Phải khẳng định, trong thời gian qua công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng (GPMB) trên địa bàn tỉnh đã đạt được không ít kết quả. Tuy nhiên, bên cạnh những dự án đã hoàn thành và đảm bảo tiến độ đề ra, vẫn còn không ít dự án chậm bàn giao mặt bằng bởi nhiều nguyên do khác nhau.
Theo thống kê của Ban Chỉ đạo công tác GPMB tỉnh thì hiện tại, trên địa bàn tỉnh vẫn còn khoảng 40 dự án các loại đang còn những tồn đọng, vướng mắc về mặt bằng, trong đó tập trung nhiều nhất ở T.P Thái Nguyên, huyện Phổ Yên, Đại Từ và Võ Nhai. Trong 9 huyện, thành, thị của tỉnh, chỉ có huyện Phú Bình là không có dự án tồn đọng về GPMB.
Tại huyện Đại Từ hiện đang có 6 dự án còn tồn đọng về mặt bằng, trong đó, ngay cả Dự án khai thác, chế biến khoáng sản Núi Pháo cũng có những vướng mắc đáng quan tâm. Dự án này hiện còn tới trên 170 hộ dân chưa bàn giao mặt bằng mặc dù đã có quyết định thu hồi đất và phê duyệt phương án bồi thường. Đặc biệt, trong đó có trên 80 hộ đã nhận tiền bồi thường theo quyết định phê duyệt nhưng chưa bàn giao mặt bằng. Nguyên nhân được xác định là do nhiều hộ dân không chấp hành quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt phương án bồi thường của huyện và tỉnh; việc kiểm tra, thẩm định các hồ sơ kiểm đếm, phương án bồi thường do đơn vị tư vấn thực hiện chưa chặt chẽ, còn để xảy ra soi sót trong hồ sơ và phương án thực hiện.
Ngoài ra, ở Đại Từ cũng cần nhắc đến một dự án "ì ạch" khác, đó là Dự án mở rộng bãi thải Mỏ than Phấn Mễ. Hiện nay, Dự án này còn tới 5 hộ trong vùng ảnh hưởng chưa đồng ý cho thực hiện kiểm kê chi tiết để thực hiện thủ tục bồi thường GPMB; 3,5ha đất lúa trong diện quy hoạch Dự án chưa thu hồi đất của các cá nhân; một số hạng mục tài sản xây dựng sau thời điểm thông báo thực hiện dự án (xây đón đền bù) của nhân dân chưa có biên bản kiểm tra đình chỉ..., nên chưa thể triển khai theo kế hoạch đề ra. Nguyên nhân được xác định là do 5 hộ dân muốn đề nghị được chia tách đất cho con và được hưởng tiền chi trả, giải quyết phần sạt lở bãi thải trước đó; công tác phối hợp giám sát, quản lý của UBND cấp xã và chủ đầu tư còn chưa chặt chẽ, chưa kiên quyết trong xử lý các trường hợp xây dựng đón đền bù.
Với T.P Thái Nguyên, trong 8 dự án vướng mắc về mặt bằng thì có trên một nửa dự án nằm trong danh sách dự án trọng điểm của tỉnh. Trong đó, đáng lưu tâm có các dự án: Nhà hát ca múa nhạc Dân gian Việt Bắc; Khu đô thị Hồ điều hòa Xương Rồng; đường Bắc Sơn, đường Minh Cầu (đoạn nối đường Bắc Sơn) và khu dân cư số 1 phường Hoàng Văn Thụ; Xây dựng Trường Đại học Việt Bắc... Những tồn đọng chủ yếu do các hộ dân trong diện ảnh hưởng của dự án chưa đồng ý với đơn giá bồi thường; một số trường hợp đã có quyết định thu hồi đất, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhưng chưa nhận tiền bồi thường, bàn giao mặt bằng; có trường hợp đã nhận tiền bồi thường nhưng chưa nhận đất tái định cư...
Ở Phổ Yên, dù các dự án còn tồn tại về mặt bằng ít thuộc diện dự án trọng điểm của tỉnh, nhưng cũng là những công trình quy mô lớn, có mức độ ảnh hưởng đặc biệt đối với địa phương. Có thể kể tên một số dự án tiêu biểu như: Dự án xử lý điểm đen và mở rộng Quốc lộ 3 cũ (chủ đầu tư chưa bố trí được kinh phí bồi thường cho các hộ ảnh hưởng); Xây dựng Khu công nghiệp Điềm Thụy (chủ đầu tư chưa làm xong quy hoạch về tái định cư và GPMB, còn một số hộ tranh chấp, chưa nhất trí với phương án bồi thường); Khu đô thị dịch vụ công nghiệp Yên Bình (chưa quy hoạch khu tái định cư và tái nghĩa địa); Khu công nghiệp Yên Bình I, phần mở rộng (xây dựng các khu tái định cư còn chậm, còn nhiều hộ xây dựng đón đền bù)...
Nếu ở các địa phương khác, chủ yếu số dự án vướng mắc về mặt bằng liên quan đến lĩnh vực giao thông, xây dựng, thì với Võ Nhai lại tập trung nhiều ở lĩnh vực khai thác, chế biến khoáng sản. Đó là các dự án: Khai thác đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường ở mỏ đá La Đồng (chủ dự án chưa bố trí được kinh phí bồi thường GPMB, người dân chưa nhất trí giá bồi thường); Xây dựng xưởng nghiền tuyển xỉ luyện kim, sản xuất vật liệu xây dựng và tận thu kim loại (chủ dự án chưa chi trả tiền bồi thường); Khai thác khoáng sản vàng gốc khu vực Khau Âu và dự án Khu phụ trợ mỏ đồng Khau Vàng (đều nằm trong quy hoạch rừng phòng hộ).
Trao đổi về nguyên nhân để xảy ra tình trạng nhiều dự án còn vướng mắc về mặt bằng, ông Lê Kim Phúc, Trưởng ban Chỉ đạo công tác GPMB của tỉnh cho rằng: Sự tác động của chính sách GPMB cũng như những khó khăn của thị trường không phải là nguyên do lớn, cái chính vẫn là bởi công tác triển khai thực hiện ở cơ sở chưa thật sự tốt. Ông Phúc chỉ ra 7 nguyên do dẫn đến những vướng mắc về mặt bằng gồm: Một số ngành chức năng, địa phương liên quan chưa có sự chỉ đạo, phối hợp quyết liệt trong GPMB; công tác quản lý Nhà nước về đất đai và quy hoạch xây dựng ở một số địa phương chưa tốt, chậm điều chỉnh biến động về sử dụng đất, việc xử lý các trường hợp vi phạm Luật Đất đai chưa được ngăn chặn, xử lý kịp thời; sự phối hợp giữa chính quyền và nhà thầu trong thi công ở một số dự án chưa chặt chẽ; việc bố trí tái định cư cho các hộ phải chuyển chỗ ở do ảnh hưởng của dự án còn chậm; công tác giải quyết đơn thư kiến nghị, thắc mắc của các hộ dân liên quan đến bồi thường GPMB còn để kéo dài, không dứt điểm; ý thức chấp hành quy định pháp luật của một số người dân còn hạn chế (lấn chiếm, xây dựng công trình trái phép, cơi nới đón đền bù...), làm cản trở không ít dự án; một số ngành, địa phương không xác định công tác bồi thường GPMB là một trong những nhiệm vụ trọng tâm.
