong thời gian IS chiếm đóng thành phố này và những người chạy nạn trở về sau khi Mosul được giải phóng. Điều này xuất phát từ suy nghĩ của một số người cho rằng, những người ở lại Mosul đã hợp tác với phiến quân IS.

Xét về góc độ kinh tế, một trong những vấn đề quan trọng của thời kỳ hậu IS là việc phân định tài sản. Theo ước tính một khối lượng lớn tài sản đã “thay tên đổi chủ” kể từ khi IS chiếm đóng Mosul năm 2014. "Mosul có thể phải đối mặt với một cơn ác mộng về việc phân định quyền sử dụng đất và tài sản", bà Grande lưu ý.

Ở một góc độ lớn hơn, ông Alaaldin ước tính rằng, phải mất hàng trăm triệu USD, thậm chí là hàng tỷ USD để khôi phục lại các thị trấn và thành phố bị phá hủy trong chiến dịch chống lại IS.

"Iraq thiếu các nguồn lực để hỗ trợ cho quá trình tại thiết này. Cộng đồng quốc tế và các tổ chức quốc tế cũng hạn chế về nguồn lực" ông Alaaldin nói. "Điều đó sẽ khiến Iraq gặp nhiều khó khăn trong việc ổn định tình hình đất nước, thực hiện các sáng kiến quản trị, cũng như cung cấp công ăn việc làm và các dịch vụ cơ bản cho người dân".

Nureddin Qabalan, Phó Chủ tịch hội đồng tỉnh Nineveh cho biết: Nhiệm vụ đảm bảo an ninh tại Mosul sau khi thành phố này được giải phóng sẽ do cảnh sát địa phương và các lực lượng an ninh Iraq đảm nhận. Tuy nhiên, việc xây dựng thành phố này trong tương lai vẫn còn rất u ám.

"Mặc dù có một quỹ ở Iraq để xây dựng lại các khu vực giành lại được từ tay IS, đáng buồn là cho đến nay, toàn tỉnh Nineveh vẫn chưa nhận được bất kỳ khoản tiền nào để xây dựng lại các khu vực đó. Tôi hy vọng các nước tài trợ có thể giúp chúng tôi trong việc đảm bảo quỹ kiến thiết này sau khi IS bị đánh bại", ông Qabalan nói./.