Trăn trở "nghiệp rác"

Hợp tác xã Dịch vụ môi trường Đồng Tâm, xã Hóa Thượng (Đồng Hỷ) được thành lập từ ý tưởng của một người đàn ông tâm huyết – gom rác vừa làm sạch môi trường lại thu được lợi nhuận kinh tế. Sau hơn 1 năm đi vào hoạt động, Hợp tác xã (HTX) đã tạo dựng được nền tảng khá vững chắc.  

Chở chúng tôi đi thực tế trên chiếc xe tải hạng nhẹ (được gọi là “xe chuyên dụng” vì chuyên dùng chở rác), ông Đỗ Anh Tuấn, Chủ nhiệm HTX Dịch vụ môi trường Đồng Tâm giãi bày: Rác nhiều “ngập mắt”, tôi không chịu nổi và nghĩ đến chuyện thu gom, rồi ông cười một cách vô tư khi nói về lý do mình “dính vào nghiệp rác”.

Tháng 8-2011, ông Đỗ Anh Tuấn cùng 7 người khác thành lập HTX Dịch vụ môi trường Đồng Tâm với số vốn điều lệ ít ỏi. Ông Tuấn bỏ tiền cá nhân sắm chiếc xe tải trên 1 tấn giá 130 triệu đồng để chở rác, “tuyển” lao động và sẵn sàng bắt tay vào nghề. Do nhu cầu công việc trong khi nguồn vốn hạn hẹp nên HTX đã phải thuê thêm 1 chiếc xe tải nữa để chở rác với giá 5 triệu đồng mỗi tháng. Ngày 1-1-2012, HTX chính thức đi vào hoạt động và nhanh chóng chứng minh được năng lực của mình bằng tình thần trách nhiệm. Từ việc thu gom rác ở vài địa phương, đến nay HTX đã mở rộng địa bàn hoạt động ra 13 xã, thị trấn thuộc 2 huyện Đồng Hỷ và Phú Lương, hợp đồng thu gom rác cho gần 5.000 hộ dân và hàng chục cơ quan, doanh nghiệp. Doanh thu hơn 1 năm qua của HTX đạt gần 800 triệu đồng, thu nhập bình quân của người trực tiếp thu gom rác là 2,2 triệu đồng/tháng, riêng 2 lái xe là 4 triệu đồng/người/tháng. Tháng 1-2013, huyện Phú Lương đã bàn giao cho HTX quản lý, vận hành lò đốt rác thải sinh hoạt theo công nghệ Nhật Bản, tại bãi chứa rác thải thị trấn Đu. Lò đốt có giá trị đầu tư trên 3 tỷ đồng từ ngân sách tỉnh, là thiết bị xử lý rác thải hiện đại với công suất 4,5 tấn rác/ngày. Ông Đỗ Anh Tuấn tỏ ra lạc quan: “Chúng tôi đang cố gắng hòa vốn, mà làm nghề rác thì hòa coi như đã thắng”.

Đó là kết quả bước đầu, nhưng thành quả lớn hơn và cũng chính là nền tảng cho sự phát triển bền vững của HTX là họ đã tạo dựng được sự tín nhiệm của các cấp chính quyền và đông đảo người dân. Ông Đoàn Minh Thiện, ở Tiểu khu Lê Hoàng Phong, thị trấn Đu (Phú Lương) nói: HTX luôn thu gom rác đúng lịch và thể hiện tinh thần trách nhiệm cao. Chúng tôi cảm thấy hài lòng, đồng thời chia sẻ với những khó khăn của HTX.

Tinh thần trách nhiệm và sự đoàn kết nội bộ là những yếu tố quan trọng giúp HTX Dịch vụ môi trường Đồng Tâm từng bước vượt qua khó khăn để đứng vững. Mối đoàn kết đó có nền tảng từ sự tâm huyết vốn có của từng thành viên với công tác môi trường. Phó Chủ nhiệm Phạm Văn Thu (Trưởng xóm Mỹ Khánh, xã Phấn Mễ, Phú Lương) trước khi tham gia HTX đã có hơn 10 năm tự nguyện gom rác không công tại địa bàn bằng quang gánh, xe trâu rồi xe cải tiến. Sau đó, ông Thu thành lập Tổ hợp tác Thu gom rác thải xã Phấn Mễ gồm 5 người, nhưng việc gom rác vẫn chủ yếu do một mình ông đảm nhiệm. “Tham gia vào HTX Dịch vụ môi trường Đồng Tâm, tôi muốn đóng góp sức mình để hoạt động thu gom, xử lý rác thải chuyên nghiệp hơn và cuối cùng là để môi trường được trong lành, sạch đẹp, đồng thời có thể tạo thêm công ăn, việc làm cho những người có hoàn cảnh khó khăn” – ông Thu nói

Tuy nhiên, HTX Dịch vụ môi trường Đồng Tâm vẫn còn phải đối mặt với không ít khó khăn, như: Số lãi ít, có khi thu không đủ chi, thất thu luôn ở mức 15%, bởi không ít hộ dân chây ỳ, trốn tránh nộp phí, dù mức thu chỉ là 5.000 đồng/người/tháng hoặc 20.000 đồng/hộ/tháng, có người nhất quyết không nộp tiền vì: “Nhà tôi không có rác”?!. Chưa kể có những đầu mối thu phí thu gom rác được HTX ủy quyền (thường là cán bộ xóm) cố tình biển thủ, bớt xén một phần số tiền ít ỏi này. Ý thức của không ít người dân về bảo vệ môi trường chưa tốt, như xả rác bừa bãi, không đúng giờ quy định. Khó khăn nữa là hiện nay số lượng bãi chứa rác thải trên địa bàn còn ít, không ổn định và chưa được đầu tư bài bản. Hơn một năm qua, HTX đã phải chi hàng chục triệu đồng, phối hợp với các địa phương liên quan để cải tạo khu đổ rác, hoặc phun thuốc khử trùng; chi trên 50 triệu đồng trả lương cho 4 công nhân vận hành lò đốt rác, trong khi chưa hề được hỗ trợ từ ngân sách.

Ngoài nội lực và sự quyết tâm, HTX Dịch vụ môi trường Đồng Tâm cần nhận được nhiều hơn nữa sự chia sẻ, ủng hộ của người dân, của các cấp chính quyền; những cơ chế, chính sách ưu đãi để những thành viên của HTX làm tốt hơn công việc của mình, góp phần tạo nên môi trường sống xanh, sạch, đẹp.