Ngày 29-9, đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền tại Nhật Bản tổ chức bỏ phiếu để bầu lãnh đạo mới thay Thủ tướng sắp mãn nhiệm SugaYoshihide. Theo giới phân tích, nhiều khả năng cuộc đua "tứ mã" tới chiếc ghế chủ tịch LDP, người gần như chắc chắn sẽ trở thành thủ tướng mới ở Nhật Bản, có thể bước vào vòng bỏ phiếu thứ hai khi không có ai giành được đa số phiếu ở vòng 1.
Cuộc đua vào chiếc ghế chủ tịch LDP năm nay rất quyết liệt khi có tới 4 ứng cử viên tham gia, gồm: Bộ trưởng Cải cách Hành chính Taro Kono, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Fumio Kishida, cựu Bộ trưởng Nội vụ và Truyền thông Sanae Takaichi và quyền Tổng Thư ký Điều hành LDP Seiko Noda. Khác với cuộc đua vào chiếc ghế chủ tịch LDP năm ngoái, vốn chỉ có các nghị sĩ LDP và 47 đại diện đảng bộ cấp tỉnh được phép bỏ phiếu, cuộc bầu cử năm nay có sự tham gia của cả các đảng viên cơ sở.
Bất cứ ai muốn giành chiến thắng đều phải nhận được ít nhất 383 trong số 764 phiếu, trong đó có 382 lá phiếu của các nghị sĩ LDP và 382 phiếu của các đảng viên cơ sở. Số phiếu của các đảng viên cơ sở sẽ được phân bổ cho các ứng cử viên trên cơ sở tỷ lệ ủng hộ mà họ nhận được từ khoảng 1,1 triệu đảng viên cơ sở.
Kết quả thăm dò dư luận mới nhất của các phương tiện truyền thông Nhật Bản cho thấy nhiều khả năng không có ứng cử viên nào giành được đa số phiếu ở vòng 1. Hiện tại, có vẻ như Bộ trưởng Kono là lựa chọn hàng đầu trong số các đảng viên cơ sở, còn ông Kishida đang dẫn trước về số phiếu ủng hộ từ các nghị sĩ LDP. Tuy nhiên, bà Takaichi đang bám rất sát hai đối thủ trên và vẫn còn cơ hội khi có một số lượng đáng kể đảng viên cơ sở và nghị sĩ LDP chưa quyết định hoặc chưa tiết lộ sẽ bỏ phiếu cho ai.
Cụ thể, trong cuộc thăm dò dư luận do hãng tin Kyodo thực hiện trong hai ngày 25 và 26/9, có 47,4% đảng viên cơ sở ủng hộ ông Kono, trong khi tỷ lệ ủng hộ ông Kishida là 22,4%. Tỷ lệ ủng hộ bà Takaichi và bà Noda tương ứng là 16,2% và 3,4%. Nếu quy đổi tỷ lệ ủng hộ trên thành phiếu bầu, ông Kono sẽ giành hơn 200 trong tổng số 382 phiếu từ các đảng viên cơ sở, trong khi ông Kishida sẽ nhận được 90 phiếu.
Các nữ chính trị gia Takaichi và Noda sẽ nhận được tương ứng khoảng 70 và 10 phiếu. Đối với nhóm cử tri là nghị sĩ, kết quả thăm dò cho thấy ông Kishida đang nhận được sự ủng hộ của khoảng 135 trong tổng số 382 nghị sĩ LDP. Số nghị sĩ ủng hộ ba ứng cử viên còn lại là: ông Kono (ít nhất 100 nghị sĩ), bà Takaichi (gần 100 nghị sĩ) và bà Noda (hơn 20 nghị sĩ).
Nếu thống kê số phiếu từ cả hai nhóm cử tri, ông Kono có thể nhận được hơn 300 trong tổng số 764 phiếu, ông Kishida khoảng 230 phiếu, bà Takaichi khoảng 170 phiếu và bà Noda khoảng 35 phiếu. Điều này có nghĩa nhiều khả năng không ai trong số 4 ứng cử viên giành được đa số phiếu ở vòng 1.
Theo quy định của LDP, trong trường hợp không có ứng cử viên nào giành đa số phiếu trong vòng bỏ phiếu thứ nhất, đảng sẽ tổ chức bỏ phiếu lần 2 để chọn ra chủ tịch mới từ hai ứng cử viên có số phiếu cao nhất ở vòng 1. Tham gia bỏ phiếu ở vòng 2 là 382 nghị sĩ và 47 đại diện của các đảng bộ cấp tỉnh. Người giành chiến thắng ở vòng này phải nhận được ít nhất 215 phiếu. Giới phân tích nhận định nhiều khả năng ông Kono sẽ lọt vào vòng 2. Đối thủ của ông Kono ở vòng này có thể sẽ là ông Kishida hoặc bà Takaichi.
Ông Kono, năm nay 58 tuổi, là người có tư tưởng cải cách. Tham gia cuộc đua năm nay, ông Kono đặt mục tiêu giành thắng lợi ngay ở vòng đầu. Phát biểu với các phóng viên hôm 22-9, Bộ trưởng Kono nói: "Tôi sẽ cố gắng hết sức để giành chiến thắng ở vòng 1". Tuy nhiên, có vẻ như mục tiêu đó không còn khả thi. Trong bối cảnh đó, đội ngũ ủng hộ Bộ trưởng Kono đang định vị chính trị gia này như một sự lựa chọn có lợi cho các hạ nghị sĩ muốn ra tranh cử trong cuộc bầu cử hạ viện sắp tới dưới sự dẫn dắt của một nhà lãnh đạo được nhiều người mến mộ.
Hiện tại, ông Kono đang nhận được sự ủng hộ từ khoảng một nửa trong số 53 nghị sĩ của phái Aso do Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Tài chính Taro Aso dẫn đầu. Đây cũng là phái mà ông Kono tham gia. Mặt khác, với sự hậu thuẫn của Bộ trưởng Môi trường Shinjiro Koizumi và cựu Bộ trưởng Quốc phòng Shigeru Ishiba - hai chính trị gia khá nổi tiếng ở Nhật Bản, ông Kono cũng nhận được sự ủng hộ từ phía các nghị sĩ trẻ hoặc chưa có nhiều thâm niên trong các phe phái.
Ngoài ra, việc Thủ tướng Suga lên tiếng ủng hộ ứng cử viên Kono có thể giúp ông này giành được phiếu bầu từ các nghị sĩ độc lập nhưng không theo trường phái bảo thủ trong LDP.
Ông Yu Uchiyama, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Tokyo, nhận định do cuộc đua vào chiếc ghế chủ tịch LDP sẽ diễn ra ngay trước cuộc bầu cử hạ viện, nên các nghị sĩ chưa có nhiều thâm niên của LDP với nền tảng ủng hộ vẫn còn yếu có thể có khuynh hướng bỏ phiếu cho ông Kono vì sự nổi tiếng của ông này trong công chúng.
Theo Giáo sư Yu Uchiyama: “Đối với các nghị sĩ trẻ, chưa có được sự ủng hộ vững chắc từ các cử tri, cơ hội tái đắc cử (trong cuộc bầu cử hạ viện) sẽ phụ thuộc rất nhiều vào ấn tượng của công chúng đối với LDP như thế nào. Vì vậy, họ dĩ nhiên muốn một người được công chúng yêu mến làm lãnh đạo của mình”.
Tuy nhiên, ông Kono được cho là sẽ gặp khó khăn ở vòng 2 do nhiều nghị sĩ LDP phản đối các quan điểm chính sách của chính trị gia này về vấn đề lương hưu và năng lượng hạt nhân.
Cựu Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida, ứng cử viên của chức chủ tịch đảng LDP, phát biểu tại một cuộc tranh luận ở Tokyo ngày 22/9/2021. Ảnh: Kyodo/TTXVN
Trong khi đó, nền tảng ủng hộ chủ yếu của ứng cử viên Kishida, 64 tuổi, là phái Kishida với 46 nghị sĩ do ông đang lãnh đạo, cùng với một phần của phái Hosoda - phái lớn nhất trong LDP với 96 nghị sĩ do cựu Tổng Thư ký LDP Hiroyuki Hosoda lãnh đạo - và các nghị sĩ kỳ cựu thuộc phái Aso. Đội ngũ ủng hộ cho ông Kishida đang tính toán về khả năng xảy ra kịch bản ở vòng bỏ phiếu thứ nhất, ông Kishida sẽ chỉ đứng ở vị trí thứ 2 sau ông Kono. Các vị trí thứ 3 và 4 sẽ thuộc về các nữ chính khách Takaichi và Noda. Tuy nhiên, họ cũng lo ngại khi bà Takaichi đang bắt kịp ông Kishida một cách nhanh chóng.
Với sự hậu thuẫn của cựu Thủ tướng Shinzo Abe, bà Takaichi đang nhận được sự ủng hộ rộng rãi của các nghị sĩ bảo thủ, cho dù lúc đầu, nữ chính trị gia này bị coi là ứng cử viên không có hy vọng thắng cử. Tuy nhiên, nếu ứng cử viên này lọt vào vòng 2, những người đã bỏ phiếu cho ông Kishida và bà Noda trong vòng đầu tiên có thể bỏ phiếu cho ông Kono ở vòng cuối cùng vì lo ngại về quan điểm diều hâu của bà Takaichi. Điều đó đồng nghĩa với việc nếu xảy ra cặp đấu Kono-Takaichi, ông Kono có cơ hội thắng cao hơn bà Takaichi.
Mặc dù vậy, theo giới phân tích, ở vòng 2, khả năng xảy ra cuộc đối đầu Kono-Kishida cao hơn cặp đấu Kono-Takaichi. Nếu ông Kishida lọt vào vòng 2, không loại trừ kịch bản sẽ hình thành liên kết giữa ông Kishida và bà Takaichi để đối đầu với ông Kono ở vòng này. Điều này có nghĩa đa số nghị sĩ ủng hộ bà Takaichi sẽ quay sang bỏ phiếu cho ông Kishida.
Cụ thể, ngoài 46 nghị sĩ của phái Kishida, 96 nghị sĩ thuộc phái Hosoda có thể sẽ ủng hộ cho ông Kishida, bởi vì ở vòng 1, phái này chủ yếu bỏ phiếu cho ông Kishida và bà Takaichi. Trong khi đó, Bộ trưởng Ngoại giao Toshimitsu Motegi, người đứng đầu phái Takeshita có 51 nghị sĩ, cho biết nhiều nghị sĩ của phái này sẽ bỏ phiếu cho ông Kishida ở vòng 2.
Vì vậy, giới phân tích cho rằng nếu xảy ra cặp đấu Kono-Kishida, khả năng ông Kono thất bại cao hơn. Trong cuộc bỏ phiếu bầu chủ tịch LDP năm 2012, ông Ishiba cũng dẫn trước ông Abe ở vòng 1 nhờ sự ủng hộ của các đảng viên cơ sở nhưng lại thất bại ở vòng 2 khi lá phiếu của các nghị sĩ có trọng lượng hơn.
Tuy nhiên, theo một số chuyên gia phân tích, kịch bản trên chỉ có thể xảy ra nếu ông Kishida nhận được sự ủng hộ từ các đảng viên cơ sở nhiều hơn bà Takaichi. Trong trường hợp ông Kishida vẫn vượt qua vòng 1 để đối đầu với ứng cử viên Kono nhưng thua bà Takaichi về số phiếu ủng hộ từ các đảng viên cơ sở, không loại trừ khả năng nhiều nghị sĩ sẽ quay sang ủng hộ cho ông Kono.
Nguyên nhân là do tại thời điểm hiện nay, các nghị sĩ LDP lo ngại đảng này sẽ phải đối mặt với "sự trả đũa" từ phía người dân trong cuộc bầu cử hạ viện sắp tới nếu một ứng cử viên không nhận được nhiều sự ủng hộ từ các đảng viên cơ sở vẫn chiến thắng ở vòng 2, nơi lá phiếu của các nghị sĩ có trọng lượng lớn hơn và sự ủng hộ từ các phe phái trong LDP có ý nghĩa rất lớn.
Với những diễn biến như vậy, có thể nói, cuộc đua để có thể trở thành thủ tướng Nhật Bản năm nay rất quyết liệt và không loại trừ khả năng xảy ra những bất ngờ.
