Như tin Báo Thái Nguyên đã đưa, vào khoảng 12 giờ đến 21 giờ 30 phút ngày 9-7, tại xã Vạn Thọ (Đại Từ) đã xảy ra 2 vụ cháy rừng trên diện rộng.
Đến thời điểm này, nguyên nhân 2 vụ cháy chưa được xác định cụ thể tuy nhiên xuất hiện dấu hiệu nghi vấn là có tác động gây cháy của con người.
Hai vụ cháy lớn nhất từ trước tới nay
Nhận được tin báo của người dân, đêm 9-7, phóng viên của Báo Thái Nguyên đã có mặt tại xã Vạn Thọ để tìm hiểu thông tin 2 vụ cháy rừng liên tiếp xảy ra trong ngày. Khi chúng tôi có mặt, các lực lượng đã cơ bản khống chế được 2 đám cháy. Trao đổi với cán bộ, nhân dân địa phương, chúng tôi được biết vụ cháy thứ nhất xảy ra vào khoảng 12 giờ trưa 9-7 tại rừng keo thuộc xóm 5, 6, 9, 10, xã Vạn Thọ, được khống chế vào lúc 16 giờ 30 phút. Vụ cháy thứ hai xảy ra vào khoảng 18 giờ, tại rừng keo sản xuất ở xóm 2, xã Vạn Thọ (cách vụ cháy thứ nhất hơn 1km), được dập tắt vào lúc 21 giờ 30 phút cùng ngày.
Trực tiếp chứng kiến vụ cháy, ông Nguyễn Văn Cần, ở xóm 10, xã Vạn Thọ cho biết: Đám cháy xuất hiện vào khoảng 12 giờ tại khu vực rừng phòng hộ hồ Núi Cốc thuộc xóm 10, xã Vạn Thọ. Ban đầu, cháy nhỏ nhưng do thời tiết nắng nóng, gió từ hồ Núi Cốc thổi mạnh, cây bụi trên rừng khô hanh, rậm rạp nên lửa cháy rất to, có những lúc ngọn lửa bốc cao hàng chục mét, lan rộng.
Ngay sau khi đám cháy xảy ra, người dân trong xóm đã hô hoán, báo động. Xã Vạn Thọ huy động lực lượng dân quân tự vệ, công an viên tới hiện trường tham gia dập lửa. Ông Trần Tuấn Anh, Phó trưởng Công an, Phó ban Lâm nghiệp xã Vạn Thọ cho biết: “Chúng tôi huy động lực lượng trèo đồi tiếp cận đám cháy nhưng khu rừng này có lớp thực bì dưới tán khá rậm, cộng với thời tiết khô hanh nên ngọn lửa bùng phát dữ dội, đám cháy lan rộng, công tác chữa cháy rất khó khăn”. Trước tình hình đó, UBND xã Vạn Thọ tiếp tục thông tin và nhận được sự hỗ trợ của Ban chỉ huy Quân sự huyện, cảnh sát phòng cháy chữa cháy - Công an tỉnh và Chi cục Kiểm lâm tỉnh, lực lượng khoảng 300 người tham gia dập lửa. Đến khoảng 16 giờ 30 phút đám cháy thứ nhất được khống chế thì 18 giờ đám cháy thứ 2 lại bùng phát tại khu vực rừng sản xuất xóm 2, xã Vạn Thọ. Thời điểm này, ngọn lửa tiếp tục bùng phát mạnh, lan nhanh, chính quyền địa phương đã huy động thêm người dân. Đến 21 giờ 30 phút, đám cháy được dập tắt hoàn toàn.
Ngày 10-7, chúng tôi tiếp tục cùng các cán bộ kiểm lâm đi kiểm tra thiệt hại vụ cháy xảy ra ngày 9-7. Qua quan sát, chúng tôi thấy lớp thực bì trên bề mặt của một khoảng rừng khá rộng bị thiêu trụi, nhiều thân cây keo, bạch đàn có đường kính từ 25cm, cao hơn chục mét bị cháy đen, táp lá. Ông Trần Quang Trung, Chủ tịch UBND xã Vạn Thọ cho biết: Ước tính tổng diện tích rừng bị cháy khoảng 4ha, trong đó, vụ thứ nhất thiệt hại 3ha, vụ thứ 2 thiệt hại 1ha. Mặc dù diện tích chưa quá lớn nhưng ngọn lửa bốc cao, lan nhanh nên hầu hết cán bộ, người dân xã Vạn Thọ nhận định đây là vụ cháy lớn nhất xảy ra từ trước tới nay trên địa bàn xã.
Dấu hiệu nghi vấn về nguyên nhân vụ cháy
Đến thời điểm này, cơ quan chức năng, chính quyền địa phương chưa có kết luận về nguyên nhân dẫn đến 2 vụ cháy rừng kể trên. Tuy nhiên, cơ quan chuyên môn cũng cung cấp những nhận định ban đầu. Ông Nguyễn Hoài Nam, Chi cục phó Chi cục kiểm lâm tỉnh cho biết: Vài tuần nay, thời tiết nắng nóng, ít mưa nên thảm thực vật, cây bụi dưới tán rừng khô hanh, chỉ cần 1 tàn lửa nhỏ là có thể gây ra cháy rừng. Nếu người dân nào thiếu ý thức, hút thuốc lá trong rừng hoặc đốt ong, hun rắn thì rất dễ xảy ra cháy rừng trên diện rộng. Ông Trần Quang Trung, Chủ tịch UBND xã Vạn Thọ cũng cung cấp thông tin nghi vấn ban đầu về nguyên nhân vụ cháy thứ nhất: Vụ cháy thứ nhất xuất phát từ eo rừng hẹp, nhiều cây bụi tại khu vực đỉnh núi cách xa khu dân cư nên rất khó xác định nguyên nhân nhưng theo thông tin ban đầu chúng tôi nhận được, cùng thời điểm trên có một hộ dân trong xã đang phát dọn thực bì tại khu vực này để trồng rừng mới. UBND xã đã cử lực lượng công an xác minh và sẽ sớm đưa ra kết luận. Còn vụ cháy thứ 2, chúng tôi nhận thấy không thể bùng phát do ngẫu nghiên. Bởi lẽ, vụ cháy thứ nhất xuất hiện ở khu vực các xóm 5, 6, 9, 10 trong khi vụ cháy thứ 2 xảy ra tại xóm 2 cách xa hơn 1km mà khoảng rừng giữa 2 đám cháy không có dấu hiệu cháy lan hoặc tàn lửa nên có thể loại trừ nguyên nhân xảy ra vụ cháy thứ 2 do vụ cháy thứ nhất. Ngoài ra, chúng tôi phát hiện vị trí phát lửa của vụ cháy thứ 2 ở gần đường mòn nối từ khu dân cư lên đỉnh đồi; khoảng rừng cháy chủ yếu là cây lau, guột, thực bì, dễ cháy diện rộng; thời gian ngọn lửa bùng phát là khoảng 18 giờ, đúng lúc lực lượng cứu hộ đã thấm mệt. Chúng tôi sẽ tiếp tục điều tra để đưa ra kết luận nguyên nhân vụ cháy nhưng nhiều nghi vấn là do có đối tượng cố tình đốt rừng.
Ông Trần Quang Trung cũng cung cấp thêm thông tin: Trong 2 năm (2013, 2014), trên địa bàn xã xảy ra 5 vụ cháy rừng, trong đó có vụ cháy xảy ra ngay trong những ngày mưa ẩm. Chính quyền địa phương, cơ quan chức năng không điều tra ra nguyên nhân vụ cháy nhưng nhiều ý kiến nghi ngờ có mâu thuẫn cá nhân giữa các hộ dân có rừng, không có rừng trong xã.
Nhiều vấn đề bất cập
7 vụ cháy rừng trong hơn 2 năm, con số khiến nhiều người giật mình về số vụ cháy rừng tại xã Vạn Thọ. Tìm hiểu kỹ chúng tôi được biết, vấn đề quản lý rừng tại đây tồn tại nhiều bất cập. Sau khi chuyển toàn bộ 250ha rừng trên địa bàn xã thành rừng phòng hộ hồ Núi Cốc, nhiều người dân địa phương có tâm lý “Cha chung không ai khóc”, tranh thủ chặt tỉa cây rừng về phục vụ gia đình. Các hộ gia đình cũng không quan tâm chăm sóc, bảo vệ nên nhiều diện tích rừng nghèo kiệt, giảm số lượng. Ngoài ra, rừng phòng hộ trên địa bàn xã Vạn Thọ lại giáp với xã Phúc Tân (Phổ Yên) nên còn xảy ra thêm trường hợp người dân 2 xã chặt cây rừng vùng giáp ranh rất khó quản lý. Năm 2012, xã Vạn Thọ kiến nghị chuyển hơn 100ha rừng phòng hộ sang rừng sản xuất giao cho người dân. Tuy nhiên, hơn 2 năm qua, việc khoanh vùng, giao khoán, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân gặp nhiều vướng mắc. Cũng vì vậy mà mâu thuẫn giữa một số hộ dân có rừng, không có rừng trong xã đôi khi xảy ra và có thể từ mâu thuẫn này một số người dân nhận thức kém đã cố tình đốt rừng (!?).
Một vấn đề đáng bàn nữa là ý thức của người dân trong việc phòng chống cháy rừng. Mặc dù, ngành chức năng, chính quyền địa phương tích cực tuyên truyền nhưng người dân chưa tự giác bảo vệ, chữa cháy rừng. Ông Ngô Hồng Văn, Trạm trưởng Trạm Kiểm lâm xã Vạn Thọ, thuộc Ban quản lý rừng phòng hộ và bảo vệ môi trường hồ Núi Cốc cho biết: “Mỗi lần cháy rừng có nhiều người dân nhiệt tình chữa cháy không đòi hỏi quyền lợi nhưng cũng có một bộ phận người dân đòi hỏi tiền hỗ trợ, nếu không có tiền không đi chữa cháy”.
Ngoài ra, phương tiện trang bị phòng chống cháy rừng tại khu vực này còn hạn chế. Do nguồn kinh phí có hạn, cơ quan quản lý chưa làm được các băng cản lửa, trang bị chống cháy rừng cũng thiếu. Như vụ cháy rừng xảy ra ngày 9-7, UBND xã Vạn Thọ phải cấp giầy của lực lượng dân quân tự vệ để người dân sử dụng khi chữa cháy rừng.
Hai vụ cháy rừng liên tiếp xảy ra tại xã Vạn Thọ dù diện tích không lớn nhưng đã gióng lên hồi chuông về công tác bảo vệ rừng. Và vấn đề đặt ra ở đây không phải hô hào tăng cường công tác quản lý bảo vệ rừng một cách chung chung mà là các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương sớm đưa ra biện pháp giao khoán, bảo vệ rừng hợp lý, giải quyết triệt để mâu thuẫn, “đả thông” tư tưởng cho người dân để cháy rừng không tiếp tục xảy ra.
