Chúng ta đang sống trong thời đại công nghệ thông tin bùng nổ mạnh mẽ, hay nói vĩ mô hơn đó là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, khó có thể tránh khỏi ảnh hưởng của công nghệ, của mạng xã hội (MXH). Đối với báo giới, những tác động (cả tích cực lẫn tiêu cực) mà cuộc cách mạng này đem lại khó có thể nói hết.
| Thứ trưởng Bộ Thông tin Truyền thông Hoàng Vĩnh Bảo: “Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, mối quan hệ giữa thông tin chính thống của báo chí và MXH rất cần thiết nếu chúng ta biết khai thác và phát huy tốt những thông tin từ MXH. Bởi những thông tin này sẽ giúp cho cơ quan báo chí trong việc phát hiện đề tài; nhưng khi đưa thông tin, báo chí cần phải thẩm định đúng hay không đúng rồi mới đưa lên. Từ đó, giúp người dân hiểu rõ được bản chất của vấn đề”. |
Cách mạng khoa học và công nghệ 4.0 đã đưa loài người sang kỷ nguyên của xã hội công nghệ thöng tin, xã hội tri thức và xã hội học tập; tác động mạnh mẽ vào báo chí truyền thông, tạo ra một thế hệ công chúng tương thích của thời kỳ truyền thông số. Thay bằng tiếp cận với các tờ báo in, kênh phát thanh hay truyền hình thuần tuý, công nghệ thực tại ảo (VR) và thực tại tăng cường (AV), hình thành “báo nhúng”, trong đó công chúng có thể tiếp nhận thông tin bằng cả cơ quan xúc giác và cảm xúc của mình, bởi họ như được tham gia vào thời điểm xảy ra sự kiện trong không gian ảo 3 chiều hay 4 chiều, nơi có thể tái hiện lại sự kiện, các nhân vật, âm thanh, tiếng động cũng được mô phỏng lại theo đúng hiện trường.
Công nghệ cảm ứng, sự phát triển của hạ tầng viễn thông, công nghệ 3G, 4G phát triển; song song với đó là MXH thịnh hành, thân thiện với người dùng làm tăng đột biến số công chúng tiếp cận với thông tin qua thiết bị thông minh. Những bài bình luận nghiêm túc nhưng dài dòng nay thiếu sức hút công chúng. Thay vào đó là thông tin đồ họa và các loại hình sản phẩm báo chí đa phương tiện, báo chí dữ liệu và tích hợp tính nghệ thuật, giải trí trong các sản phẩm báo chí truyền thông.
Với sự xuất hiện của Internet và truyền thông xã hội, việc cung cấp thông tin đã không còn là việc của các nhà báo. Những “nhà báo công dân” xuất hiện cùng với sự ra đời và phát triển của Internet. Tuy nhiên, sự chuyên nghiệp trong thông tin và trách nhiệm xã hội tạo nên sự khác biệt của nhà báo trong quá trình tham gia truyền thông.
Nếu chỉ một nhóm nhà báo trẻ đơn lẻ học cách làm báo công nghệ 4.0 thì chưa đủ. Lãnh đạo tòa soạn nếu không hiểu về nguyên tắc đa phương tiện và hội tụ truyền thông, không hiểu tính tất yếu trong sự thay đổi quy trình làm báo trong bối cảnh phát triển MXH thì khó có thể chuyển đổi được thực trạng báo chí thích ứng với môi trường truyền thông số.
Chúng ta vẫn hay nhắc nhau, nhà báo khi tham gia MXH cần giữ cho mình một cái đầu lạnh. Nhưng giữ như thế nào, giữ ra sao không hề đơn giản. Đại đa số các nhà báo luôn có lòng tự trọng nghề nghiệp, dù viết báo hay viết trên trang cá nhân cũng đều cân nhắc tính chính xác của thông tin. Mặc dù trong 10 điều Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam có quy định: “Chuẩn mực và trách nhiệm khi tham gia MXH và các phương tiện truyền thông khác” (Điều 5), song không phải lúc nào nhà báo tham gia MXH cũng đúng và nhà báo nào cũng trung thực.
Gần đây, người ta hay nói nhiều đến vấn đề “phát ngôn” của nhà báo trên MXH. Một số nhà báo bản lĩnh thiếu vững vàng nên có khi không phân biệt rõ mình đang đứng trong môi trường nào. Và thay vì tìm cách tận dụng MXH cho hoạt động nghề nghiệp chuyên nghiệp của mình thì lại bị cuốn theo cách làm việc kiểu MXH với sự tham gia của rất nhiều đối tượng khác nhau.
Một phương tiện truyền thông không có lỗi nếu chúng ta biết khai thác và sử dụng nó một cách phù hợp vì mục đích nhân văn. Với báo chí còn có thêm một yếu tố - Đó là trách nhiệm xã hội. Những người làm báo sử dụng MXH như thế nào để thể hiện trách nhiệm xã hội của mình, tạo hiệu ứng tích cực cho độc giả? Thiết nghĩ, các nhà báo hãy suy nghĩ trước khi đăng tải một thông tin lên MXH. Bởi chúng ta không phải là những người sử dụng MXH thông thường. Sự khác biệt của những tờ báo chính thống với MXH chính là nguyên tắc đạo đức nghề nghiệp, là trách nhiệm xã hội của người làm báo. Dù trong hoàn cảnh nào chúng ta vẫn đang gánh trên vai trách nhiệm xã hội cao cả. Mỗi nhà báo chuyên nghiệp với đầy đủ kỹ năng, nghiệp vụ báo chí được đào tạo luôn phải trau dồi nâng cao nghiệp vụ và nêu cao trách nhiệm của mình khi tham gia thông tin trên MXH. Khi người cầm bút xa rời những chuẩn mực của đạo đức nghề nghiệp, họ đã tự đồng hóa nhiệm vụ cao quý của mình với việc đưa tin vỉa hè.
