Tội phạm tham nhũng chưa có dấu hiệu giảm

Số lượng vụ án, vụ việc về tham nhũng được phát hiện và điều tra chưa tương xứng với thực tế xảy ra.

Số vụ được khởi tố điều tra, truy tố tăng

Báo cáo về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2012 được trình bày trước Quốc hội sáng 22/10 cho biết, qua hoạt động thanh tra, các cơ quan thanh tra nhà nước đã phát hiện 49 vụ, 67 người có hành vi liên quan đến tham nhũng với giá trị tài sản là 132,7 tỷ đồng và đã kiến nghị xử lý nghiêm minh về hành chính và hình sự tuỳ theo mức độ vi phạm và đúng quy định của pháp luật.

Lực lượng cảnh sát điều tra tội phạm đã thụ lý 337 vụ án, 823 bị can về các tội danh tham nhũng, trong đó khởi tố mới 222 vụ, 469 bị can (so với cùng kỳ năm trước tăng 80 vụ và 224 bị can); kết luận điều tra 197 vụ, 521 bị can. Hiện đang điều tra 137 vụ, 295 bị can. Số tiền đã thu hồi nộp ngân sách nhà nước là trên 410 tỷ đồng.

Cơ quan điều tra trong Quân đội đã khởi tố 16 vụ, 46 bị can về các tội danh tham nhũng; thu hồi 163 triệu đồng. Cục Điều tra thuộc Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã khởi tố 18 vụ, 20 bị can về các tội danh tham nhũng, đồng thời có 19 kiến nghị về xử lý và phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động tư pháp.

Viện kiểm sát các cấp đã truy tố 244 vụ, 601 bị can về tham nhũng (tăng 50 vụ, 192 bị can so với cùng kỳ năm 2011). Tòa án các cấp đã xét xử sơ thẩm 167 vụ, 338 bị cáo về các tội danh tham nhũng, trong đó tỷ lệ tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng chiếm 44,1% (năm 2011 tỷ lệ này là 31,7%).

Nhìn chung, công tác phòng, chống tội phạm tham nhũng đã đạt được  kết quả tích cực. Số vụ tham nhũng được khởi tố điều tra, truy tố đều tăng hơn so với năm 2011, song tình hình tội phạm tham nhũng chưa có dấu hiệu giảm, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng, tài chính, xây dựng cơ bản, quản lý đất đai và ở một số tập đoàn, tổng công ty nhà nước. Số lượng vụ án, vụ việc về tham nhũng được phát hiện và điều tra chưa tương xứng với thực tế tham nhũng xảy ra.

Việc điều tra, giải quyết các vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp gặp khó khăn, thời gian điều tra phải kéo dài, phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung, một số vụ án chưa giải quyết dứt điểm phải tạm đình chỉ điều tra do bị can bỏ trốn hoặc phải kéo dài do chờ kết quả giám định thiệt hại...

Chỉ rõ những hạn chế, yếu kém

Tuy đạt được kết quả tích cực nhưng nhìn chung công tác phòng chống tham nhũng chưa đạt yêu cầu và mục tiêu đề ra là ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tham nhũng. Tham nhũng vẫn diễn ra nghiêm trọng, với những biểu hiện tinh vi, phức tạp, diễn ra ở nhiều lĩnh vực, nhiều cấp, nhiều ngành, gây bức xúc, bất bình trong xã hội; tiếp tục là thách thức lớn đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước.

Báo cáo chỉ rõ, một số văn bản, đề án quan trọng chưa được ban hành kịp thời (như Nghị định về trách nhiệm giải trình của cán bộ, công chức, viên chức; Đề án kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn...). Một số quy định đã bộc lộ hạn chế, vướng mắc nhưng chậm được sửa đổi, bổ sung (như chuyển đổi vị trí công tác, xử lý trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng...).

Một số nơi, công tác tuyên truyền, giáo dục về phòng chống tham nhũng chưa được sâu rộng đến cấp cơ sở và mọi tầng lớp nhân dân. Nội dung tuyên truyền, giáo dục chưa thật sự phong phú, hấp dẫn. Vẫn còn một bộ phận cán bộ, đảng viên nhận thức về công tác phòng chống tham nhũng còn hạn chế, dẫn tới thiếu tự giác trong chấp hành các quy định của pháp luật về phòng chống tham nhũng.

Cũng theo báo cáo, minh bạch về tài sản, thu nhập hiệu quả thấp, như việc xác minh để bảo đảm tính trung thực của việc kê khai còn ít, kết quả công khai bản kê khai tài sản, thu nhập còn hạn chế; chưa kiểm soát được tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn…

Việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng, sai phạm chưa nghiêm, không tương xứng với số vụ việc tham nhũng được phát hiện, xử lý; việc chuyển đổi vị trí công tác còn hình thức, bất cập.

Ngoài ra, các vụ việc, vụ án tham nhũng có quy mô lớn được phát hiện, xử lý còn ít. Việc xử lý các vụ án tham nhũng thường kéo dài; tội phạm tham nhũng được cho hưởng án treo tuy đã giảm so với năm 2011 nhưng vẫn còn chiếm tỷ lệ cao; việc thu hồi và bồi thường tài sản bị tham nhũng, thiệt hại do tham nhũng gây ra còn hạn chế…

Một bộ phận quên trách nhiệm trước Đảng, nhân dân

Lý giải nguyên nhân của những yếu kém, hạn chế trên, báo cáo cho rằng, một số cơ quan, đơn vị và người đứng đầu chưa nêu cao trách nhiệm trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện công tác phòng chống tham nhũng. Nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi bị buông lỏng.

Một bộ phận cán bộ, công chức, trong đó có những người giữ vị trí lãnh đạo, quản lý thiếu tu dưỡng, rèn luyện, giảm sút ý chí chiến đấu, quên trách nhiệm, bổn phận trước Đảng, trước nhân dân. Việc tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước, ở một số nơi chưa tốt, kỷ cương, kỷ luật không nghiêm, còn có biểu hiện thiếu thống nhất trong thực hiện.

Ngoài ra, nhiều quy định của Luật Phòng chống tham nhũng và các văn bản dưới luật khi triển khai thực hiện đã bộc lộ hạn chế như việc kê khai tài sản, thu nhập còn hình thức; việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu còn vướng mắc; việc chuyển đổi vị trí công tác thiếu tính khả thi; trách nhiệm giải trình của người có chức vụ, quyền hạn chưa rõ ràng.

Các biện pháp hỗ trợ hoạt động tư pháp còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu. Hành vi tham nhũng ngày càng tinh vi, phức tạp, nên việc phát hiện và xử lý tham nhũng, thu hồi tài sản tham nhũng, tài sản bị thiệt hại do tham nhũng còn gặp nhiều khó khăn.

Báo cáo cũng nhấn mạnh, công tác kiểm tra, giám sát, giữ gìn kỷ cương, kỷ luật ở nhiều nơi, nhiều cấp chưa thường xuyên, công tác thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử hiệu quả chưa cao.

Thể chế, chính sách về quản lý kinh tế - xã hội trên nhiều lĩnh vực vẫn còn sơ hở, bất cập, chưa minh bạch, chưa xóa bỏ triệt để tình trạng "xin, cho", là điều kiện làm nảy sinh tham nhũng, nhất là trên lĩnh vực quản lý đất đai, tài nguyên, khoáng sản, đầu tư xây dựng, quản lý vốn, tài sản Nhà nước, tổ chức cán bộ, tín dụng, ngân hàng...

Cùng với đó là công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về PCTN hiệu quả chưa cao; chưa phát huy đầy đủ vai trò của xã hội và nhân dân trong phòng chống tham nhũng; một số nơi có tình trạng những việc làm đúng, gương người tốt không được đề cao, bảo vệ; những sai sót, vi phạm không được phê phán; chưa phát huy hết vai trò giám sát của nhân dân thông qua Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội./.