Nhà ở tập thể công nhân: Cần sự chung tay của các cấp, ngành

Những năm qua, lực lượng lao động tập trung nhiều ở các khu công nghiệp, doanh nghiệp may mặc đã gây nên tình trạng thiếu nhà ở cho công nhân tại những khu vực này. Mặc dù Chính phủ đã có nhiều cơ chế, chính sách ưu đãi nhằm động viên mọi nguồn lực tham gia phát triển nhà ở cho công nhân nhưng vấn đề này vẫn chưa được cải thiện.

Nhà tập thể cũ đã xuống cấp

Theo thông tin từ Ban Quản lý các khu công nghiệp tỉnh, hiện 6 khu công nghiệp của tỉnh ta đã thu hút được 89 dự án, trong đó 35 dự án đã đi vào hoạt động, giải quyết việc làm cho trên 5.500 lao động, tuy nhiên tất cả các khu công nghiệp đều chưa xây dựng nhà ở tập thể cho công nhân. Còn theo số liệu của liên đoàn lao động tỉnh, hiện tỉnh ta có 128 nghìn công nhân, viên chức, lao động, trong đó công nhân làm việc trong các thành phần kinh tế là 86 nghìn người (tăng 12% so với năm 2008) và một tỷ lệ rất lớn lực lượng lao động này đang phải ở trọ tại các khu nhà ở chất lượng thấp.

Chúng tôi tới khu tập thể số 6, ở tổ 7, phường Mỏ Chè, thị xã Sông Công vào một ngày mưa cuối tháng 10. Trên tầng 3 của khu tập thể, căn bếp của gia đình bà Nguyễn Thị Bắc bị ngập nước, vữa trên tường lở xuống từng mảng. Ngay sát căn hộ nhà bà Bắc, gia đình bà Nguyễn Thị Tiến đang loay hoay dùng xô, chậu, áo mưa để hứng nước dột từ trên trần nhà xuống. Bà Tiến bức xúc cho biết: Tôi là công nhân của Nhà máy Y cụ 2, sống ở khu tập thể này từ năm 1976. Nhưng từ đó đến nay, tôi không thấy khu tập thể được sửa chữa lớn. Vài tháng trước, lan can ban công tầng 3 bị sập cả dãy dài, toàn bộ quần áo, đồ dùng của chúng tôi để ngoài ban công bị hỏng, may không có ai bị thương.

Khu tập thể nói trên chỉ là một trong số 23 khu tập thể (gồm 12 nhà 4 tầng, 11 nhà 2 tầng) trên địa bàn thị xã Sông Công được xây dựng từ những năm 1970, trong giai đoạn đầu tư khu công nghiệp Gò Đầm. Đây là nơi ở của 730 hộ với 1.800 nhân khẩu, đa số là gia đình công nhân nghèo của các Nhà máy Phụ tùng, Meinfa, Mani và Diessel (chiếm 90%) không có điều kiện kinh tế để xây nhà riêng. Qua hơn 40 năm sử dụng, hiện nay, các khu nhà đã xuống cấp khá nghiêm trọng, xuất hiện nhiều vết nứt ở các tầng sàn, kết cấu bê tông bị hư hỏng, cốt thép gỉ sét, tường gạch mục nát, lớp vữa trát bảo vệ bong rộp làm nhà giảm khả năng chịu lực. Đồng thời, hệ thống cấp, thoát nước cũng xuống cấp nghiêm trọng nên tình trạng ô nhiễm môi trường ở đây đã đến mức báo động. Ngoài ra, một số khu tập thể công nhân của Công ty cổ phần Gang thép Thái nguyên được xây dựng vào đầu những năm 80 của thế kỷ trước ở phường Trung Thành (T.P Thái Nguyên) cũng bị xuống cấp khá nghiêm trọng.

Công nhân thiếu chỗ ở

Bên cạnh tình trạng nhà ở tập thể công nhân cũ xuống cấp thì vấn đề thiếu nhà ở tại các khu công nghiệp và doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động cũng đang khá bức thiết hiện nay. Để tìm hiểu thực tế, chúng tôi đã tới Công ty TNHH Banpo Việt Nam ở tiểu khu Dương Tự Minh, thị trấn Đu (Phú Lương). Đây là Công ty chuyên về may mặc thường xuyên có từ 1.500 đến 2.000 lao động. Ông Vũ Đình Trọng, chủ một xóm trọ ở gần Công ty cho biết: “Tại xóm Vườn Thông, xã Động Đạt và tiểu khu Dương Tự Minh, thị trấn Đu, người dân đã tự xây khoảng gần 200 nhà trọ nhưng vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu chỗ ở cho công nhân Công ty TNHH Banpo Việt Nam, nhiều công nhân vẫn chọn cách đi về mặc dù nhà cách Công ty hơn 25km”. Trực tiếp tới các khu trọ này, chúng tôi thấy các phòng trọ chỉ có diện tích từ 7 đến 10m2, không có trần, mái rất thấp, tường chỉ xây một lớp gạch (10cm), nền láng xi măng.

Chị Ma Thị Thủy, công nhân Công ty TNHH Banpo Việt Nam ở trọ tại đây cho biết: “Phòng trọ này ở rất tối, bí bách, mùa hè nóng, ngột ngạt, trong khi giá thuê trọ tới 500 nghìn đồng/phòng/tháng bằng 1/5 mức lương hằng tháng của chúng tôi (2,5 triệu đồng). Mặc dù không thích ở trong điều kiện như thế này nhưng Công ty không có chỗ ở, nhà lại xa nên chúng tôi không có sự lựa chọn nào khác”. Tiếp tục đi tìm hiểu, chúng tôi thấy thực trạng trên cũng xảy ra với công nhân của Công ty TNHH Shinwon Ebenezer Việt Nam (có gần 4.000 lao động) ở phường Cải Đan, thị xã Sông Công. Phần lớn những người công nhân sống ở các khu trọ xung quanh Công ty này đều thiếu điều kiện tối thiểu về không gian sinh hoạt, giao lưu văn hóa, khu vui chơi cho trẻ em, ngoài ra, nhiều khu trọ còn không đảm bảo về an ninh, trật tự và vệ sinh môi trường.

Còn vướng khi muốn đầu tư

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, vấn đề nhà ở tập thể cho công nhân đã được quan tâm bàn thảo từ lâu. Năm 2009, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 18/NQ-CP và Quyết định 66/2009/TTg áp dụng nhiều cơ chế chính sách ưu đãi, tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện vẫn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Nguyên nhân của vấn đề này là do Nhà nước không đầu tư vốn mà chỉ khuyến khích các thành phần tham gia đầu tư xây dựng cho thuê theo phương thức xã hội hóa; trong khi đó, doanh nghiệp gặp khó khăn về vốn hoặc chưa coi trọng việc xây dựng nhà ở do đây là kênh đầu tư không phát sinh lợi nhuận, thu hồi vốn lâu, quản lý vận hành phức tạp; một số doanh nghiệp muốn đầu tư lại gặp trở ngại về mặt bằng sạch, khó tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng. Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Khắc Lâm, Chủ tịch UBND thị xã Sông Công cho biết: Thị xã mong muốn UBND tỉnh ban hành các cơ chế, chính sách riêng theo thẩm quyền để khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư cải tạo, xây dựng lại nhà ở tập thể cũ; đồng thời, cho phép chủ đầu tư dự án được miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, ưu tiên áp dụng thuế suất, thuế thu nhập doanh nghiệp theo cơ chế đặc biệt…

Còn theo ông Nguyễn Văn Sơn, Trưởng phòng Tổ chức, Công ty cổ phần Đầu tư và Thương mại TNG: Công ty đã xây dựng gần 230 phòng trọ, tạo điều kiện chỗ ở cho khoảng 1.000 lao động. Đồng thời, Công ty cũng được UBND tỉnh giao 1.400m2 đất ở phường Phan Đình Phùng (T.P Thái Nguyên) để xây dựng thêm nhà cho công nhân. Nhưng đến nay, thành phố vẫn chưa bàn giao đất để Công ty thực hiện dự án. Công ty đề nghị ngoài việc tạo điều kiện thuận lợi, tỉnh cũng nên có cơ chế đặc thù về vốn, quỹ đất và chính sách ưu đãi để xây dựng nhà ở cho công nhân…