Tình trạng doanh nghiệp (DN) nợ các loại bảo hiểm đã kéo dài nhiều năm trên địa bàn tỉnh, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có giải pháp xử lý triệt để. Không ít người lao động khi bị ốm đau, tai nạn lao động hay đến kỳ thai sản hoặc nghỉ hưu, cần giải quyết chế độ bảo hiểm mới biết rằng bấy lâu nay chủ DN không đóng các loại bảo hiểm bắt buộc cho mình. Thực trạng này khiến nhiều người rơi vào tình cảnh khó khăn.
Người lao động “khóc dở mếu dở”
Theo số liệu do cơ quan Bảo hiểm Xã hội (BHXH) tỉnh cung cấp, Công ty TNHH Banpo Việt Nam (đứng chân trên địa bàn huyện Phú Lương) hiện đang là DN có số nợ BHXH lớn nhất trên địa bàn tỉnh, với tổng số tiền hơn 11,3 tỷ đồng. Kể từ tháng 10-2013 đến nay, Công ty này đã không thực hiện nghĩa vụ đóng BH - gồm cả BHXH và bảo hiểm y tế (BHYT) - cho người lao động. Điều này đã khiến cho quyền lợi chính đáng của hàng nghìn công nhân làm việc tại đây bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Trong khi trò chuyện với chúng tôi, chị Nguyễn Thị T. (xin được không nêu rõ tên), trú tại thị trấn Hùng Sơn (Đại Từ), hiện là công nhân Công ty TNHH Banpo không ít lần ngậm ngùi rơi lệ. Chị vào làm việc tại Công ty từ tháng 4-2012. Dù hàng tháng Công ty đều trừ tiền đóng BHXH, BHYT vào lương của chị, nhưng đến khi nghỉ sinh con (tháng 4-2015) thì chị lại không được hưởng chế độ thai sản từ BHXH. Chị T. cho biết: Khi mang việc này thắc mắc với BHXH huyện Phú Lương thì tôi mới giật mình, do Công ty nợ tiền BHXH, BHYT nên tôi không được hưởng chế độ theo quy định. Sau đó, phía Công ty hứa sẽ bảo đảm chế độ cho tôi, nhưng đến nay đã hơn 5 tháng trôi qua mà sự việc vẫn chưa được giải quyết…
Tương tự là trường hợp của bà Triệu Thị Xuân (sinh năm 1960), trú tại xã Khe Mo (Đồng Hỷ). Bà Xuân tham gia đóng BHXH từ tháng 3-1988 tại Lâm trường huyện Định Hóa. Đến tháng 11-2007, bà chuyển công tác và tiếp tục tham gia đóng BHXH tại Công ty cổ phần Quản lý đô thị và Vệ sinh môi trường huyện Đồng Hỷ, có trụ sở tại thị trấn Chùa Hang. Tuy nhiên, đến đầu năm 2014, do làm ăn thua lỗ, Công ty phá sản, toàn bộ công nhân (trong đó có bà Xuân) phải nghỉ việc. Sau đó, bà Xuân đến cơ quan BHXH để làm thủ tục hưởng lương hưu theo quy định thì mới “ngã ngửa”: Công ty chỉ đóng BHXH cho bà đến tháng 10-2010. Theo hồ sơ lưu trữ tại BHXH huyện Đồng Hỷ, do Công ty này nợ tiền BHXH từ tháng 10-2010 nên thời gian tham gia BHXH của bà Xuân mới chỉ được 19 năm 4 tháng chưa đủ thời gian để được hưởng chế độ lương hưu theo quy định. Hiện nay, do sức khỏe yếu nên bà Xuân chỉ quanh quẩn ở nhà. Hoàn cảnh của bà Xuân rất khó khăn, bà phải một mình nuôi người con trai 27 tuổi bị thiểu năng trí tuệ, không có khả năng lao động. Trò chuyện với chúng tôi, bà Xuân rưng rưng: “Công ty giờ đã phá sản, giám đốc thì bỏ trốn nên những ngày tháng sắp tới mẹ con tôi không biết phải sống ra sao”…
Qua khảo sát thực tế, còn rất nhiều trường hợp người lao động phải chịu cảnh thiệt thòi tương tự như trên. Dường như có một nghịch lý đang diễn ra ở đây là, mặc dù lỗi xuất phát từ phía các DN nhưng hứng chịu hậu quả không ai khác lại chính là người lao động đang ngày đêm làm lợi cho DN.
Chủ DN tìm cách “lách luật”
Trao đổi với chúng tôi, ông Ngô Chí Dũng, Giám đốc BHXH tỉnh cho biết: Thực tế thì có không ít DN “lách luật” bằng cách không tiến hành ký hợp đồng lao động hoặc chỉ ký dưới 3 tháng với người lao động để không phải đóng BHXH. Ngoài ra, chủ DN còn áp dụng "chiêu trò" trả lương cơ bản thấp, nhưng chi cho các khoản phụ cấp cao lên nhằm mục đích giảm mức tiền đóng bảo hiểm. Một số DN mặc dù hàng tháng vẫn thu BHXH qua lương của người lao động nhưng lại không nộp cho cơ quan bảo hiểm mà đem sử dụng vào mục đích khác có lợi cho DN hoặc cá nhân chủ DN. Do DN nợ tiền BHXH nên khi bị phá sản hoặc giải thể thì người lao động sẽ phải gánh chịu nhiều thiệt thòi nhất. Bởi, khi người lao động nghỉ việc sẽ không được thanh toán các chế độ theo quy định, không được chốt sổ bảo hiểm để thuận cho việc chuyển đến nơi làm việc mới.
Theo cơ quan BHXH tỉnh, điển hình trong việc “lách luật” để trốn đóng BHXH có thể kể ra ở đây là Công ty cổ phần Nam Việt (T.P Sông Công). Tại thời điểm kiểm tra, mặc dù DN này sử dụng 213 lao động nhưng chỉ đóng bảo hiểm cho 59 lao động. Khi bị nhắc nhở, Công ty này lấp liếm: “Do người lao động tự nguyện không tham gia BHXH”. Tuy nhiên, Luật BHXH quy định rất rõ: “DN bắt buộc phải nộp BHXH cho người lao động có hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên”. Trường hợp tiếp theo là của Công ty May xuất khẩu Phú Lương. DN này đang sử dụng 376 lao động, nhưng chỉ đóng bảo hiểm cho 334 người, còn 42 lao động không cho tham gia với lý do “số lao động này chưa chuyển sổ BHXH từ đơn vị trước đến”. Tuy nhiên, theo quy định, không cần sổ BHXH vẫn có thể thu, nộp BHXH như bình thường.
Cần chế tài đủ mạnh
Ông Trần Ngọc Kháng, Trưởng phòng thu (BHXH tỉnh) cho biết: Đã có nhiều giải pháp đưa ra để giải quyết vấn đề này, nhưng chưa mang lại hiệu quả. Với chức năng của mình, Cơ quan BHXH chủ yếu tập trung tuyên truyền, vận động các DN tham gia đóng các loại bảo hiểm cho người lao động. Việc khởi kiện các DN cố tình chây ì không đóng BHXH ra tòa dù được cho là giải pháp mang tính quyết liệt, nhưng thực tế cũng chưa đem lại kết quả như mong muốn.
Từ đầu năm đến nay, BHXH tỉnh đã tiến hành lập hồ sơ, khởi kiện 33 DN cố tình không đóng bảo hiểm cho người lao động. Điển hình như: Công ty CP Quản lý đô thị và Vệ sinh môi trường Đồng Hỷ nợ 59 tháng, số tiền 901 triệu đồng; Công ty CP Hợp kim sắt Trung Việt nợ 14 tháng, số tiền 1,147 tỷ đồng; Công ty TNHH Thiên Thanh (T.P Thái Nguyên), nợ 56 tháng, số tiền trên 423 triệu đồng; Công ty CP Công nghệ cao Sao Xanh (T.P Sông Công) nợ 67 tháng, số tiền trên 308 triệu đồng… Tuy nhiên, do chế tài xử lý chưa đủ mạnh nên trong số 33 DN bị BHXH tỉnh khởi kiện ra tòa với số nợ trên 7,4 tỷ đồng thì chỉ có 5 DN chủ động thanh toán tiền nợ khoảng 1,5 tỷ đồng sau khi bản án có hiệu lực. Số còn lại chỉ nộp một số tiền nhỏ hoặc vẫn cố tình tìm lý do để tránh nộp BHXH. Việc thi hành án đối với những trường hợp này cũng rất mất thời gian và không hiệu quả.
Theo quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH, mức phạt đối với hành vi không đóng BHXH bắt buộc tối đa là 30 triệu đồng. Ngoài ra, DN chậm đóng BHXH bắt buộc phải trả lãi của số tiền BHXH chưa đóng, chậm đóng theo mức lãi suất của hoạt động đầu tư từ quỹ BHXH trong năm. Tuy nhiên, theo ông Đào Thế Khoa, Giám đốc BHXH huyện Đồng Hỷ và một số nhà chuyên môn khác thì mức xử phạt còn quá nhẹ, lãi suất chậm nộp áp dụng lại thấp hơn nhiều so với lãi suất trong hệ thống ngân hàng. Do đó, nhiều DN chấp nhận vi phạm, chịu xử phạt hành chính ở mức cao nhất nhằm chiếm dụng quỹ BHXH phục vụ lợi ích riêng của DN. Trong khi đó, cơ quan BHXH không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm, nên hiệu quả, hiệu lực thu BHXH bị hạn chế rất nhiều.
Trước tình trạng DN nợ BHXH có chiều hướng gia tăng như hiện nay, thiết nghĩ, rất cần sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa của các cơ quan chức năng trong công tác thanh, kiểm tra, đôn đốc thu nợ. Mặt khác, để bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động, chính quyền địa phương và các sở, ban, ngành liên quan cần có biện pháp phối hợp đồng bộ, chặt chẽ hơn nữa trong công tác cấp giấy phép cũng như quản lý, giám sát hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt là về việc đóng BHXH. Bên cạnh đó, chế tài xử lý hành vi trốn đóng BHXH cần chặt chẽ, nghiêm minh hơn nữa để không xảy ra tình trạng “nhờn luật”.
Tính đến tháng 9-2015, trên địa bàn tỉnh có tới hơn 690 DN nợ BHXH, BHYT và bảo hiểm thất nghiệp từ 3 tháng trở lên, với tổng số tiền trên 61 tỷ đồng (tăng gần 20 tỷ đồng so với cùng kỳ năm trước). Số nợ bảo hiểm đang chiếm tỷ lệ gần 7% so với số phải thu. Một số DN có số nợ bảo hiểm lớn gồm: Công ty TNHH Banpo Việt Nam (Phú Lương) nợ bảo hiểm 22 tháng, với tổng số tiền trên 11,3 tỷ đồng; HTX Công nghiệp và Vận tải Chiến Công nợ 17 tháng, số tiền trên 3,5 tỷ đồng; Công ty CP Đầu tư và Phát triển TDT nợ 3 tháng, số tiền trên 2,5 tỷ đồng; Công ty CP Luyện cán thép Gia Sàng nợ 22 tháng, số tiền trên 2,4 tỷ đồng; Công ty CP Giấy Hoàng Văn Thụ, nợ 7 tháng, số tiền hơn 2 tỷ đồng…
.jpg?width=300&height=-&type=resize)
