Được công nhận là đô thị loại II từ năm 2002, đến nay bộ mặt T.P Thái Nguyên đã được cải thiện đáng kể nhưng thực tế vẫn chưa thực sự tương xứng với vị trí thành phố Trung tâm vùng Việt Bắc. Vấn đề đặt ra ở đây là công tác quy hoạch đô thị của Thành phố còn nhiều bất cập. Hơn thế, tình trạng vi phạm trật tự xây dựng, an toàn giao thông và mỹ quan đô thị còn diễn ra khá phổ biến.
Xin nêu một vài nét về thực trạng đô thị thành phố hiện nay. Hệ thống công trình phục vụ giao thông nội thị như: Điểm đỗ xe, hệ thống cung cấp nhiên liệu, sửa chữa, bảo dưỡng, đăng kiểm... cho đến giờ vẫn chưa hoàn chỉnh. Nói cách khác, Thành phố chưa hoàn thiện được hệ thống giao thông công cộng đô thị hiện đại, văn minh, đáp ứng nhu cầu phát triển mạnh mẽ của xã hội. Những năm qua hệ thống thoát nước của Thành phố hoạt động chưa mấy hiệu quả, khi mưa lớn, nhiều điểm trong nội thị bị ngập úng, gây ách tắc giao thông, nhất là khu vực phường Túc Duyên, Quang Vinh, Quan Triều và ngay cả trên các tuyến đường trung tâm thành phố như đường Hoàng Văn Thụ, đường Lương Ngọc Quyến.
Theo cơ quan quản lý đô thị Thành phố, nguyên nhân chính gây úng ngập, ngoài sai sót trong quy hoạch, thiết kế ban đầu còn do các tuyến mương lớn có bề mặt từ 3-5m thoát nước khu trung tâm bị nhà dân lấn chiếm gây cản trở dòng chảy. Ngoài ra, một số cống, rãnh dọc các tuyến giao thông thi công kém chất lượng, nhiều đoạn đã bị hở bề mặt, tạo thành các khe lớn, khi có mưa, đất, cát, rác thải từ các công trình dân dụng trôi xuống gây ứ đọng. Hơn thế, hàng loạt dự án từ lát vỉa hè, lắp đặt cáp quang, điện chiếu sáng và nhiều dự án giao thông khác đồng loạt thực hiện kéo dài đã làm đất đá trôi xuống cống, thậm chí còn làm tê liệt một số nhánh cống. Mặt khác do tốc độ xây dựng nhà ở của nhân dân lớn, lại không theo thiết kế, quy hoạch đã ngăn các dòng chảy tự nhiên (nhiều ao, hồ đã bị san lấp làm nhà ở), thu hẹp hệ thống thoát nước trong các khu dân cư làm nước tràn ra lòng đường. Toàn Thành phố hiện nay có khoảng 50km đường giao thông nội thị nhưng mới chỉ có khoảng 60% có hệ thống cống thoát nước đảm bảo. Hiện nay, nước thải sinh hoạt của người dân đang gây ô nhiễm không nhỏ cho môi trường Thành phố. Theo thống kê chưa đầy đủ, chỉ có khoảng 50% hộ dân trong thành phố xử lý nước thải bằng bể tự hoại, còn lại xả thẳng ra sông suối, ao hồ. Chất thải rắn sinh hoạt cũng mới chỉ thu gom và chôn lấp được 40% số lượng.
Tình trạng bố trí nhà ở khu dân cư hiện nay còn rất lộn xộn, thiết kế xây dựng không đồng bộ làm mất mỹ quan đô thị. Khi trao đổi với chúng tôi, không ít người dân Thành phố thể hiện chính kiến của mình về vấn đề quy hoạch đô thị. Ông Nguyễn Văn Thắng, trú tại phường Quang Vinh tâm sự: Người dân bây giờ thường có ý thích "chơi trội". Khi xây nhà ở, người làm sau bao giờ cũng muốn nhỉnh hơn người làm trước, nên có hiện tượng trong cùng một dãy có nhà cao nhà thấp, mái thò, mái thụt, vỉa hè mấp mô, màu sơn đậm nhạt khác nhau trông rối cả mắt. Ông Trịnh Đình Lục, phường Đồng Quang cũng có chung suy nghĩ: Nhiều gia đình không biết học đâu các kiểu kiến trúc lạ mắt, nhà thì trang trí như một ngôi chùa, nhà lại tựa như gác chuông nhà thờ, người xây nhà bẹt, người xây vút hình chóp, màu mè, vôi ve mất hết mỹ quan đô thị. Nếu không có sự chấn chỉnh trong quy hoạch, cứ đà này đô thị Thái Nguyên sẽ phát triển như thế nào?
Bộ mặt đô thị T.P Thái Nguyên chưa tương xứng với tầm một đô thị loại II phần lớn là do công tác quy hoạch. Từ năm 1996 đến nay, Thành phố đã và đang thực hiện trên 20 đồ án quy hoạch chi tiết các khu chức năng, nhưng đến nay số lượng và chất lượng quy hoạch chi tiết của các phường, xã và khu dân cư tập trung còn nhiều hạn chế. Theo Hồ sơ trình duyệt điều chỉnh quy hoạch chung T.P Thái Nguyên đến năm 2020 của Bộ Xây dựng thì cần điều chỉnh như sau: Đầu tư thêm Công viên cây xanh và khu vui chơi giải trí dọc bờ sông Cầu từ Gia Bẩy đến đường Bến Oánh; mở rộng khu nhà ở đô thị về phía Nam Thành phố; phát triển không gian kiến trúc quy hoạch về hướng Đông hồ Núi Cốc; mạng lưới hạ tầng kỹ thuật đô thị mở rộng về phía Tây Bắc. Hiện nay, trong quy hoạch các khu dân cư nội thị theo chúng tôi cần giảm mật độ xây dựng ở các khu phố quá đông dân, nâng cao tầng xây dựng cho các khu vực thích hợp. Trong khu trung tâm Thành phố và các phường, tại các ngã tư, đảo tròn và các nút giao thông cần bố trí các công trình kiến trúc tiêu biểu, đẹp mắt. Đó là những công trình bề thế, cao tầng, tạo không gian kiến trúc, tiết kiệm đất xây dựng. Từ chiều cao của các khu trung tâm, công trình xây dựng sẽ thấp dần xuống các khu dân cư, xây dựng các nhà vườn để đảm bảo cảnh quan thiên nhiên. Về giao thông nội thị, cần thiết kế loại đường chính cấp 1, cấp 2 với chỉ giới từ 41-66m; các đường liên khu vực thiết kế loại đường chính cấp 2, cấp 3 với chỉ giới từ 22,5-36m. Đối với các khu xây dựng mới sẽ dùng hệ thống thoát nước mưa và nước bẩn riêng, không chung như trước.
T.P Thái Nguyên không chỉ là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của tỉnh mà còn được xác định là của cả vùng Việt Bắc. Do vậy, quy hoạch đô thị thành phố là một vấn đề lớn không thể xem nhẹ.
