Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công, ngày 11-4-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư gửi các điền chủ, nông gia trên cả nước kêu gọi mọi người tham gia hợp tác xã (HTX) nông nghiệp. Hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 8- 3-1948, HTX Thủy tinh dân chủ đầu tiên của cả nước đã ra đời tại Thái Nguyên và sau đó là 3 HTX nông nghiệp được thành lập ở xã Hùng Sơn, huyện Đại Từ. Trải qua 65 năm xây dựng và phát triển, khu vực kinh tế hợp tác, HTX đã đóng góp tích cực vào sự nghiệp cách mạng của Đảng và toàn dân tộc, góp phần quan trọng vào việc xóa đói giảm nghèo, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Vinh dự là địa phương đầu tiên của cả nước thành lập HTX, 65 năm qua, kinh tế HTX của tỉnh ta đã trải qua những bước thăng trầm gắn liền với sự phát triển của đất nước. Để tiếp tục phát huy vai trò và vị trí của kinh tế hợp tác, HTX trên địa ban, Tỉnh ủy đã xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết TW5 (khóa IX) về “Đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể tỉnh Thái Nguyên”. Đồng thời ban hành các chỉ thị, nghị quyết về phát triển kinh tế tập thể phù hợp với từng giai đoạn phát triển và đặc thù của địa phương. Trên cơ sở đó, UBND tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế hợp tác, HTX từ tỉnh đến cơ sở; xây dựng Đề án củng cố, phát triển kinh tế hợp tác, HTX giai đoạn 2006-2011; Đề án phát triển kinh tế tập thể giai đoạn 2011-2015; thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển HTX tỉnh và đã được HĐND tỉnh thông qua nhằm khuyến khích, tạo điều kiện cho các tổ hợp tác, HTX trên địa bàn tỉnh phát triển. Vì vậy, trong những năm qua, kinh tế tập thể của tỉnh không ngừng đổi mới và phát triển.
Năm 2012, toàn tỉnh có 20 HTX và 200 tổ hợp tác thành lập mới, nâng tổng số HTX lên 322 đơn vị và gần 500 tổ hợp tác, tạo việc làm cho gần 40 nghìn xã viên và người lao động. Tổng vốn của các HTX đạt gần 2,6 nghìn tỷ đồng, tổng doanh thu đạt trên 4 nghìn tỷ đồng, tăng 26 lần so với năm 2002; nộp ngân sách năm 2012 đạt 36,8 tỷ đồng, tăng 23,5 lần so với năm 2002. Kinh tế tập thể đã phát triển rộng khắp trên nhiều lĩnh vực, ngành nghê, như: Nông nghiệp (148 HTX); công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp (95 HTX); giao thông vận tải, thương mại, du lịch (20 HTX); xây dựng, vệ sinh môi trường, quỹ tín dụng nhân dân cơ sở, dịch vụ điện nông thôn (59 HTX). Trong đó, các HTX thuộc lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp phát triển mạnh nhất với doanh thu đạt gần 60% tổng doanh thu của các HTX trong toàn tỉnh. Ngoài mục tiêu phát triển kinh tê, các HTX đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, thực hiện tốt chương trình giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, thiết thực góp phần xây dựng nông thôn mới.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, kinh tế hợp tác, HTX trên địa bàn tỉnh vẫn còn những hạn chế như: Tài sản, vốn, quỹ của đa số các HTX còn ít, đặc biệt là các HTX nông nghiệp quy mô nhỏ bé, trình độ chuyên môn, năng lực quản lý, khả năng mở rộng, đa dạng hóa ngành nghề còn hạn chế; hoạt động của các HTX thiếu sự liên doanh liên kết với nhau cũng như với các thành phần kinh tế khác, khả năng cạnh tranh thấp…
Để phát triển kinh tế hợp tác, HTX trên địa bàn theo hướng bền vững, hiệu quả, Liên minh HTX tỉnh đã tham mưu đề xuất với tỉnh thực hiện Kết luận số 56 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết TW5 (khóa IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiêu quả kinh tế tập thể và Luật HTX năm 2012. Cụ thể, trong thời gian tới sẽ tập trung rà soát, tháo gỡ khó khăn, củng cố các HTX yếu kém, cơ cấu lại sản xuất, kinh doanh của các đơn vị cho phù hợp với năng lực quản lý, cơ sở vật chất, nguồn vốn và thị trường tiêu thụ sản phẩm; đẩy mạnh thực hiện Đề án phát triển kinh tế tập thể của tỉnh giai đoạn 2013-2015, trong đó chú trọng phát triển kinh tế hợp tác, HTX trong các ngành, lĩnh vực; gắn phát triển kinh tế trang trại, làng nghề ở nông thôn với bảo vệ môi trường...
Nhằm thiết thực cổ vũ, động viên và tôn vinh các HTX có nhiều đóng góp cho sự phát triển của tỉnh, tại Lễ kỷ niệm Ngày HTX Việt Nam 11-4 năm nay, UBND tỉnh tuyên dương, khen thưởng 31 HTX tiêu biểu và 3 cá nhân có thành tích xuất sắc. Đây đều là những tập thể, cá nhân điển hình và là minh chứng sống động khẳng định vai trò của kinh tế tập thể đối với sự phát triển của đất nước.
