Vì sao người châu Âu nói không với "điều hòa" dù trời nắng nóng

Bất chấp nhiệt độ mùa hè tăng cao, có khi lên đến 40 độ C, nhưng chỉ có 1/10 hộ gia đình ở EU, khu vực thịnh vượng bậc nhất thế giới, lắp máy điều hòa không khí.

Người dân Paris giải nhiệt trong hồ nước gần Tháp Eiffel trong một ngày nhiệt độ lên tới 40 độ C. Ảnh: AP

Ba giờ chiều, 37 độ C, và điều hòa không khí bị hỏng ở Les Argentiers, quán bia mà ông Ivan Rizzi mở trên một con phố ở Quận 12, Paris. Cần một động cơ mới - người thợ sửa chữa nói. Rizzi lưu ý về điều đó, nhưng quyết định không sửa nó. Ông không bận tâm rằng hơi nước đang ngưng tụ trên ly rượu của khách hàng, hay tuần này ngày nào trời cũng sẽ nóng như thế này hoặc tệ hơn nữa.

Đó là một lựa chọn chứa đựng bí mật kỳ lạ về việc châu Âu xa lánh điều hòa không khí, một sự pha trộn giữa văn hóa, khí hậu, kiến ​​trúc, các quy định và chính sách đối ngoại khiến một bộ phận người dân giàu có nhất hành tinh phải toát mồ hôi trong vài tuần vào mỗi mùa hè.

Rizzi khẳng định ông ủng hộ điều hòa nhiệt độ. Ông nói, hệ thống điều hòa lỗi thời của ông đơn giản là tốn quá nhiều tiền để sửa chữa. Đấu tranh với những người hàng xóm để lắp một cái máy bơm không khí nóng ra đường? Ông chưa muốn chấp nhận rủi ro với điều đó.

Chỉ 1/10 hộ gia đình ở châu Âu có máy lạnh, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ ở Trung Quốc, Nhật Bản hoặc Mỹ, nơi 90% hộ gia đình có hệ thống làm mát. Tại sao một số quốc gia giàu có nhất thế giới lại chậm chạp trong việc áp dụng biện pháp kiểm soát thời tiết nóng? Một lần nữa, đó là câu hỏi được đặt ra khi thời tiết nắng nóng đang tràn khắp Bắc bán cầu.

Thay vì sử dụng thời điểm này khuyến khích máy điều hòa, các nhà lãnh đạo châu Âu hầu hết đã xa lánh công nghệ này hoặc chuyển sang hạn chế sử dụng nó. Ví dụ, ở Tây Ban Nha, chính phủ đã yêu cầu điều hòa không khí ở những nơi công cộng không được đặt thấp hơn 27 độ C. Ở Italy và Hy Lạp cũng có quy định tương tự.

Trong một cuộc thăm dò ý kiến ​​​​năm 2021 với 1.045 người Pháp trưởng thành, gần 2/3 số người được hỏi cho biết họ không có kế hoạch mua máy điều hòa nhiệt độ. Hai lý do hàng đầu được đưa ra là chi phí năng lượng và tác động tới môi trường.

Một phụ nữ Pháp nói: “Nó ô nhiễm, thường quá lạnh, không khí giả tạo. Nó khiến bạn phát ốm, khiến bạn đau đầu. Nó khiến tôi cảm thấy mình như một cây mận già".

Hầu hết những điều đó có thể được gọi là lập luận văn hóa chống lại điều hòa không khí. Mọi người châu Âu từng đến Mỹ đều có một câu chuyện kể lại về việc bị "chết cóng" trong một cửa hàng hoặc văn phòng có điều hòa nhiệt độ.

Bảng điện tử hiển thị nhiệt độ ở mức gần cao kỷ lục tại Bilbao, Tây Ban Nha vào mùa hè 2022. Ảnh: El Pais

Vì thế không phải ai cũng mua máy điều hòa. “Khi người Pháp không thể trả tiền cho một thứ gì đó, họ sẽ tìm ra 10.000 lý do bào chữa", Gilles Bourquin, người điều hành một công ty điều hòa không khí phản bác. “Họ có điều hòa trong xe hơi, trong văn phòng, nhưng điều hòa vẫn được coi là một sản phẩm xa xỉ" (ám chỉ mức thuế 20% với máy điều hòa nhiệt độ ở Pháp, so với 5% cho hệ thống sưởi)

Có một số lý do khiến việc sử dụng máy điều hòa ở châu Âu vẫn chủ yếu ở trong các văn phòng công ty, rạp chiếu phim và cửa hàng sang trọng.

Trước hết là giá điện đắt đỏ. Từ rất lâu trước khi cuộc xung đột ở Ukraine đẩy châu Âu rơi vào một cuộc khủng hoảng năng lượng trong năm 2022, giá điện ở EU đã cao hơn gấp đôi so với mức trung bình của Mỹ, trong khi thu nhập thấp hơn. Ví dụ, vào năm 2016, giá điện bán lẻ ở Đức cao hơn khoảng ba lần so với ở Texas. Điều đó một phần là do lục địa này đang đầu tư mạnh vào năng lượng sạch, với chi phí cao hơn.

Thứ hai là hiệu ứng đảo nhiệt đô thị, vốn nghiêm trọng hơn ở các thành phố đông đúc của châu Âu so với ở các đô thị ngoại ô thoáng hơn của Mỹ. Ngay cả khi chạy bằng năng lượng sạch, máy điều hòa nhiệt độ sẽ làm nóng không khí bên ngoài khi làm mát bên trong. Điều đó có nghĩa là sự thoải mái của những người ngồi điều hòa sẽ đồng nghĩa với sự khó chịu của những người không có.

Các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Thời tiết Quốc gia Pháp đã kết luận rằng nếu Paris tăng gấp đôi mức sử dụng điều hòa không khí vào năm 2030, thì nhiệt độ ngoài trời trong thành phố có thể tăng từ 3 đến 4 độ F. Do đó, các nhà hoạch định chính sách không khuyến khích sử dụng điều hòa nhiệt độ trừ những nơi dễ bị tổn thương như viện dưỡng lão.

Thứ ba là sự khác biệt giữa văn phòng và nhà ở. Nơi làm việc ở châu Âu, bao gồm một số nhà máy, trung tâm thương mại, cửa hàng và văn phòng, có nhiều khả năng kiểm soát khí hậu hơn so với nhà ở. Tất nhiên, các tòa nhà văn phòng hiện đại không mở cửa sổ đều có máy lạnh. Nhiều người lao động sẽ làm việc trong các văn phòng vào những ngày nắng nóng. Điều đó có nghĩa là sẽ có ít người ở trong nhà không có điều hòa hơn vào những thời điểm nóng nhất trong ngày.

Thứ tư là những kỳ nghỉ hè. Nhiều người châu Âu có kỳ nghỉ hè dài đáng kể. Gần 3/4 người châu Âu cho biết họ dự định đi du lịch vào mùa hè. Những người ở nhà thì có truyền thống tới những không gian công cộng, chẳng hạn như vườn bia, cà phê sân thượng và công viên. Hoặc đơn giản là họ ngủ trưa trong khoảng thời gian nóng nhất trong ngày.

Người dân đi lại dưới trời nắng nóng ở Seville, Tây Ban Nha. Ảnh: AFP

Thứ năm là kiến ​​trúc. Các tòa nhà ở châu Âu hầu hết đã cũ. Ở hầu hết các nước EU, hơn một nửa số tòa nhà dân cư được xây dựng trước năm 1970. Kết quả là, rất ít ngôi nhà được xây dựng với hệ thống máy điều hòa nhiệt độ. Người thuê nhà có thể không muốn đầu tư vào một căn hộ không thuộc sở hữu của mình; chủ sở hữu thì không muốn trả tiền cho việc lắp đặt phức tạp, tốn thời gian, có khi phải xin phép quản lý tòa nhà hoặc chính quyền địa phương.

Nhưng di sản đó cũng là một may mắn, vì nhiều ngôi nhà ở châu Âu được thiết kế thân thiện với khí hậu. Hiếm khi thấy một tòa nhà nào ở Madrid hay Athens không có cửa chớp bên ngoài để ngăn ánh nắng mùa hè chiếu vào cửa sổ. Ban công thì hầu như ở khắp nơi, và không giống như điều hòa nhiệt độ, chúng không được coi là xa xỉ. Các kiến​​ trúc sư đoạt giải Pritzker Lacaton và Vassal đã thêm chúng vào cả các khu nhà ở xã hội cũ ở Bordeaux. Hầu hết các căn hộ cũng có hệ thống thông gió chéo, được thiết kế rất khéo.

Ngày nay, những ngôi nhà mới ở những vùng nóng hơn của lục địa thường đi kèm với máy bơm nhiệt hỗ trợ điều hòa không khí như một điều tất nhiên. Tuy nhiên, bạn có thể thấy sự tập trung vào kiến ​​trúc trước khi công nghệ được ứng dung trong quy định xây dựng mới của Anh. Trong tiêu chuẩn mới, một căn hộ phải được thông gió chéo. Có các giới hạn về bề mặt cửa sổ và hướng dẫn về mái văng che nắng cho chúng khi mặt trời lên cao. Điều thú vị nhất, là các nhà xây dựng phải chứng minh rằng “tất cả các phương tiện thực tế để hạn chế mức tăng năng lượng mặt trời không mong muốn đã được sử dụng trước khi áp dụng phương pháp làm mát bằng máy móc". Rõ ràng, điều hòa không khí là một công cụ cuối cùng.