Chính sách tiền tệ bất cập, lúng túng trong điều hành, dự báo yếu kém, thiếu phối hợp giữa các bộ ngành, đầu tư công kém hiệu quả… đang được xem là những nguyên nhân chính gây lạm phát hiện nay. Nhưng một lý do cũng quan trọng không kém lại đang bị xem nhẹ là tâm lý hoang mang thái quá của đông đảo công chúng, góp phần tạo nên những cơn sốt đã, đang và có thể làm cho lạm phát trầm trọng hơn…
Những cơn sốt gần đây như vàng, gạo, USD, xi măng, sắp thép… kéo đám đông khách hàng đổ xô đi mua tích trữ do tin đồn khan hiếm giả tạo xảy ra liên tiếp là một cảnh báo đáng lo ngại cho nền kinh tế VN.
Mặc cho hàng loạt cảnh báo rủi ro và khả năng thua lỗ của Hội đồng Vàng thế giới, các công ty kinh doanh vàng và nhiều chuyên gia trong ngành này, hàng ngàn người vẫn chen lấn mua vàng từ Bắc vào Nam, dù có người chỉ mua 5 chỉ, 1 lượng khi vàng vượt quá 19,5 triệu/lượng. Chưa đầy 10 ngày sau, nhiều người lại vội vàng bán ra vì càng trữ càng lỗ, thậm chí nguy cơ nợ nần, trắng tay hiện rõ.
Sau đó không lâu, bỏ ngoài tai những khuyến cáo Việt Nam không những chẳng thiếu gạo mà còn dư để xuất khẩu, khả năng được mùa lớn sắp tới, giá lương thực thế giới đang giảm… gạo vẫn tăng vọt trung bình 10.000đ/kg, ngay cả ở những nơi được xem là vựa lúa của cả nước, chỉ vì hàng triệu người nghe tin đồn đổ xô mua gạo tại TP.HCM. Hai ngày sau, giá gạo về gần như cũ và nhiều gia đình đã dở khóc dở cười do trữ quá nhiều gạo giá cao.
Rồi mới đây, tỷ giá VND/USD có lúc đã xấp xỉ 18.000 đồng/USD phần lớn do cư dân ở hai TP văn minh nhất nước là Hà Nội, TP.HCM kéo nhau đi mua dù không ít người đã thấm bài học vàng, gạo.
Sau 3 cơn sốt trên nhiều người đã thua đơn thiệt kép không chỉ vì mất tiền do vàng, gạo, USD giảm mạnh sau khi họ tích trữ mà còn do giá nhiều mặt hàng “tát nưóc theo mưa” đẩy lạm phát tăng nhanh.
Hiện nay giá gạo đã giảm nhiều nhưng so với trước ngày 27/4 (đỉnh cơn sốt) thì vẫn cao hơn 1000-3000 đồng tuỳ loại, dù năm nay ĐBSCL được mùa lớn.
Một trong ít nguyên nhân chính khiến chỉ số CPI tháng 5 tăng cao là do cơn sốt gạo. Hay giá USD đã hạ nhiệt nhưng sẽ làm nhiều người lo âu dù USD trên thế giới vẫn đang yếu đi so với nhiều đồng tiền mạnh khác.
Trong đợt USD tăng giá mạnh vừa qua, không ít người thấy sự bất hợp lý ở các điểm thu đổi ngoại tệ mua thấp bán cao và tăng từng giờ dù họ thấy hàng đoàn người đến chìa tiền giành giật USD nhưng vẫn lao vào mua!
Tâm lý quá tin vào tin đồn, thông tin hành lang và nhìn mọi việc nhiều xấu hơn tốt càng như “đổ dầu và lửa” trong các cơn sốt vừa qua.
Những cơn sốt nhẹ hơn trong 2 tháng qua như xăng, sắt thép, xi măng… ngoài yếu tố đầu cơ, làm giá thì tâm lý đám đông cũng góp phần lớn đẩy giá tăng nhanh. Xếp hàng đổ đầy bình xăng chỉ thêm được vài lít, mua trước vài tấn xi măng, sắp thép… tiết kiệm cao lắm được vài trăm ngàn. Nhưng ít người nghĩ rồi vài trăm ngàn ấy chẳng đáng là bao nếu so với số tiền bị giới đầu cơ “móc túi” sau đó phần lớn vì tâm lý chạy theo sốt của mình.
Trong cơn sốt, mọi thông tin đưọc “nhào nặn” khiến phần lớn nhà đầu tư (NĐT) đều có cảm giác TTCK như một mỏ vàng có thể khai thác vô tận, khi hạ nhiệt đây lại được xem như “lò đốt tiền” của bất cứ ai dù Chính phủ, UBCKNN và hầu hết thành phần tham gia vào thị trường này đã ra sức “cứu” hoặc tuyên bố “cứu”! Mọi nguyên nhân đã đưọc mổ xẻ, hàng loạt biện pháp đã được đưa ra nhưng nếu không có “phanh” biên độ thì chưa biết giá chứng khoán sẽ như thế nào.
Trong khi đó, lòng tin và tâm lý của NĐT là hai yếu tố quan trọng nhất có thể giúp TTCK VN hồi phục trở lại vẫn bị lung lay. Họ chưa tin vì nhìn vào mức độ xử phạt của UBCKNN với các công ty chứng khoán hàng đầu như SSI, Bảo Việt có nhân viên chèn lệnh, bán khống chứng khoán. Ngay cả hành vi thao túng chứng khoán cũng chỉ bị phạt 100 triệu, một quỹ đầu tư lớn âm thầm bán chứng khoán chẳng thèm thông báo cũng chỉ nộp phạt 20 triệu trong khi số lợi họ kiếm được có thể lên đến 12 tỷ (theo báo Sài Gòn Tiếp thị)…
Trước đây, đã từng có tuyên bố sẽ công bố chi tiết giao dịch của Tổng Công ty đầu tư vốn Nhà nước (SCIC) vào thời điểm thích hợp nhưng cho đến nay (gần 3 tháng từ ngày SCIC mua chứng khoán để “cứu” thị trường - PV) vẫn chưa đến “thời điểm thích hợp” ấy! Giao dịch chứng khoán thua lỗ rất bình thường nhưng nhiều DN vẫn cho rằng đây là “bí mật” và “nhạy cảm” dù lợi nhuận vẫn luôn được họ đem ra công bố như những “liều thuốc” tăng trưởng kỳ diệu.
Chứng khoán đang “sốt” do quá “lạnh” nhưng cần nhắc lại để cho thấy các cơn sốt do tâm lý vừa qua không hẳn do lỗi của đám đông nghe “tiếng gọi bầy đàn”. Nếu thông tin kịp thời, biện pháp thích hợp, công khai và đủ sức nặng cần thiết thì sẽ các cơn sốt sẽ không quá nóng. Đừng trách người dân cả tin gây sốt gạo khi mà ngay tại TP.HCM gạo không về kịp các siêu thị, điểm bán lẻ dù các tổng công ty lớn của Nhà nưóc nắm gạo và hệ thống phân phối trong tay.
Làm sao ngăn được người dân đổ xô mua vàng, USD dù các quan chức khẳng định không thiếu, rủi ro nhưng vàng nhảy múa có ngày cả chục lần và USD vẫn khó vay cũng như mua vào. Họ phải trữ xi măng, sắt thép vì cả tháng trời lên cơn sốt các đoàn kiểm tra mới vào cuộc “tiền hộ hậu ủng” để cuối cùng chẳng phát hiện ra được “bọn đầu cơ, làm giá” nào!
Sau kỳ họp Chính phủ ngày 2/6, Bộ Công Thương cho biết đang xây dựng văn bản xử lý các trường hợp đầu cơ, tuyên truyền tăng giá bất hợp lý để trục lợi. Nhưng có lẽ đó mới chỉ là “chống”, còn “phòng” để giảm thiểu các cơn sốt và Nhà nước, nhân dân đỡ thiệt hại thì vẫn cần những giải pháp mạnh, đa dạng cũng như làm nhiều hơn nói…
