Nhà văn hóa (NVH) xóm, bản, tổ dân phố là nơi sinh hoạt văn hóa, tinh thần không thể thiếu của nhân dân nhưng trên địa bàn T.X Sông Công hiện đang có khoảng 60% số NVH ở cơ sở đã bị xuống cấp, hoạt động không hiệu quả. Điều này đã gây ảnh hưởng đến việc xây dựng các phong trào văn hóa và tổ chức các hoạt động tuyên truyền nhiệm vụ chính trị, xã hội ở địa phương.
Chúng tôi đến NVH xóm Xứ Đào, xã Bá Xuyên, một trong những NVH đã xuống cấp nghiêm trọng và không được sử dụng theo đúng chức năng. Ông Đặng Văn Nam, Trưởng xóm Xứ Đào cho biết: NVH của xóm được xây dựng từ năm 2001, thời gian đầu mọi hoạt động của xóm đều được diễn ra ở đây nhưng gần 4 năm nay thì NVH này trở thành nhà “hoang hóa” bởi sau một thời gian dài sử dụng, ngôi nhà đã bị xuống cấp nghiêm trọng, không đáp ứng được các cuộc họp của xóm. Năm 2010, bà con xóm Xứ Đào đã bàn nhau đóng góp tiền để mua vật liệu xây dựng về tu sửa lại NVH nhưng sau đó chính quyền xã có thông báo NVH xóm nằm trong diện quy hoạch để mở rộng Tỉnh lộ 262 nên việc sửa chữa bị dừng lại. Sau gần 4 năm không được sử dụng, khuôn viên của NVH xóm Xứ Đào đã bị cỏ dại mọc kín, còn bên trong thì lúc nhúc chuột, bọ bởi nơi đây đã được những tiểu thương của chợ Bá Xuyên mượn để làm nơi chứa đồ đạc, hàng hóa. Trên các bức tường rêu xanh mọc thành từng mảng lớn, trần nhà được làm bằng cót ép nhiều chỗ đã mục nát, những tấm Bằng khen, Giấy khen của xóm vẫn treo kín ở NVH nhưng đã bị phủ một lớp bụi dày và trở nên xộc xệch.
Xóm Xứ Đào hiện có 59 hộ dân với 259 nhân khẩu. Từ ngày NVH bị xuống cấp, mọi hoạt động của xóm từ họp chi bộ, họp xóm đến sinh hoạt hè của học sinh… đều phải tổ chức ở nhà dân, rất bất tiện cho cả chủ nhà và người đi họp nhưng không còn cách nào khác. Hiện tại, xóm đã hết quỹ đất nên việc xây dựng lại NVH mới không biết đến bao giờ mới thực hiện được.
Tương tự như xóm Xứ Đào, nhiều năm nay, các hạng mục của NVH tổ dân phố Thành Ưng, phường Phố Cò cũng bị xuống cấp. Sau 10 năm sử dụng, NVH đã bị rạn móng, mái lợp bị nứt, thủng khiến mọi đồ đạc trưng bày ở NVH đều ẩm mốc, khung gỗ đỡ các tấm lợp do là gỗ tận dụng lại nên phần lớn là bị mọt ăn… Ông Đặng Văn Đoàn, tổ trưởng tổ dân phố Thành Ưng cho biết: Do NVH đã xuống cấp và diện tích nhỏ nên các hoạt động của xóm rất hạn chế. chỉ những ngày Lễ lớn trong năm xóm mới họp nhân dân tại NVH, nếu cần triển khai công việc gì thì xóm chỉ tổ chức họp Chi hội trưởng các ban, ngành sau đó tuyên truyền lại cho người dân.
Được biết, T.X Sông Công hiện có 123/133 xóm, tổ dân phố có NVH thì có khoảng 60% số NVH đã xuống cấp và hoạt động không hiệu quả. Nguyên nhân là do phần lớn số NVH được xây dựng từ trước năm 2000, sau một thời gian dài sử dụng không được thường xuyên tu sửa nên ngày càng xuống cấp. Bên cạnh đó, một số NVH lại được cải tạo từ các nhà kho của hợp tác xã cũ, không theo quy hoạch nên chất lượng cũng không được đảm bảo. Đối với những NVH được xây dựng cách đây từ 10-20 năm hầu hết có diện tích rất nhỏ, cơ sở vật chất đều đã xuống cấp, bên trong chủ yếu chỉ có khánh tiết đơn giản, một số trang thiết bị do dùng lâu đã hỏng… do đó, các hoạt động tại NVH không được diễn ra thường xuyên, chỉ được dùng làm nơi hội họp của các đoàn thể. Còn 10 đơn vị chưa có NVH thì tập trung tại 5 xã, phường gồm: Lương Châu, Mỏ chè, Bình Sơn, Tân Quang, Thắng Lợi. Trong đó, phường Thắng Lợi là địa phương thiếu nhiều NVH nhất với tổng số 5 chiếc. Lý do chủ yếu khiến các xóm, tổ dân phố này chưa xây dựng được NVH là bởi không có quỹ đất để xây dựng, một số đơn vị ở vùng sâu, vùng xa lại gặp nhiều khó khăn trong việc huy động kinh phí để xây dựng NVH.
Nói về kế hoạch xây dựng các NVH xóm, tổ dân phố trong thời gian tới, ông Nguyễn Văn Minh, Trưởng phòng Văn hóa Thông tin thị xã Sông Công cho biết: Năm 2014, thị xã dự kiến sẽ xây mới, xây lại 8 NVH và sửa chữa nâng cấp 16 NVH. Để đẩy nhanh tiến độ xây dựng và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa của thị xã, Phòng đã đưa ra một số giải pháp như đề nghị UBND thị xã chỉ đạo các cấp, các ngành, cơ quan chuyên môn vào cuộc tìm và quy hoạch quỹ đất xây dựng NVH đối với các xóm, tổ dân phố chưa có NVH. Có cơ chế giảm phí chuyển đổi mục đích sử dụng đất đối với các hộ gia đình hiến một phần đất cho xóm, tổ dân phố để xây dựng NVH. Tiếp tục thực hiện chính sách xã hội hóa, huy động nhiều nguồn lực để xây dựng mới hoặc nâng cấp sửa chữa NVH. Đối với các xóm đang sử dụng chung nhà văn hóa, nếu không còn quỹ đất để tách riêng thì đề nghị cho phép xây dựng lại với quy mô to đẹp, khang trang hơn hoặc có thể xây 2 tầng nhằm phục vụ các hoạt động của từng đơn vị…
Có thể thấy, trong giai đoạn toàn dân đang dồn sức xây dựng nông thôn mới và thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư” này thì việc xây dựng NVH đạt chuẩn, đáp ứng các tiêu chí xây dựng nông thôn mới cũng là góp phân quan trọng vào việc nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc và thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.
