“Đất trời từng giấc chiêm bao”

Sau “Hai phía một đời sông” ra năm 2021, chỉ một năm sau Nguyễn Vĩnh Bảo cho ra mắt một tập thơ mới nữa: “Đất trời từng giấc chiêm bao”. Cái tên thật gợi, thật thơ và cũng là tên một bài thơ, với hàm ý: Mọi sự ở đời đều có chung một sợi dây hệ lụy, tựa như không có cái này thì chẳng có cái kia và có khi chính cái kia lại là kết cục hoặc là nguồn gốc của cái này: “Không có bùn hỏi có sen/ Không có trắng biết rằng đen thế nào?/ Không có thấp chẳng có cao/ Không nghiêng ngả biết làm sao thăng bằng?/ Không chết sao biết giối giăng/ Hoa lụi là vậy, sao băng thế nào? Đất trời từng giấc chiêm bao...”.

Ngoài hàm ý trên, người viết còn mang tâm thức “không phân biệt”. Từ tâm thức này, “Đất trời từng giấc chiêm bao” còn có một bài thơ nữa và mở rộng thêm với ý: Trong thế giới tự nhiên này, vạn vật đều bình đẳng, không hơn - kém, không cao - thấp, không sang - hèn, không vàng - thau, tất cả đều “tự nhiên nhi nhiên” và đáng được trân trọng như nhau, như thể đã được thượng đế “lập trình”, mặc định vậy. Đó là “Mây trắng và cỏ xanh”: “Mây cứ bay, cứ bay/ Cỏ cứ mọc, cứ mọc/ Mây thì ở trên trời/ Cỏ thì ở dưới đất/ Mây không bay, mây không là mây/ Cỏ không mọc, cỏ không là cỏ/ Chẳng cao cũng chẳng thấp/ Mây trắng và cỏ xanh...”. Rõ ràng, chất khái quát đã được đẩy lên một tầm nấc đáng kể.

Ngoài “bước chuyển” trên, Nguyễn Vĩnh Bảo còn là người nhạy bén. Anh luôn có ý thức “nạp” cảm xúc, “nạp” trải nghiệm, theo đòi hỏi tự thân mà người làm thơ nào cũng thấy cần phải có. Anh cùng lúc vừa hướng ra ngoài xã hội, vừa hướng vào trong bản thân mình, mà viết. Một vệt bài viết về dịch COVID-19 đã minh chứng và được ghi nhận cái một phần và cái toàn phần của ý thức đó. Có thể kể tên: “Mất - còn”, “Đâu đâu cũng covid”, “Giữa hai lần khẩu trang”, “Ngay trên Tổ quốc mình”, “Thời covid”, “Tiêm vắc xin”, “Thích nghi”.

Anh nhận ra “những mong manh mất - còn” của đại dịch, cái nguy hiểm của “Cuộc chiến tranh vô hình/ Không bom rơi đạn lạc/ Kẻ thù không lộ mặt/ Bao nguy cơ tiềm tàng”, cái bi kịch của “Người chết không đám tang”. Sau khi “Ta nghĩ ta: Nạn nhân/ Người nghĩ ta thủ phạm” và ngược lại, trong khi “thời covid chỉ chừa hai con mắt”, “phải phòng ngừa cả hơi thở của nhau” thì con người ta “vẫn phải sống, vẫn phải đi”... Nhà thơ đã thấm sự “bình thường mới” và đem cái sự “bình thường mới” ấy vào thơ: “Thói quen mới trong trật tự mới/ Thói quen mới trong bình thường mới/ Bình thường mới theo ta đi mãi/ Sống cũng có nghĩa là chấp nhận thích nghi” (“Thích nghi”).

Song hành với vệt thơ trên, Nguyễn Vĩnh Bảo còn có một vệt thơ nữa. Ấy là vệt thơ khai thác chất liệu lịch sử, được truyền cảm hứng từ lịch sử, nhưng được soi chiếu dưới con mắt của người hiện đại. Đó là tình yêu của Thôi Hiệu đắm đuối, chân thành, có trước có sau: “Đào vẫn đào năm ngoái/ Còn người năm ngoái đâu?”. Đó là Trang Chu luôn thấm đẫm tinh thần: “Từ đời đến đạo, xa xôi lắm/ Nào biết có ai để một ngày”. Đó là Nguyễn Du tạo ra những trống canh hay làm đầy những trống canh để thao thức về thân phận con người: “Việc đạo việc đời muôn thuở sóng đôi/ Mặn như máu và trong như nước mắt/ Đã đi qua muôn vàn được mất/ Để lại những trang Kiều đầy ắp những trống canh”.

Đọc “Đất trời từng giấc chiêm bao”, ta bắt gặp một Nguyễn Vĩnh Bảo bản lĩnh: “Như tôi vẫn là tôi như nhất/ Ở chính nơi tôi mãi mãi thuộc về”. Với Nguyễn Vĩnh Bảo, “nơi mãi mãi thuộc về ấy” là mẹ, là quê hương, là tình yêu mà anh luôn hướng trong thương cảm và biết ơn: “Cả đời thất lạc mùa xuân/ Con thương mẹ lắm ngàn lần... mẹ ơi!” ("Mẹ tôi").

Và anh cũng nhận ra rằng, dù không tìm được chim trên đỉnh núi, cá dưới đáy biển, mặt trời trong đêm, vầng trăng trong ngày, nhưng người mà anh yêu thật gần gũi, thân quen và luôn tươi mới, như không bắt đầu và không kết thúc.

Có lúc anh muốn “ồ” lên trong một liên tưởng độc đáo: "Không ngờ em như chiếc đồng hồ nhích từng bước kim giây/ Vẽ bao nhiêu vòng tròn ngày, vòng tròn đêm... mải miết/ Em ở ngay trước mặt/ Anh chẳng bao giờ phải tìm kiếm đâu xa”.