Trà Thái Nguyên - Hành trình khát vọng xanh

Những ngày này, Nhân dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên đang hướng về Lễ hội “Thái Nguyên - Hương sắc danh trà” - điểm nhấn văn hóa, du lịch quan trọng nhằm tôn vinh cây chè, sản phẩm trà và quảng bá hình ảnh quê hương đến đông đảo du khách trong nước, quốc tế. Cuốn sách "Trà Thái Nguyên - Hành trình khát vọng xanh" của TS. Trịnh Việt Hùng, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Lào Cai, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Thái Nguyên ra mắt bạn đọc càng thêm ý nghĩa. Cuốn sách là kết quả của quá trình nghiên cứu công phu, trải nghiệm thực tiễn và sự gắn bó bền bỉ của tác giả với cây chè, với đất và người Thái Nguyên.

Với tư cách là một nhà khoa học, là người từng giữ trọng trách Bí thư Tỉnh ủy Thái Nguyên, TS. Trịnh Việt Hùng mang đến góc nhìn toàn diện, kết hợp giữa chiều sâu văn hóa, lịch sử với tư duy quản lý, định hướng phát triển bền vững ngành chè. Cuốn sách là tác phẩm tâm huyết của một người gắn bó lâu năm với cây chè, với đất và người Thái Nguyên, của một nhà quản lý tận tâm, có trách nhiệm trong việc phát triển ngành chè địa phương. Đồng thời, thể hiện rõ sự trân trọng và niềm tin của tác giả vào hành trình “khát vọng xanh” của Trà Thái Nguyên trong hiện tại và tương lai.

Cuốn sách "Trà Thái Nguyên - Hành trình khát vọng xanh" không chỉ là một ấn phẩm nghiên cứu, mà còn là thông điệp giàu ý nghĩa về giá trị của cây chè - biểu tượng văn hóa, sinh kế và niềm tự hào của vùng đất trung du Thái Nguyên.

Sách do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự Thật phát hành tháng 11-2025

Ấn phẩm Văn nghệ Thái Nguyên trân trọng giới thiệu đến bạn đọc bài viết về cuốn sách với tiêu đề: “MỘT TÂM HỒN, MỘT KHÁT VỌNG, MỘT HƯỚNG ĐI CHO TRÀ THÁI NGUYÊN” của PGS.TS. Nhà văn NGUYỄN THẾ KỶ(*)

Một tâm hồn, một khát vọng, một hướng đi cho trà thái nguyên

Tôi có may mắn được đọc bản thảo cuốn sách Trà Thái Nguyên - Hành trình khát vọng xanh của tác giả Trịnh Việt Hùng trước khi Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản, phát hành. Được đọc sách thường xuyên, kể cả ở dạng bản thảo, với tôi, là công việc, là niềm vui, cả sự học hỏi của mình ở đó. Vì sách là kho tàng tri thức quý giá của dân tộc, của nhân loại, sách là bạn tâm giao, cũng là người thầy ân cần và gần gũi. Điều này, chắc nhiều người cùng nghĩ như vậy.

Việc tiếp cận bản thảo cuốn sách Trà Thái Nguyên - Hành trình khát vọng xanh còn có một cơ duyên khác, đó là do tôi và một số nhà văn, nhà báo được mời vào Hội đồng Chung khảo cuộc thi viết “Trăm năm Đệ Nhất danh trà” do tỉnh Thái Nguyên tổ chức. Bao cảm xúc, ký ức, lòng yêu quý đất và người Thái Nguyên, Trà Thái Nguyên được dịp khơi dậy.

Cuốn sách Trà Thái Nguyên - Hành trình khát vọng xanh có khuôn khổ và dung lượng hợp trong thời đại vừa "bùng nổ" thông tin, vừa phải “dồn nén” thông tin để bạn đọc lựa chọn, tiếp nhận những thông tin, tri thức, cảm xúc bổ ích cho mình từ người viết. Và người viết cuốn sách này là một Tiến sĩ được đào tạo chuyên sâu về nông nghiệp, tài nguyên, môi trường và quản trị kinh doanh - ông Trịnh Việt Hùng, Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Bí thư Tỉnh ủy Lào Cai. Ông Trịnh Việt Hùng không sinh ra ở Thái Nguyên nhưng có rất nhiều năm gắn bó với mảnh đất này. Ông từng là Bí thư Huyện ủy Đồng Hỷ; tiếp đó là Phó Chủ tịch Thường trực rồi Phó Bí thư, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên và sau đó là Bí thư Tỉnh ủy Thái Nguyên.

Tôi tin rằng, sau khi đọc cuốn sách này, người đọc sẽ nhớ và có ấn tượng nhiều hơn, sâu sắc hơn với tác giả Trịnh Việt Hùng - một nhà lãnh đạo, quản lý có tâm hồn lãng mạn trên nền tảng khoa học và hiện thực. Ở chương I cuốn sách với tiêu đề "Đời chè và phẩm trà - Từ Việt Nam đến thế giới”, tác giả đưa người đọc du ký với những thông tin thi vị, giàu xúc cảm thẩm mỹ: Nguồn gốc và hành trình từ cây chè đến sản phẩm trà của thế giới (Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Anh quốc) và của Việt Nam (Lâm Đồng, Lào Cai, Sơn La, Phú Thọ, Tuyên Quang, đặc biệt là Thái Nguyên). Tác giả có những nhận xét thật tinh tế và sâu sắc: “Cây chè là sinh thể nông nghiệp, nhưng trà là sản phẩm văn hóa. Từ Trung Hoa cổ đại đến Anh quốc hiện đại, từ phòng trà Nhật Bản đến bàn trà người Việt, hành trinh từ cây chè đến sản phẩm trà chính là hành trình của bản sắc, của kết nối, của tiếp biến, gắn với chiều sâu lịch sử nhân loại” (trang 24).

Về cây chè Việt Nam, cây chè Thái Nguyên, tác giả Trịnh Việt Hùng viết: “Mỗi búp chè là một kết tinh của đất nước, khí hậu, bàn tay và nếp sống. Hiểu về cây chè Việt Nam là hiểu về một phần bản sắc dân tộc, nơi nông thôn, nông nghiệp, văn hóa và con người hòa quyện trong một thức uống tưởng chừng bình dị nhưng lại thẳm sâu giá trị” (trang 28). Tác giả tìm hiểu, khẳng định sức sống mãnh liệt của cây chè, giống loài và sự đa dạng quyết định hương vị; thổ nhưỡng, nền đất nuôi dưỡng chất trà, khí hậu - hơi thở núi đồi hòa vào búp lá; từ chế biến thủ công đến tinh chế sản phẩm…

Tác giả viết: “Người trồng chè giỏi không chỉ là người biết chăm bón cây chè, biết hái và chế biến chè, mà trước hết phải là người biết cách chọn giống, hiểu đất, lắng nghe mưa nắng, gió sương. Đặc tính của chè nằm ở búp lá, nhưng linh hồn của chè nằm trong đất" (trang 38). Những trang viết về quá trình từ sản xuất thủ công đến tinh chế chè: chè - nghề thủ công sống bằng cảm nhận, tinh chế và kiểm soát chất lượng... đến các loại trà, thực hành uống trà, thẩm trà, lan tỏa giá trị trà.

Phải là một nhà nghiên cứu, nhà quản trị, một người yêu trà, rất biết thưởng trà, mới có thể viết được những câu hàm chứa cả khoa học, văn hóa và triết lý nhân sinh: “Cách người ta uống trà chính là cách người ta sống, thong thả hay vội vã, sâu sắc hay đơn giản, hướng nội hay hướng ngoại. Trà không ép ai sống giống ai, nhưng luôn âm thầm phản chiếu tâm thế bên trong người nâng chén” (trang 56).

Ở chương II, tác giả Trịnh Việt Hùng lý giải vì đầu mà có những thành ngữ dân gian, như: "Địa linh sinh trà - Thái Nguyên danh tỏa". Đó là những vùng đất chè nổi tiếng, nơi có những cây chè cổ, những đồi chè trung du xanh mướt, những con người có công di thực giống chè quý từ Phú Thọ về Tân Cương rồi tiếp tục nhân rộng, tạo nên những vùng chè nổi danh trong và ngoài nước. “Từ Tân Cương trứ danh đến La Bằng sâu lắng, từ Trại Cài cần mẫn đến Khe Cốc tính khôi hay Bằng Phúc thượng nguồn, mỗi vùng chè của Thái Nguyên đều góp phần tạo nên một bản đồ danh trà vừa phong phú, vừa đặc sắc. Mỗi vùng là một dáng đất, một nết người, một cung bậc của nghề chè, phản ánh sự gần bó sâu sắc giữa thiên nhiên, lao động và văn hóa. Chính sự đa dạng, đặc sắc ấy đã làm nên bản sắc và sức sống nội tại bền vững cho Trà Thái Nguyên hôm nay, cũng như hưởng đến hành trình khát vọng xanh" (trang 106).. ).

Tác giả tiếp tục câu chuyện về Trà Thái Nguyên, từ nương chè đến búp trà, con đường ra thị trường, hướng đi cho tương lai với các quyết sách của tỉnh: “Chính sách với ngành chè không thể chỉ là những con số trong văn bản, mà phải là những bước đi vững chãi trong cuộc sống, đủ sức nâng đỡ hành trình bền bỉ của người làm nghề. Nếu người nông dân là bàn tay, là gốc rễ thì chính sách là bờ vai để người làm trà có thể tựa vào và đứng vững giữa biến động, vươn xa bằng chính sức mình với khát vọng được chấp cánh” (trang 134).

Chương III - “Tôi với trà, trà trong tôi: Tình yêu và Khát vọng vươn tầm” là những dòng tự sự, là câu chuyện của chính tác giả về quãng đời lưu giữ nhiều kỷ niệm với đất và người Thái Nguyên - quê hương thứ hai.

Học đại học chuyên ngành quản lý đất đai, rồi học tập, nghiên cứu bậc thạc sĩ và tiến sĩ về nông nghiệp, về quản trị kinh doanh, đặc biệt là sau nhiều năm tháng gắn bó với đất chè, cây chè, ngành chè từ Tân Cương đến Trại Cài, La Bằng, Khe Cốc, Bằng Phúc..., tác giả Trịnh Việt Hùng đã biến khát vọng phát triển ngành chè của mình, của người dân ở quê hương thứ hai thành những mô hình, kết quả, bài học sinh động và thuyết phục.

Đó là sự am hiểu cặn kẽ về nết đất - nguồn lực tiên quyết; cao hơn nữa là sự thấu hiểu nết người, là tầm tư duy và định hướng chiến lược của nguồn nhân lực cốt cán, tạo lập lực lượng lao động yêu nghề, thạo nghiệp; là sự coi trọng dành cho những nghệ nhân trà tài hoa cùng như các doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân tâm huyết với ngành chè; là tư duy phát triển hệ sinh thái đào tạo, liên kết. “Búp chè ngon, đậm vị cần kết tụ đủ đất, nước, mưa, nắng, gió, sương. Ngành trà mạnh cần tập hợp được những con người có trí tuệ, kiến thức, kỹ năng và chiều sâu văn hóa. Để giữ gìn nghề chè và nâng tầm ngành trà, không thể chỉ dựa vào kinh nghiệm truyền thống, mà còn cần những lớp người được trang bị bài bản, thạo việc, hiểu nghề, đượm tinh thần văn hóa”.

Như vậy Trà Thái Nguyên mới có nền tảng vững chắc cho tương lai phát triển bền vững và tự tin vươn mình hội nhập quốc tế (trang 166). Tiến sĩ Trịnh Việt Hùng cho rằng, phải coi công nghệ là chìa khóa, trong đó, công nghệ sinh học là nền tảng cho canh tác bền vững; phải đổi mới, nâng cao công nghệ chế biến, từ thủ công tinh xảo đến dây chuyền thông minh, hiện đại; phải chuyển đổi mạnh mẽ sang công nghệ số bằng chiến lược đúng tầm; phải coi trọng công nghệ truyền thông, đưa Trà Thái Nguyên tiến xa, tiến vững chắc ra thế giới bằng thương hiệu đủ uy tín, bằng văn hóa vùng đất, coi văn hóa là giá trị gia tăng bền vững; mỗi người dân phải là một đại sứ thương hiệu - văn hóa của Trà Thái Nguyên.

Phải định vị tương lai xanh, từ không gian sinh thái, hạ tầng đến làng trà, phố trà... Ước mơ “cây tỷ đô” không còn là mơ ước xa xôi, càng không phải là hão huyền. “Hạ tầng mở ra đường lối, phố trà đánh thức bản sắc, và “cây tỷ đô” thắp sáng khát vọng. Đó là hành trình triệu triệu lá trà nhỏ bé hóa thành giá trị lớn, giá trị gia tăng, để Thái Nguyên không chỉ được định vị trên bản đồ kinh tế - văn hóa trong nước và quốc tế mà còn lan tỏa, lắng đọng trong câu chuyện kể, những trải nghiệm thú vị, những món quà khó quên, những ấn tượng, tình yêu, nỗi nhớ của bạn bè trong nước và thế giới” (trang 202).

Đọc xong cuốn sách Trà Thái Nguyên - Hành trình khát vọng xanh có cảm giác như vừa uống xong tách Trà Thái Nguyên ấm nóng với màu nước xanh vàng, sóng sánh, vị trà đậm đà, lắng đọng rồi lan tỏa đến từng tế bào và hương thơm của trà vẫn vít trong làn gió nhẹ miền trung du thơ mộng. Với cảm nhận như vậy, tôi mạnh dạn mời quý vị và các bạn đến với Thái Nguyên, Trà Thái Nguyên, khát vọng vươn lên của Thái Nguyên qua cuốn sách lý thú này.

(*) Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, nguyên Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam; Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương).