Cán bộ, chiến sĩ lực lượng trinh sát-quân báo ở Bộ CHQS tỉnh Thái Nguyên ai cũng yêu mến và quý trọng đồng chí trung tá Cù Tiến Lành-Trưởng ban Trinh sát-Quân báo bởi anh không chỉ là “người thủ lĩnh kỳ cựu” có dư 30 năm chiến đấu, công tác trong ngành mà còn là một người thương binh giàu nghị lực, tận tụy với công việc.
Với thân hình cao lớn, hoạt bát, nhanh nhẹn, kết thúc chương trình huấn luyện tân binh anh được chọn ngay vào đơn vị trinh sát. Đang háo hức chuẩn bị ra mặt trận thì chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử đã toàn thắng. Sau đó ít lâu, tháng 3-1976 anh cùng đồng đội nhận lệnh hành quân lên biên giới phía Bắc, trong đội hình Đại đội 20, Trung đoàn N67, Sư đoàn B22, Quân đoàn H6. Hơn 10 năm xây dựng và trực tiếp tham gia các trận chiến đấu bảo vệ biên giới tại các tỉnh Cao Bằng, Hà Giang, trải qua các cương vị: Tiểu đội trưởng, trung đội trưởng, Đại đội trưởng, Trợ lý trinh sát Trung đoàn, Trưởng ban trinh sát Sư đoàn…
Dù ở cương vị nào, anh cũng đều phấn đấu hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, cùng đơn vị lập nhiều thành tích xuất sắc. Những chiến công và một phần xương máu để lại trong các trận chiến đấu ấy của anh đã được Quân đội, Nhà nước ghi nhận và trao tặng 2 Huân chương chiến công hạng Nhất, hạng Nhì và 1 Huân chương Quân kỳ quyết thắng.
Đến năm 1987, do vết thương tái phát, sức khỏe của anh giảm sút nhiều, hậu phương gia đình lại thường xuyên gặp khó khăn, tổ chức quyết định điều anh về phía sau công tác tại Bộ CHQS tỉnh Bắc Thái (nay là tỉnh Thái Nguyên). Tuy ở phía sau nhưng yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng-quân sự địa phương nói chung, nhiệm vụ công tác trinh sát-quân báo nói riêng đòi hỏi ngày càng cao, tính chuẩn mực, chính quy trong công tác xây dựng lực lượng, cũng như đối tượng và tính chất phức tạp, nhạy cảm của tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội đã đặt ra cho ngành của anh những yêu cầu mới. Trong khi đó, các điều kiện bảo đảm phục vụ cho công tác còn rất nhiều khó khăn.
Sau một thời gian trực tiếp cùng đồng đội khảo sát, nghiên cứu kỹ tình hình ở cơ sở, các anh đã đưa ra được những giải pháp tham mưu, đề xuất với Đảng ủy, thủ trưởng Bộ CHQS tỉnh và cấp ủy, chính quyền địa phương từng bước củng cố xây dựng lực lượng, đồng thời triển khai các nội dung, biện pháp hoạt động cụ thể, phù hợp với đặc điểm ở từng cơ sở. Quá trình thực hiện anh thường xuyên chỉ đạo cơ quan và tự mình lăn lộn xuống cơ sở để theo dõi, giúp đỡ tháo gỡ những khó khăn vướng mắc nảy sinh. Nhờ đó, đến nay mạng lưới trinh sát-quân báo từ tỉnh đến cơ sở đã được xây dựng, củng cố vững chắc cả về số lượng và chất lượng, đáo ứng với yêu cầu nhiệm vụ được giao, lực lượng trinh sát đặc nhiệm, lực lượng điệp báo và quân báo nhân dân được tổ chức chặt chẽ, thường xuyên huấn luyện thành thạo các biện pháp nghiệp vụ, có sức cơ động và khả năng ứng phó nhanh khi có tình huống xảy ra… Từ năm 1998 đến nay, Ban Trinh sát-Quân báo và đồng chí Trung tá Cù Tiến Lành liên tục được Bộ Tư lệnh Quân khu và Bộ CHQS tỉnh tặng bằng khen.
