Trách nhiệm xã hội của người làm báo

Với vai trò tiên phong trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa, trải qua 91 năm phấn đấu và trưởng thành, báo chí nước ta đã có nhiều đóng góp trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước. Trong giai đoạn hiện nay, thời điểm bùng nổ thông tin nhờ có công nghệ mới, báo chí đang đứng trước cơ hội và những thách thức lớn, đòi hỏi người làm báo phải vượt lên chính mình để theo kịp xu hướng phát triển của báo chí hiện đại, đồng thời phải nêu cao trách nhiệm xã hội, đóng góp vào ổn định chính trị - xã hội và phát triển bền vững của đất nước.

Internet ngày nay đã trở thành môi trường cung cấp, chia sẻ, trao đổi, khai thác, sử dụng thông tin cho mọi người dân và đang thâm nhập vào cuộc sống khắp nơi trên thế giới. Nó đang trở thành nhu cầu không thể thiếu đối với đời sống, tác động một cách trực tiếp, làm thay đổi nhận thức, hành vi của mỗi cá thể, đồng thời tác động đến sự phát triển chung của toàn xã hội.

Sự phát triển các dịch vụ thông tin trên nền internet thời gian qua đã đem lại cho người dân những lợi ích không thể phủ nhận. Đây là xu thế phát triển chung của thời đại khoa học - công nghệ. Nhân loại trở nên gần nhau hơn, người dân có thể dễ dàng tiếp cận với những kho dữ liệu khổng lồ, phong phú và đa dạng được cập nhật hằng ngày, hằng giờ từ khắp nơi trên thế giới, thúc đẩy xã hội phát triển.

Không thể phủ nhận những đóng góp quan trọng của các trang báo điện tử cũng như các trang tin điện tử trong việc chuyển tải thông tin và định hướng dư luận xã hội thời đại truyền thông số hiện nay, song nhìn vào thực trạng báo điện tử nước ta còn không ít vấn đề đáng lo ngại, báo động liên quan đến vấn đề trách nhiệm xã hội của người làm báo.

Có thể kể đến một số biểu hiện như: Ngôn ngữ trên nhiều trang báo điện tử hiện nay sử dụng một cách bừa bãi. Nhiều người viện dẫn lý do báo điện tử đòi hỏi tốc độ nhanh nên sai sót ngôn từ là điều khó tránh khỏi. Song lập luận này hoàn toàn không hợp lý bởi những lỗi ngôn từ sai không chỉ xuất hiện trong các tin thời sự nóng, nhanh. Dưới sức ép cạnh tranh và tác động của kinh tế, một số trang web gần đây đã tự biến mình thành những tờ báo “lá cải”, có xu hướng lôi kéo người đọc bằng các chủ đề giải trí xoay quanh các nội dung “sốc, sex...”. Nghiêm trọng hơn là tình trạng phóng viên ngồi bàn, lướt web, sục sạo các diễn đàn rồi cắt dán ý kiến của người nọ người kia để tạo thành "tác phẩm báo chí"; hay có khi phóng viên ngang nhiên lấy thông tin trên mạng xã hội Facebook của người này, trích dẫn phát biểu của các thành viên diễn đàn ảo với những biệt danh nào đó vào tin, bài viết của mình mà không cần kiểm chứng. Đã có nhiều đơn kiện báo điện tử đưa tin sai trái, một chiều, nhiều sự việc đã bị xử phạt hành chính, đình chỉ xuất bản... Nhưng có lẽ, những giải pháp đó vẫn chưa đủ mạnh so với lợi nhuận của câu “view” và giật tít đem lại.

Có một thực tế là quy định của các cơ quan quản lý báo chí về vấn đề bản quyền rất rõ ràng và phổ biến rộng khắp. Tuy nhiên, vẫn còn một số báo mạng chưa thực sự tôn trọng vấn đề bản quyền. Với thao tác đơn giản "copy - paste", nhiều báo điện tử đã lấy bài của báo khác (mặc dù vẫn ghi trích dẫn nguồn tin đầy đủ) nhưng lại không hề xin phép tờ báo gốc hay tác giả của bài báo.

Với các nhà báo trên địa bàn tỉnh, vấn đề trách nhiệm xã hội của người làm báo luôn được các cơ quan báo chí, truyền thông, Hội Nhà báo tỉnh quan tâm quán triệt, đôn đốc cán bộ, hội viên thực hiện. Đa số các cơ quan, ban ngành, địa phương trong tỉnh đều có trang thông tin điện tử để đăng tải thông tin tuyên truyền rộng rãi đến bạn đọc trên mạng. Sau hơn 15 năm hình thành và phát triển, ngày 30 tháng 5 vừa qua, trang thông tin điện tử của Báo Thái Nguyên chính thức được Bộ Trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông cấp giấy phép hoạt động báo chí điện tử. Đây cũng chính là điều kiện, cơ hội để Báo Thái Nguyên tiếp tiếp ổn định và phát triển, hội nhập cùng với các báo bạn theo xu thế báo chí hiện đại, truyền thông đa phương tiện.

Tuy nhiên, khi tiếp cận với truyền thông đa phương tiện, các nhà báo cũng cần lưu ý: Truyền thông đa phương tiện đem đến cho các nhà báo sự tiện lợi, cơ hội phát huy sở trường nhưng cũng đặt ra những thách thức không nhỏ trong quá trình tác nghiệp. Công nghệ sẽ giúp cho nhà báo khả năng tiếp cận với chủ đề, sự kiện nhanh hơn nhưng sẽ dễ dàng làm thui chột kiến thức và khả năng tư duy của nhà báo nếu nhà báo đó có tư tưởng ỷ lại vào kỹ thuật và công nghệ.

Xã hội ngày càng phát triển, dân trí ngày càng được nâng cao, trình độ nhận thức và thị hiếu tiếp nhận thông tin của công chúng báo chí cũng theo đó mà nâng lên. Điều đó đòi hỏi sản phẩm báo chí nói chung và các trang báo điện tử nói riêng phải luôn cố gắng để đáp ứng được nhu cầu của độc giả và giữ vững vị thế của mình trong lòng công chúng. Cuộc đua để có được thông tin và mang thông tin đến với công chúng trong thời gian ngắn nhất luôn là chủ đề nóng. Một tác phẩm báo chí, nhất là báo điện tử có thể mang lại hiệu ứng tích cực, góp phần nâng cao tình cảm, nhận thức, lòng tin và định hướng hành động cho công chúng, nhưng cũng có thể làm suy giảm lòng tin, làm sai lệch nhận thức và dẫn đến lệch lạc về hành động cho không chỉ một cá nhân, một nhóm người mà có thể cả cộng đồng.

Nhận thức rõ điều đó, đội ngũ cán bộ, phóng viên, mỗi nhà báo chuyên nghiệp và không chuyên hãy xác định rõ trách nhiệm xã hội của mình, nêu cao ý thức của người làm báo, đưa thông tin một cách trung thực và khách quan, đúng định hướng của Đảng, chính quyền các cấp. Trách nhiệm xã hội của người làm báo trước hết và căn bản nhất là trách nhiệm trước hệ quả của tác phẩm sau khi đến với bạn đọc. Người làm báo phải có trách nhiệm đến cùng về sản phẩm do mình tạo ra. Xác định được rõ ràng như vậy, nhà báo sẽ có trách nhiệm đầy đủ hơn trong toàn bộ quy trình làm ra sản phẩm, từ khâu tìm hiểu, thu thập, khai thác, tiếp nhận thông tin đến khâu xử lý, công bố thông tin. Nhà báo có trách nhiệm xã hội cao không bao giờ được quyền cẩu thả, qua loa trong bất kỳ khâu nào trong quá trình tác nghiệp. Trách nhiệm xã hội đòi hỏi nhà báo phải thông tin trung thực, khách quan. Bên cạnh đó, các nhà báo còn phải thực hiện nghĩa vụ công dân của mình và phải thực hiện đầy đủ, tốt nhất trách nhiệm cũng như nghĩa vụ đó.

Và các nhà báo cũng rất mong muốn các cơ quan quản lý hoạt động báo chí sẽ có nhiều biện pháp thiết thực nhằm hạn chế đến mức thấp nhất những biểu hiện cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động báo chí, tạo nền tảng cho phát triển bền vững của báo chí, trong đó có báo điện tử.