Đền Đuổm (thuộc địa phận xã Động Đạt, Phú Lương) từ lâu đã có tiếng là địa linh. Nơi đây, không chỉ nổi tiếng bởi phong cảnh hùng vĩ, hữu tình, mà còn tự hào là nơi tưởng nhớ, tôn vinh người anh hùng dân tộc Dương Tự Minh.
Dương Tự Minh là người dân tộc Tày. Ông sinh ra ở vùng Quán Triều - phủ Phú Lương (bao gồm các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Kạn, Cao Bằng, Hà Giang và một phần Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Lạng Sơn hiện nay). Ông là thủ lĩnh giàu tài năng. Phụng sự dưới 3 triều đại nhà Lý: Lý Nhân Tông (1072-1128), Lý Thần Tông (1128-1138), Lý Anh Tông (1138-1175), ông chăm lo xây dựng phủ Phú Lương ngày càng phồn thịnh và có công lớn giữ yên bờ cõi phía Bắc Đại Việt. Dương Tự Minh được nhân dân khắp vùng biên cương yêu mến, triều đình tin cậy. Ông là danh nhân duy nhất trong lịch sử dân tộc hai lần được phong làm phò mã. Vào năm Đinh Mùi (1127), ông được vua Lý Nhân Tông gả con gái xinh đẹp là công chúa Diên Bình. Vào năm Giáp Tý (1144), Dương Tự Minh lại được vua Lý Anh Tông gả công chúa Thiều Dung.
Đền Đuổm nằm trên dãy Điểm Sơn, dãy núi tận cùng của vòng đá vôi sông Gâm. Tục truyền, Đền được xây dựng năm 1180, thờ thánh Đuổm Dương Tự Minh. Đền Đuổm gồm 3 ngôi đền, phía trên cùng sát vách núi đá là nơi thờ Mẫu- mẹ của Dương Tự Minh; đền Trung thờ Dương Tự Minh và phía dưới là Phủ Bà thờ hai phu nhân của ông. Lễ hội đền Đuổm được tổ chức vào ngày mùng 6,7,8 tết hàng năm để tưởng nhớ công ơn của vị anh hùng dân tộc, cầu mong vị thánh Đuổm ban cho một năm mới mọi sự tốt lành, mùa màng bội thu, no ấm.
Lễ hội đền Đuổm năm nay được khai mạc trang trọng vào sáng mùng 6 Tết (tức 12-2-2008). Đồng chí Trịnh Thị Cúc, Ủy viên BTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cùng lãnh đạo Sở Văn hóa- Thông tin và lãnh đạo huyện Phú Lương đã thay mặt nhân dân trong tỉnh dâng hương tưởng nhớ tới người anh hùng Dương Tự Minh; cầu cho năm mới được ấm no, hạnh phúc.
Đền Đuổm năm nay được đầu tư trên 700 triệu trùng tu và nâng cấp. Toàn bộ Đền các bậc thang dẫn lên đều đều được chỉnh sửa đảm bảo an toàn cho nhân dân đi lễ. Phía trước cửa đền, Ban tổ chức đã nâng cấp toàn bộ Thủy đình, sân Thủy đình và sân lễ hội đảm bảo phục vụ nhân dân đi hội với các trò chơi dân gian như: Kéo co, ném còn và giao lưu văn nghệ. Ban tổ chức cũng dành một phần đất rộng để trông xe tránh ùn tắc giao thông, đồng thời giúp nhân dân an tâm hơn khi đi lễ.
Một điểm mới góp phần không nhỏ trong việc tránh ùn tắc giao thông trước cửa Đền là tuyến đường từ T.P Thái Nguyên đi đền Đuổm đã có xe buýt. Chị Hoàng Thị Bình, phường Phan Đình Phùng (T.P Thái Nguyên) cho biết: Gia đình chị năm nào cũng đi lễ đền Đuổm nhưng năm nay chị thấy Lễ hội đền Đuổm là an toàn và trật tự nhất. Ban Tổ chức đã bố trí người hướng dẫn nhân dân lễ Đền nên hoạt động cúng lễ đã đi vào trật tự, không còn cảnh chen lấn, xô đẩy; các quầy hàng đã được đưa ra xa cổng Đền, tạo khung cảnh tôn nghiêm cho Đền. Lượng người ăn xin giảm hẳn, cảnh tắc đường hàng giờ đồng hồ như những năm trước cũng không còn...
Được biết, HTX Công nghiệp và Vận tải Chiến Công xin đóng góp trên 1 tỷ đồng cùng với Ban quản lý Đền Đuổm nâng cấp Phủ Bà và xây dựng một Nhà trưng bày trong khu vực di tích. Đây thực sự là niềm vui chung của mỗi người khi đến với lễ hội Đền Đuổm.
