Những năm trước, tình trạng sinh con thứ ba ở xã Vạn Phái (Phổ Yên) đứng nhất trong huyện, nhưng vài năm trở lại đây, do cố gắng, nỗ lực của đội ngũ cộng tác viên dân số, tình trạng này đã giảm hẳn. Năm 2009, cả xã có 10 trường hợp sinh con thứ ba, năm 2010 còn 8 trường hợp, năm 2011 còn 6 trường hợp.
Theo chân chị Nguyễn Thị Xuyên, cộng tác viên dân số xóm Nông Vụ 1, xã Vạn Phái chúng tôi đến gia đình chị Nguyễn Thị Thắm (đang mang thai được 7 tháng). Hôm nay, chị Xuyên đến để nhắc nhở chị Thắm thường xuyên đến cơ sở y tế khám thai định kỳ và tiêm phòng đầy đủ vắc xin cho trẻ sau khi sinh. Chị Thắm bảo: Tôi đã có một con nên sau lần sinh này tôi sẽ thực hiện kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ) để có điều kiện nuôi dạy các con. Ở nông thôn, đất đai ít nếu đẻ nhiều không có tiền để nuôi con cái đến nơi đến chốn là cha mẹ có lỗi.
Xóm Nông Vụ 1 có 80 hộ dân thì có tới 32 cặp sinh con một bề. Bên cạnh việc tuyên truyền thường xuyên cho phụ nữ có chồng thực hiện KHHGĐ thì những cặp sinh con một bề là đối tượng mà các công tác viên dân số ở đây quan tâm tuyên truyền nhiều hơn. Bởi tư tưởng trọng nam khinh nữ, mong muốn "có nếp có tẻ" vẫn hiện hữu trong suy nghĩ của người dân. Các buổi họp xóm, họp phụ nữ, hay ngoài cánh đồng… là lúc mà cộng tác viên dân số tranh thủ trò chuyện với chị em về thực hiện KHHGĐ, đến nay, tỷ lệ phụ nữ có chồng áp dụng các biện pháp tránh thai hiện đại của xóm đạt gần 80%; đã 4 năm nay không có trường hợp sinh con thứ ba trở lên…
Chị Nguyễn Thị Liên, cộng tác viên dân số kiêm y tế thôn bản xóm Tân Cương đã có hơn 10 năm làm công tác này lại cho rằng, công tác tuyên truyền vận động để người dân hiểu và thực hiện công tác dân số - KHHGĐ là rất quan trọng, bởi khi nhận thức thay đổi thì hành động sẽ thay đổi. Như trường hợp chị Nguyễn Thị Luận đã sinh hai con gái rất muốn sinh con trai để có người nối dõi nhưng bố chồng chị là đảng viên, lại được cộng tác viên dân số vận động, giải thích, nên chị Luận quyết định không đẻ nữa. Chị Liên cho biết: Đã 7 năm nay xóm không có người sinh con thứ ba, 12 cặp vợ chồng sinh con một bề được chúng tôi thường xuyên nhắc nhở, tuyên truyền thực hiện kế hoạch hóa gia đình. 100% phụ nữ của xóm tham gia chiến dịch CSSKSS/KHHGĐ do xã tổ chức 2 lần/năm. Xóm 2 lần được Chi cục Dân số - KHHGĐ (Sở Y tế) khen thưởng cộng đồng về thực hiện tốt công tác dân số - KHHGĐ…
Không chỉ ở Nông Vụ 1, Tân Cương mà 19 xóm còn lại của xã Vạn Phái đều thực hiện khá tốt công tác dân số - KHHGĐ. Ông Lê Văn Dần, Chủ tịch UBND xã cho biết: Mỗi lần đi họp ở huyện bị nhắc nhở vì xã có nhiều trường hợp sinh con thứ ba chúng tôi rất xấu hổ và quyết tâm hạn chế tình trạng này. Xã thành lập Ban dân số - KHHGĐ gồm 13 người do Chủ tịch UBND xã làm Trưởng ban, phân công mỗi thành viên phụ trách 1-2 xóm. Mỗi tháng, Trưởng ban dự giao ban với cán bộ chuyên trách và cộng tác viên dân số ở 21 xóm để nghe các cộng tác viên báo cáo: số sinh trong tháng, số sinh đến tháng giao ban, số trẻ nam - nữ, con thứ ba, phụ nữ mang thai… Để kịp thời chấn chỉnh ngăn chặn vi phạm.
Ngoài ra, trong các hoạt động của xã, chúng tôi chỉ đạo lồng ghép chương trình tuyên truyền về dân số - KHHGĐ thông qua các tiểu phẩm, ca khúc hướng về nội dung dân số. Gắn kết các đoàn thể cùng tuyên truyền thực hiện tốt công tác dân số - KHHGĐ, dần xóa bỏ tập tục trọng nam khinh nữ của người dân. Đến nay, tình trạng sinh con thứ ba đã giảm; tỷ lệ phụ nữ có chồng áp dụng các biện pháp tránh thai hiện đại đạt trên 70%; tỷ suất sinh thô giảm dưới 20 phần nghìn; chỉ tiêu thực hiện KHHGĐ thông qua 2 đợt chiến dịch đều đạt và vượt kế hoạch đề ra…